رای شماره ١۵٨ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
١٣٩٨/٢/٢۵ ٩٧٠٠٩٧٧شماره
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٩٨٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠١۵٨ مورخ ١٠/٢/١٣٩٨ با موضوع: «ابطال تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٠ / ٢ / ١٣٩٨ شماره دادنامه: ١۵٨ شماره پرونده: ٩٧ / ٩٧٧
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت ھمگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ٢۴١٢١ـ ١٠ / ٢ / ١٣٩٧ اعلام کرده است که:
«حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای بھرامی
رئیس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (مصوب ١٠ / ٨ / ١٣٩۴ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) از جھت انطباق با قانون در این سازمان مورد رسیدگی قرار گرفت که نتیجه به شرح ذیل اعلام می گردد:
١ـ ماده ٩ آیین نامه مذکور مقرر داشته است: «تعداد واحدھای دروس جبرانی به تشخیص گروه آموزشی حداکثر ١٢ واحد است.
تبصره١ :کسب نمره قبولی ١٢ در دروس جبرانی الزامی است. ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو
محاسبه نمی شود و ھزینه این دروس طبق تعرفه مصوب ھیأت امنا مؤسسه از دانشجو دریافت می شود.
تبصره٢ :زمان استفاده برای دروس جبرانی در سقف سنوات تحصیلی دانشجو محاسبه نمی شود.»
تبصره(١ (ماده (٩ (آیین نامه مذکور مغایر با قانون می باشد. چرا که: مستفاد از بندھای (ح)، (ط) و (ی) ماده ٢٠ قانون برنامه پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاه ھای دولتی به صورت رایگان و بدون پرداخت شھریه صورت می پذیرد. چنانچه به تشخیص گروه آموزشی دانشگاه اخذ تعداد حداکثر ١٢ واحد برای دانشجویان دوره روزانه الزام آور گردد، اخذ ھزینه این دروس طبق تعرفه مصوب ھیأت امنا از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد مغایر با قانون یاد شده و با اصل تحصیل رایگان در دوره روزانه دانشگاه ھا در تضاد است. بنا به مراتب ابطال تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (آن قسمت از تبصره که پرداخت ھزینه دروس جبرانی را طبق تعرفه ھیأت امنا از دانشجو در دانشگاه دولتی تجویز نموده) در ھیأت عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) مورد درخواست می باشد. در خاتمه موجب امتنان است از نتیجه تصمیم متخذه این سازمان را مطلع نمایند.» متن آیین نامه در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است:
«آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته:
……….
ماده ٩ :تعداد واحدھای دروس جبرانی به تشخیص گروه آموزشی حداکثر ١٢ واحد است.
تبصره١ :کسب نمره قبولی ١٢ در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی شود و ھزینه این دروس طبق تعرفه مصوب ھیأت امناء مؤسسه از دانشجو دریافت می شود.» در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره :که است داده توضیح ١٣٩٧ / ٧ / ٣٠ ـ ٧ / ٧۵ / ١٨٣۵١٩
«مدیریت محترم ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
عطف به کلاسه پرونده ٩٧٠٠٩٧٧ موضوع دادخواست سازمان بازرسی کل کشور به خواسته ابطال تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته ضمن پیوست نمودن نامه شماره ١١۵٢٩٣ / ٢ ـ ٢۴ / ۵ / ١٣٩٧ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مراتب زیر را به استحضار می رساند: مفاد تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مبنی بر اینکه «ھزینه این دروس طبق تعرفه مصوب ھیأت امنا مؤسسه از دانشجو دریافت می شود» اشاره به گذراندن دروس جبرانی دارد که دررشته گرایش مرتبط با کارشناسی خود ادامه تحصیل نداده و به تشخیص گروه آموزشی ذی ربط، لازم است قبل از گذراندن واحدھای تخصصی رشته قبولی، چند واحد به عنوان پیش نیاز بگذرانند. به عبارت دیگر این افراد از تحصیل در دوره کارشناسی ارشد به صورت آموزش رایگان در واحدھای آموزشی دوره بھره مند می شوند ولی با توجه به اینکه در رشته غیر مرتبط تمایل به ادامه تحصیل دارند و به علت مفید بودن تحصیل در رشته