رای شماره ٧۵٢ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
١٣٩٨/۴/٣١ ٩٧٠١٠٢١ شماره
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
یک نسخـه از رأی ھیـأت عمـومی دیوان عـدالت اداری به شمـاره دادنامه ٩٨٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠٧۵٢ مورخ ١٨/۴/١٣٩٨ جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٨/۴/١٣٩٨ شماره دادنامه: ٧۵٢ شماره پرونده: ٩٧/١٠٢١
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ١ (دستور سیزدھم از بیست و یکمین نشست مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ ھیأت امناء دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی در خصوص «تخفیف شھریه دانشجویان نیازمند» ٢ (دستور بیست و یکم: اصلاحیه مصوبه سیزدھم جلسه بیست و یکم ھیأت امناء مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ «از صورتجلسه بیست و سومین نشست مورخ ١٣/۴/١٣٩١ ھیأت امناء دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی ٣ (ابطال دستورالعمل مورخ ٢۵/۴/١٣٩۶ ھیأت رئیسه دانشگاه در خصوص تخفیف شھریه دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی
گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت ھمگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ٢۵٣٧٨ ـ ١١/٢/١٣٩٧ اعلام کرده است که:
«حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای بھرامی
رئیس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً مصوبات ھیأت امنای دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی پیرامون اعمال تخفیف در شھریه دانشگاه از جھت انطباق با قانون در این سازمان مورد رسیدگی قرار گرفت که نتیجه به شرح ذیل اعلام می گردد:
١ ـ ھیأت امنا دانشگاه مذکور به موجب دستور سیزدھم، بیست و یکمین نشست ھیأت امناء (با موضوع تخفیف شھریه به دانشجویان نیازمند» در تاریخ ۴/١١/١٣٨٩ مقرر کرده است: «ھیأت امناء با تخفیف شھریه برای کمک به دانشجویان نیازمند از محل ١۵ درصد حق نظارت دانشگاه بر اساس دستورالعملی که به تصویب ھیأت رئیسه دانشگاه خواھد رسید، موافقت نمود».
٢ ـ ھیأت مذکور در بیست و یکمین نشست ھیأت (با موضوع اصلاح مصوبه سیزدھم جلسه بیست و یکم مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ (در تاریخ ١٣/۴/١٣٩١ مصوب کرده است: «با توجه به تعداد مورد استحقاق دریافت تخفیف شھریه از جمله کمک و تشویق دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه، به منظور انسجام و وحدت رویه در امر اعطای تخفیفات دانشجویی، پس از کلمه (نیازمند) از عنوان و متن مصوبه سیزدھم جلسه بیست و یکم ھیأت امناء مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ عبارت (دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه) به متن مصوبه دستور یاد شده اضافه می گردد».
٣ ـ در اجرای مصوبات فوق «دستورالعمل تخفیف شھریه دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی» در ٣ ماده و ٣ تبصره تنظیم و در تاریخ ٢۵/۴/١٣٩۶ به تایید ھیأت رئیسه دانشگاه رسیده است. مصوبات ھیأت امناء به شرحی که گذشت و دستورالعملی که بر مبنای آن تحت عنوان دستورالعمل تخفیف شھریه دانشگاه به تصویب رسیده، مغایر با قانون می باشد چرا که:
اولاً: اعمال تخفیف در پرداخت شھریه به شرح مصوبات فوق و دستورالعمل یاد شده از موجبات تبعیض ناروا و برخلاف بند ٩ اصل ٣ قانون اساسی می باشد.
ثانیاً: ھیأت عمومی دیوان به موجب دادنامه شماره ٧١۴ ـ ١١/١٠/١٣٩١ مصوبات ھیأت امنای دانشگاه ھای صنعتی شریف، تھران و امیرکبیر را در موارد مشابه ابطال کرده است. بنا به مراتب و با توجه به ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ابطال دستور سیزدھم نشست بیست و یکم مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ و دستور بیست و یکم نشست بیست وسوم مورخ ١٣/۴/١٣٩١ ھیأت امنای دانشگاه جامع علمی و کاربردی و ھمچنین دستورالعمل تخفیف شھریه دانشگاه مذکور (که بر مبنای مصوبات ھیأت امناء به شرح فوق مصوب شده است) در ھیأت عمومی دیوان (و به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) مورد درخواست می باشد. در خاتمه موجب امتنان است از نتیجه تصمیم متخذه این سازمان را مطلع نمایند.» متن دستورالعملھای مورد اعتراض به قرار زیر است:
١ (دستور سیزدھم از بیست و یکمین نشست مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ ھیأت امناء:
«دستور سیزدھم: «تخفیف شھریه به دانشجویان نیازمند»
مصوبه: ھیأت امناء با تخفیف شھریه برای کمک به دانشجویان نیازمند از محل ١۵ درصد حق نظارت دانشگاه بر اساس دستورالعملی که به تصویب ھیأت رئیسه دانشگاه خواھد رسید، موافقت نمود.» ٢ (دستور بیست و یکم: «اصلاحیه مصوبه سیزدھم جلسه بیست و یکم ھیأت امناء مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ «از صورتجلسه بیست و سومین نشست مورخ ١٣/۴/١٣٩١ ھیأت امنای دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی: «صورتجلسه بیست و سومین نشست عادی ھیأت امنای دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی مورخ ١٣/۴/١٣٩١ دستور بیست و یکم: «اصلاحیه مصوبه سیزدھم جلسه بیست و یکم ھیأت امناء مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩« مصوبه:با توجه به تعداد موارد استحقاق دریافت تخفیف شھریه از جمله کمک و تشویق دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه، به منظور انسجام و وحدت رویه در امر اعطای تخفیفات دانشجویی، پس از کلمه «نیازمند» از عنوان و متن مصوبه سیزدھم جلسه بیست و یکم ھیأت امناء مورخ ٢۴/١١/١٣٨٩ عبارت «دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه» به متن مصوبه دستور یاد شده اضافه می گردد.» ٣ (ابطال دستورالعمل مورخ ٢۵/۴/١٣٩۶ ھیأت رئیسه دانشگاه در خصوص تخفیف شھریه دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی «دستورالعمل تخفیف شھریه دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی در اجرای مصوبات دستور ١٣ و ٢١ نشست ھای عادی بیست و یکم و بیست و سوم ھیأت امنای دانشگاه جامع علمی کاربردی، این دستورالعمل با ھدف کمک و ایجاد انگیزه و بالا بردن توان علمی و جبران بخشی از ھزینه دانشجویان نیازمند و نمونه و خانواده کارکنان شاغل به تحصیل در مراکز آموزشی تابعه و تحت نظارت تدوین گردیده است.
ماده ١ (تعاریف: حق نظارت: ١۵ درصد از کل شھریه (ثابت و متغیر) بر اساس جدول شھریه مصوب ھیأت امنای دانشگاه است که در موقع ثبت نام ھر ترم/ پودمان توسط دانشجو یا مرکز به حساب درآمد اختصاصی دانشگاه واریز می شود. سھم مرکز: ٨۵ درصد از کل شھریه (ثابت و متغیر) بر اساس جدول شھریه مصوب ھیأت امنای دانشگاه می باشد که به حساب مرکز واریز می شود.
ماده ٢ (مدارک مورد نیاز برای درخواست تخفیف شھریه و مراحل اجرای آن: ١ ـ درخواست مکتوب یا الکترونیکی با امضای دانشجو (پیوست شماره ١ (و تحویل فرم به ھمراه مدارک و مستندات قانونی مربوطه به واحد استانی.
٢ ـ تایید مدارک توسط واحد استانی (تکمیل پیوست شماره ٢ (و ارسال آن ظرف مدت حداکثر پانزده روز به دانشگاه.
٣ ـ تایید ریاست دانشگاه و ارجاع به معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع جھت اعمال تخفیفات.
۴ ـ ثبت تخفیفات توسط مدیریت دفتر بودجه، تشکیلات و تحول اداری و ارجاع به امور مالی.
۵ ـ پرداخت مبالغ تخفیف ھر استان به واحد استانی توسط امور مالی.
۶ ـ ارسال مدارک پرداخت تخفیف متقاضیان توسط واحد استانی به معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع دانشگاه جھت تسویه بدھی.
