رای شماره ۵٨٠ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی مورخ ١٣٩٧/۵/٣٠ ١٣٩٨/۴/١۶
٩٧٠٢٨٨۵شماره
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
یک نسخـه از رأی ھیـأت عمـومی دیوان عـدالت اداری به شمـاره دادنامه ٩٨٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠۵٨٠ مورخ ٢٨/٣/١٣٩٨
با موضوع: «ابطال تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی مورخ ٣٠/۵/١٣٩٧« جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ٢٨/٣/١٣٩٨ شماره دادنامه: ۵٨٠ شماره پرونده: ٩٧/٢٨٨۵
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای مزدک نصوری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی مورخ ٣٠/۵/١٣٩٧
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی مورخ ٣٠/۵/١٣٩٧ را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام به استحضار می رساند شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی در راستای آیین نامه یکپارچه دوره تحصیلی کارشناسی ارشد ویژه دانشگاه ھای سطح یک و سطح دو دولتی مصوب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مبادرت به تصویب آییننامه آموزشی دوره کارشناس ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد در تاریخ ٣٠/۵/١٣٩٧ نموده اند. بنا به مفاد تبصره ١ ماده ١٢ این آییننامه در خصوص دروس جبرانی مقرر گردیده تا ھزینه ای طبق تصمیم و تعرفه ھیأت امناء دانشگاه از دانشجویان دریافت شود. این در صورتی است که به موجب مفاد ماده ٧ ھمین آیین نامه و با توجه به بند ٣ اصل سوم قانون اساسی جمھوری اسلامی ایران، از جمله وظایف اصلی دولت جمھوری اسلامـی آموزش رایگان در تمام سطوح و تسھیل و تعمیم آموزش عالی است و با این شرایط مفاد تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه در تعارض با قوانین مارالذکر قرار دارد و نباید از دانشجویان دولتی دوره روزانه برای ھیچ واحد درسی و حتی دروس جبرانی، ھزینه ای اخذ گردد. در نھایت صدور حکم بر ورود شکایت به شرح خواسته مورد استدعاست.»
متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
«آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی مورخ ٣٠/۵/١٣٩٧
ماده١٢ـ تعداد واحدھای دروس جبرانی * به تشخیص گروه آموزشی حداکثر ١٢ واحد است.
تبصره١ :کسب نمره قبولی ١٢ در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی شود و ھزینه این دروس طبق تصمیم و تعرفه مصوب ھیأت امناء دانشگاه از دانشجو دریافت می شود.» در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رئیس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شھید بھشتی به موجب لایحه شماره ٢٣٢/٣۴٠/ص ـ ١٨/١٢/١٣٩٧ توضیح داده است که:
«رئیس محترم ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام
احتراماً بازگشت به ابلاغیه واصله از آن مرجع در خصوص دادخواست آقای مزدک نصوری علیه دانشگاه با موضوع درخواست صدور حکم ابطال تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ و مابعد، مصوب شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی (موضوع پرونده شماره ٩٧٠٩٩٨٠٩٠۵٨٠١٨١٩ به کلاسه ٩٧٠٢٨٨۵ (موارد زیر به استحضار می رسد:
١ـ ھمان گونه که مستحضرید دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی پژوھشی و فناوری از حیث مسائل آموزشی، تابع مقررات مصوب و ابلاغی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشند. بر این اساس، آیین نامه حاکم بر تعیین وضعیت دروس جبرانی، «آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته» مصوب ۴/٧/١٣٩۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم برای دانشجویان ورودی ١٣٩۴ و بعد از آن است. در آیین نامه مذکور در خصوص دروس جبرانی به موارد ذیل اشاره شده است:
١ـ١ـ بند ١٧ ماده٢ :تعریف درس جبرانی، درسی است که به تشخیص گروه آموزشی گذراندن آن برای رفع کمبود دانش یا مھارت دانشجوی ضروری است.