جدید برای ایشان، حداکثر تا ١٢ واحد به تشخیص گروه تخصصی می گذرانند علاوه بر دروس دوره کارشناسی ارشد می گذرانند. تصویب این تبصره در درجه اول به جھت ھدایت تحصیلی صحیح و تشویق به ادامه تحصیل در رشته تخصصی پایه و علاوه بر آن رعایت عدالت اجتماعی و عدم تحمیل ھزینه ھای غیر ضروری به دولت مازاد بر ھزینه ھای تحصیل رایگان است. ھمان گونه که استحضار دارید دانشجوی کارشناسی ارشد روزانه بابت گذراندن واحدھای اصلی دوره در سنوات مجاز تحصیل (۵ نیمسال) شھریه پرداخت نمی کند و این ھزینه صرفاً مربوط به دروس جبرانی می باشد و شامل حال کسانی می شود که رشته خود را در مقطع کارشناسی ارشد تغییر داده و از مزایای تحصیل رایگان در مقطع کارشناسی استفاده کرده اند. شایان ذکر است با توجه به محدودیت امکانات دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی دولتی و لزوم توزیع عادلانه فرصتھای موجد بین تمامی متقاضیان و با توجه به جایگاه قانونی ھیأت امنا در برنامه ھای توسعه کشور و به خصوص تاکید بر آن در ماده ١ قانون احکام دایمی برنامه ھای توسعه کشور، میزان و تعرفه دریافت شده در خصوص واحدھای دروس جبرانی صرفاً با تصویب ھیأت امنای دانشگاه محل تحصیل دانشجو است و وجوه دریافتی با توجه به نامه ھای توسعه دانشگاه جھت تامین زیرساختھا و امکانات دانشگاه محل تحصیل فرد ھزینه شده و از قبل ھم در آیین نامه ھای آموزشی دوره تحصیلات تکمیلی اطلاع رسانی شده است. با توجه به مراتب و اینکه مقررات مندرج در آیین نامه تحصیلات تکمیلی در چارچوب مقررات و اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و توسط شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تھیه شده و عدول از قوانین و مقررات نشده است، تقاضای امعان نظر و رد دادخواست مطروحه را دارم.» متن نامه شماره ١١۵٢٩٣ / ٢ ـ ٢۴ / ۵ / ١٣٩٧ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به قرار زیر است:
«جناب آقای دکتر سیمایی صراف
معاون محترم حقوقی و امور مجلس
با سلام و احترام
در پاسخ به شماره ٣٢٨ / م / ٧ ـ ٢ / ٣ / ١٣٩٧ در خصوص بررسی شکوائیه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشگاه شھید بھشتی مبنی بر اخذ شھریه از دانشجویان دوره روزانه به استحضار می رساند: تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب جلسه ٨۶۶ به تاریخ ۴ / ٧ / ١٣٩۴ اشاره به دروس جبرانی دارد و مشمول دانشجویانی می شود که در رشته غیرمرتبط با دوره کارشناسی پذیرفته شده اند. این موضوع بر اساس مصوبه جلسه ۴ / ١١ / ١٣٨٢ شورای گسترش آموزش عالی (بخشنامه شماره ١١١۶٢ / ٢٢ ـ ٢۴ / ١٢ / ١٣٨٢ (تصمیم گیری شده است که برای رعایت عدالت اجتماعی و عدم تحمیل ھزینه ھای غیر ضرور به دولت می باشد. دانشجوی روزانه بابت گذراندن واحدھای اصلی دوره در سنوات مجاز تصیل (۵ نیمسال)، شھریه ای پرداخت نمی کند و این ھزینه صرفاً مربوط به دروس جبرانی می باشد که ملاک پرداخت آن شیوه نامه مصوب ھیأت امنای دانشگاه است. در سایر موارد بر اساس مفاد آیین نامه ابلاغی انجام می شود.» ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٠ / ٢ / ١٣٩٨ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
با عنایت به اینکه مطابق بندھای (ح)، (ط) و (ی) ماده ٢٠ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران مقرر شده تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاهھای دولتی رایگان می باشد و این حکم مطلق بیان شده و دلیلی به انصراف آن از دروس جبرانی ملاحظه نمی شود، از طرفی طبق ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ١٣٨۴ و نیز ماده ۶٠ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت موسوم به الحاق ٢ دریافت ھرگونه وجھی توسط دستگاه ھای اجرایی نیاز به حکم یا اذن قانونگذار دارد، بنابراین تبصره ١ ماده ٩ آیین نامه مورد شکایت که متضمن جواز اخذ شھریه از دروس جبرانی در مرحله کارشناسی ارشد ناپیوسته است، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری-معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مرتضی علی اشراقی