ماده ٣ (مشمولین تخفیف شھریه و میزان آن: دانشجویان مشمول تخفیف شھریه و میزان تخفیف آنان مطابق جدول ذیل می باشد. شرایط و میزان ردیف مشمولین تخفیف ملاحضات تخفیف ١ برگزیدگان مسابقات جشنواره ملی علمی کاربردی، جشنواره قرانی دانشجویان علمی کاربردی، جشنواره کشوری قران، جشنواره خوارزمی، مسابقات کشوری ورزشی اول تا سوم بین المللی نفرات اول تا سوم ٢٠ درصد کشوی نفر اول ٢٠ درصد نفر دوم ١۵ درصد نفر سوم ١٠ درصد یک نیمسال دانشجویانی که با تایید معاونت پژوھش و فناوری اختراعی به ثبت ٢ برسانند. بین المللی ۵٠ درصد ملی ٣٠ درصد یک نیمسال ٣ دانشجویانی که بر اساس اعلام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در سطح کشوری، دانشگاه و سطح استانی به عنوان دانشجوی نمونه انتخاب شوند. وزارت علوم ۵٠ درصد سطح کشوری و دانشگاه ٣٠ درصد سطح استانی ١۵ درصد دو نیمسال ۴ دانشجویان خانواده شھدا و ایثارگران و تحت پوشش سازمان بھزیستی و کمیته امداد و قاریان و حافظان قران کریم بر اساس تصویب نامه ھیأت وزیران از محل اعتبار ردیف ھای خود تأمین اعتبار می شود. تأمین تخفیف شھریه به عھده سازمانھای ذیربط می باشد آیین نامه اجرایی برنامه ششم توسعه موارد خاص: بیماری صعب العلاج و بیماری خاص، ارایه کلیه مستندات ۵ چھار تا ١۵ درصد اعم از مدارک و سوابق پزشکی، تاییدیه بنیاد امور بیماری ھای خاص نیمسال ۶
دانشجویان فاقد استطاعت مالی (تایید مدارک مثبته توسط واحد استانی) مدارک (استشھاد محلی، مدارک لازم مبنی بر درآمد پایین خانواده) زنان سرپرست خانوار، آسیب دیدگان حوادث طبیعی و سایر موارد مشابه چھار تا ١۵ درصد نیمسال ٧ تخفیف شھریه به خانواده ھایی که بیش از یک دانشجوی علمی ـ تا ١۵ درصد دو نیمسال کاربردی دارند. ٨ تخفیف شھریه به ھمکاران شاغل در دانشگاه که خود، ھمسر و یا تا ١۵ درصد دو نیمسال فرزندان آنھا در این دانشگاه تحصیل نمایند. ٩ تخفیف شھریه به ھمکاران شاغل در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،
سازمانھای تابعه و سایر دانشگاه ھای زیرمجموعه که خود، ھمسر و یا فرزندان آنھا در این دانشگاه تحصیل نمایند.
تا ١۵ درصد دو نیمسال تبصره ١ ـ دانشجویان در صورت دارا بودن شرایط تخفیف، فقط مشمول یکی از تخفیف ھای ذکر شده در جدول بوده و بالاترین درصد اعمال خواھد شد.
تبصره ٢ ـ چنانچه دانشجو مشروط شود، در نیمسال بعد مشمول تخفیف نمی شود.
تبصره ٣ ـ به دانشجوی میھمان از غیر علمی ـ کاربردی، ھیچ گونه تخفیف تعلق نمی گیرد. این دستورالعمل در ٣ ماده و ٣ تبصره در تاریخ ٢۵/۴/١٣٩۶ به تایید ھیأت رئیسه دانشگاه رسید و از تاریخ تصویب لازم الاجرا می باشد.» در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رئیس و مدیرکل دفتر حقوقی دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی به موجب لایحه شماره ٢٣٠۵٠/٩٧ /م ـ ٢۵/۶/١٣٩٧ توضیح داده است که:
«اعضای محترم ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
ً
احتراماً بازگشت به ابلاغیه مورخ ١٢/۶/١٣٩٧ در پرونده کلاسه بایگانی ۴٨٩٢٧ مبنی بر درخواست ابطال مصوبه ھیأت امنای دانشگاه جامع علمی کابردی که در تاریخ ٢٠/۶/١٣٩٧ به این دانشگاه ابلاغ شده است، در مقام دفاع از مصوبه مزبور به استحضار می رساند: مصوبات ھیأت امنای دانشگاه در خصوص اعمال تخفیف در شھریه برخی دانشجویان خاص، مخالفتی با قوانین نداشته و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب کننده نیست زیرا:
١ ـ تبعیض ھنگامی ناروا و ممنوع است که بدون معیار قانونی مشخص و صرفاً در مورد شخص یا اشخاص معین و بدون در نظر گرفتن موقعیت ممتازه باشد لیکن آن گاه که براساس معیارھای کلی و عمومی، ترجیحی مقرر می شود و عموم اشخاص که دارای شرایط خاص باشند و در آن موقعیت قرار گیرند و توجیه مناسب و مبتنی بر مصلحت، پشتیبان آن باشد، تبعیض ناروا محسوب نمی گردد.
٢ ـ مصوبات مزبور موجب اعمال تبعیض ناروا نشده و لذا مشمول بند ٩ اصل ٣ قانون اساسی نیستند بلکه ترجیحی است که برای آن مرجح وجود دارد و لذا ترجیح بلامرجح نیز محسوب نمی گردد. توضیح اینکه طبق مصوبات مورد نظر برای گرفتن تخفیف در پرداخت شھریه توسط دانشجویان، احراز شرایط و یا صلاحیت ھا و یا وجود وضعیت خاص لازم است و ھر کس حائز آن موارد خاص باشد استحقاق تخفیف را دارد. تفاوت قابل شدن بین دانشجویان، ھنگامی «تبعیض ناروا» محسوب می گردد که بلادلیل و بلاتوجیه باشد لیکن مصوبه ھیأت امنای دانشگاه از یک طرف در راستای حمایت از دانشجویان مرحوم و بی بضاعت بوده و از طرف دیگر جھت تشویق و ترغیبت دانشجویان با استعداد و ممتاز تصویب شده است. به علاوه اعطای امتیاز و تخفیف به دانشجویان شاھد و ایثارگر نیز که جزو مصوبه و از سیاستھای کلی نظام است ھیچ گاه تبعیض محسوب نشده و نمی شود.
٣ ـ بر اساس آیین نامه شھریه دانشگاه، برای اخذ شھریه ثابت و متغیر، ملاک مشخص تعیین شده و سھم دانشگاه و مراکز مجری در آن مشخص شده است و ھمه دانشجویان تابع آن خواھند بود. در عین حال به موجب مصوبات مورد اعتراض، مقرر شده که به برخی از دانشجویان دارای شرایط خاص تخفیف داده شود. بنابراین این گونه نیست که دانشگاه و مراکز مجاز باشند از برخی دانشجویان شھریه بیشتر و از برخی شھریه کمتر دریافت کنند تا موجب تبعیض ناروا گردد بلکه ھمه دانشجویان شرایط برابر دارند و ھر فرد که در موقعیت یا شرایط خاص توجیه شده قرار گیرد، مشمول تخفیف قرار خواھد گرفت. بنا به مراتب فوق صدور تصمیم شایسته مبنی بر رد درخواست سازمان بازرسی کل کشور و عدم ابطال مصوبات معترض عنه مورد استدعاست.» در اجرای ماده ٨۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ پرونده به ھیأت تخصصی فرھنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و ھیأت مذکور در خصوص خواسته شاکی، دستور ١٣ از مصوبه ٢۴/١١/١٣٨۶ ھیأت امناء دانشگاه طرف شکایت را مغایر قانون و خارج از حدود اختیار ندانسته است و بندھای ١ الی ٧ دستورالعمل تخفیف شھریه دانشگاه جامع علمی ـ کابردی مصوب ٢۵/۴/١٣٩۶ ھیأت رئیسه دانشگاه را قابل ابطال تشخیص داده و رأی به رد شکایت شاکی صادر کرده است. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافته است. رسیدگی به سایر بندھا در دستور کار ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت. ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٨/۴/١٣٩٨ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
آن قسمت از مصوبه مورخ ١٣/۴/١٣٩١ ھیأت امناء دانشگاه جامع علمی کاربردی و بندھای ٩ ـ ٨ ـ ٧ از دستورالعمل تخفیف شھریه دانشگاه جامع علمی کاربردی که متضمن جواز اعمال تخفیف شھریه دانشجویان به خانواده کارکنان دانشگاه می باشد مصداق تبعیض ناروا بند ٩ اصل ٣ قانون اساسی است و با لحاظ مدلول رأی شماره ١٧٨۶ ـ ۶/٩/١٣٩٧ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری- معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مرتضی علی اشراقی