١ـ٢ـ تبصره١ ماده ٩ :کسب نمره قبولی ١٢ در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی شود و ھزینه این دروس طبق تعرفه مصوب ھیأت امناء مؤسسه از دانشجو دریافت می شود. ھمان گونه که ملاحظه می شود، آیین نامه صدرالاشعار تشخیص گذراندن دروس جبرانی را بر عھده گروه تخصصی مربوطه و در راستای تقویت دانش یا مھارت دانشجویان قرار داده است و تعیین ھزینه این گونه دروس را نیز به ھیأت امنای دانشگاه ھا واگذار نموده است، بنابراین شورای آموزشی دانشگاه در این خصوص صرفاً به تکلیفی که از سوی آیین نامه وزارتی پیش بینی شده عمل نموده و تعیین شھریه را با تصویب ھیأت امنا قابل دریافت دانسته است. لازم به یادآوری است که «آیین نامه دوره ھای تحصیلی کاردانی/ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه ھای سطح ١ و ٢ دولتی)» مصوب جلسه شماره ٨٨٩ ـ ٣٠/١٠/١٣٩۶ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی که مورد استناد شاکی قرار گرفته است، در خصوص دروس جبرانی ساکت است و با عنایت به اینکه مطابق فراز آخر آیین نامه اخیر «تمام آیین نامه ھا و بخشنامه ھای مغایر با آن لغو و بلااثر اعلام می شود»، در بخش مربوط به دروس جبرانی، آیین نامه سال ١٣٩۴ به دلایل عدم مغایرت با آیین نامه سال ١٣٩٧ ھمچنان معتبر و لازم الاجراست.
٢ـ شاکی در متن دادخواست به اصل سوم قانون اساسی استناد کرده است و آیین نامه مصوب شورای آموزشی دانشگاه را مغایر بند (٣ (اصل سوم دانسته و تقاضای ابطال آن را کرده اند. با این حال، بند (٣ (اصل سوم در خصوص آموزش عالی، تنھا ناظر به تسھیل و تعمیم آموزش عالی است، برخلاف «آموزش و پرورش و تربیت بدنی» که بند (٣ (اصل سوم بر رایگان بودن آن تأکید نموده است. به این جھت نیز شاکی نتوانسته است «مخالفت» مصوبه دانشگاه را با قوانین مربوطه اثبات نماید.
٣ـ ماده ١ قانون احکام دائمی برنامه ھای توسعه کشور، دانشگاه ھا را از حیث مسائل مالی معاملاتی تابع آیین نامه خاص مصوب ھیأت امنای خود دانسته است که در این راستا پیوست شماره یک آیین نامه مالی معاملاتی مصوب ھیأت امناء تحت عنوان «دستورالعمل انواع و نحوه وصول و مصرف درآمدھای اختصاصی» در بیان مصادیق درآمدھای اختصاصی دانشگاه ھا، اجازه وصول درآمدھای اختصاصی ناشی از فعالیتھای آموزشی یا مواردی که به پیشنھاد مؤسسه به تصویب ھیأت امنا می رسد ـ مشروط بر آن که در راستای سیاستھا و اھداف مؤسسه باشد ـ را داده است. با عنایت به اینکه دانشگاه شھید بھشتی در زمره دانشگاه ھای برتر کشور بوده و سیاست دانشگاه پذیرش دانشجویانی است که به لحاظ دانش و مھارت در تراز دانشگاه ھای برتر و سطح یک باشند، در مواردی گذراندن دروس جبرانی برای برخی دانشجویان ضروری می باشد. از این حیث دریافت شھریه بابت دروس جبرانی با رعایت تشریفات فوق در زمره صلاحیتھای دانشگاه می باشد، ھمچنین لازم به یادآوری است ضرورت گذراندن دروس جبرانی در دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره ھای کارشناسی ارشد ناپیوسته سازمان سنجش آموزش کشور تحت عنوان دروس پیش نیاز قید شده است و از قبل در خصوص آن به دانشجویان اطلاع رسانی لازم صورت گرفته است. نظر به جمیع جھات و نکات فوق و با عنایت به اینکه مصوبات این دانشگاه در چارچوب آیین نامه ھای حاکم و ضوابط و مقررات مصوب و ابلاغی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در چارچوب اختیارات و صلاحیتھای قانونی آن صورت گرفته است و شاکی نیز نتوانسته است مخالفت و مغایرت صریح مصوبات شورای دانشگاه را با قوانین مربوطه اثبات نماید، صدور رأی مقتضی مبنی بر رد درخواست ایشان از آن مرجع مورد استدعاست.» ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ٢٨/٣/١٣٩٨ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
با عنایت به اینکه مطابق بندھای (ح)، (ط) و (ی) ماده ٢٠ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران مصوب سال ١٣٨٩ مقرر شده تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاه ھای دولتی رایگان می باشد و این حکم مطلق بیان شده و دلیلی بر انصراف آن از دروس جبرانی ملاحظه نمی شود، از طرفی طبق ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ١٣٨۴ و نیز ماده ۶٠ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت موسوم به الحاق ٢ دریافت ھرگونه وجھی توسط دستگاه ھای اجرایی نیاز به حکم یا اذن قانونگذار دارد، بنابراین تبصره ١ ماده ١٢ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال ١٣٩٧ مصوب مورخ ٣٠/۵/١٣٩٧ شورای آموزشی دانشگاه شھید بھشتی که متضمن جواز اخذ شھریه از دروس جبرانی است، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع مصوب آیین نامه است و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی