رای شماره ١٨۵ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی و پژوھشی وابسته و بخشنامه شماره ١٠٠/١٢۴۴ ـ ١٣٩١/٨/٢٩ وزیر وقت وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی
١٣٩٨/٢/٣٠ ٩٧٠٠٣٨۶ شماره
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٩٨٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠١٨۵ مورخ ٢٧/١/١٣٩٨ با موضوع: « ابطال ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی و پژوھشی وابسته و بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی » جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه : ٢٧/١/١٣٩٨ شماره دادنامه: ١٨۵ شماره پرونده : ٩٧/٣٨۶
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمتی از ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی و پژوھشی وابسته و بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی
گردش کار : سرپرست معاونت حقوقی و نظارت ھمگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ٢٨۵١١٣ـ ٢١/١٢/١٣٩۶ اعلام کرده است که:
«حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای بھرامی
رئیس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً به استحضار میرساند موضوع نحوه اجرای نامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت بھداشت و درمان در رابطه با برقراری فوق العاده جذب و مخصوص برای اعضای ھیأت علمی در حال مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی در این سازمان مورد بررسی قرار گرفت.
١ـ در نامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیـر وقـت وزارت بھـداشت، درمـان و آمـوزش پـزشکی بـه دانشگاه ھای علوم پزشکی سراسر کشور آمده است که در پاسخ به سوالات و ابھامات دانشگاه ھا در ارتباط با پرداخت ضرایب یک و دو دھم فوق العاده جذب و فوق العاده مخصوص اعضای ھیأت علمی تمام وقت جغرافیایی موضوع تبصره ماده ۵٠ آیین نامه اداری استخدامی اعضای ھیأت علمی در مدت زمانی که به مأموریت آموزشی و بورس و فرصت مطالعاتی عزیمت می نمایند مراتب در کمیته ماده ١٢٨ آیین نامه پیش گفت مطرح و اتخاذ تصمیم گردیده و در نھایت موافقت شده به منظور جلوگیری از ایجاد خلل در اجرای ماده ٧٢ آیین نامه اداری و استخدامی کما کان نسبت به پرداخت فوق العاده ھای جذب و مخصوص اعضای ھیأت علمی با ضریب ٢/١ در دوران استفاده از مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی و بورسیه اقدام گردد.
٢ـ به موجب ماده ۵٠ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی: «فوق العاده جذب ھمواره بر اساس درصـدی از حقوق مبنـای اعضای ھیأت علمی تعیین می گردد و در حـال حاضر ضرایب مصوب پیوست مورد اجرا می باشد. تغییر و اصلاح آن با پیشنھاد مشترک معاونت توسعه مدیریت و منابع و معاونت آموزشی وزارتخانه و تصویب ھیأت امناء امکان پذیر می باشد. تبصره ـ میزان ضرایب فوق العاده جذب و فوق العاده مخصوص برای اعضای ھیأت علمی تمام وقت جغرافیایی یک و دو دھم برابر ضرایب مصوب می باشد. اعمال این ضرایب در دوران استـفاده از مأموریت آموزشی، بورسـیه و فرصت مطالعاتی مقدور نمی باشد».
٣ـ ماده ١٢٨ آیین نامه مذکور (که بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت بھداشت و درمان مستند به آن صادر شده است) اشعار می دارد: «مسئولیت پاسخگویی به ابھامات و تفاسیر و سؤالات مطروحه در خصوص مفاد این آیین نامه از سوی مؤسسه به عھده ٣ تا ۵ نفر منتخب از سوی وزیر خواھد بود، این کمیته زیرمجموعه مستقیم وزیر بوده و مجموعه مصوبات و تصمیمات کمیته به منزله مصوبه ھیأت امنا تلقی می گردد.»
۴ـ مطابق ماده ١ قانون احکام دائمی برنامه ھای توسعه کشور دانشگاه ھا دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه ھای دولتی در چھارچوب مصوبات و آیین نامه ھای مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب ھیأت امناء که به تأیید وزیر بھداشت، درمان و آموزش پزشکی می رسد، عمل می نمایند. : آن قسمت از ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی که مصوبات بنا به مراتب اولاً کمیته مسئول پاسخگویی به ابھامات و تفاسیر و سؤالات مربوط به آیین نامه را در حکم مصوبه ھیأت امنا قرار داده است، به دلیل آن که وظایف و اختیارات ھیأت امناء قائم به شخص بوده و قابل واگذاری به : بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت غیرنمی باشد، فاقد وجاھت قانونی است. ثانیاً بھداشت و درمان در خصوص پرداخت فوق العاده جذب و مخصوص به اعضای ھیأت علمی در زمان مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی بر مبنای تصمیم کمیته ماده ١٢٨ آیین نامه پیش گفته فاقد مبنای قانونی است. چرا که مبنای آن تصمیم کمیته مذکور درماده ١٢٨ آیین نامه می باشد و وظیفه کمیته مذکور صرفاً مسئولیت پاسخگویی به ابھامات و تفاسیر مطروحه در خصوص آیین نامه مذکور بوده و اتخاذ تصمیم در پرداخت فوق العاده ھای جذب و مخصوص به اعضای ھیأت علمی در زمان مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی (که وضع قانون و مقرره می باشد) خارج از وظایف کمیته مذکور به شمار می رود، از طرف دیگر در ماده ۵٠ آیین نامه یادشده بر ممنوعیت پرداخت فوق العاده ھای جذب و مخصوص به اعضای ھیأت علمی در زمان مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی تأکید شده است. از این رو خواھشمند است دستور فرمایید مغایرت ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی با قوانین موضوعه و بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت بھداشت و درمان به دلیل خروج از اختیارات واضع در ھیأت عمومی دیوان (خارج از نوبت) مطرح و نسبت به ابطال آنھا تصمیم لازم اتخاذ گردد. مزید امتنان است از نتیجه اقدام و تصمیم متخذه این سازمان را مطلع نمایند. » متن مقرره ھای مورد اعتراض به قرار زیر است:
الف) بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی:
«رئیس/سرپرست محترم دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی و خدمات بھداشتی درمانی ….
با سلام و تحیت
در پاسخ به سؤالات و ابھامات دانشگاه ھا در ارتباط با پرداخت ضرایب یک و دو دھم فوق العاده جذب و فوق العاده مخصوص اعضای ھیأت علمی تمام وقت جغرافیایی (موضوع تبصره ماده ۵٠ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی) در مدت زمانی که به مأموریت آموزشی و بورس و فرصت مطالعاتی عزیمت می نمایند مراتب در کمیته موضوع ماده ١٢٨ آیین نامه پیش گفت مطرح و به شرح ذیل اتخاذ تصمیم گردید: نظر به اینکه برابر اعلام دانشگاه ھا قبل از ابلاغ آیین نامه اداری و استخـدامی جـدید در ایام مأموریت آموزشی و بورس و فرصت مطالعاتی پرداخت فوق العاده جذب و فوق العاده مخصوص اعضاء ھیـأت علمی تمام وقت جغرافیایی با ضریب یک و دو دھم صورت می پذیرفته و به منظور جلوگیری از ایجاد خلل در اجرای ماده ٧٢ آیین نامه اداری و استخدامی (موضوع بھره مندی اعضای ھیأت علمی تمام وقت جغرافیایی از مزایای افزایش ضریب ٢/١ در ھنگام بازنشستگی) موافقت گردید. اعضای ھیأت علمی تمام وقت جغرافیایی در دوران استفاده از مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی و بورسیه کمافی السابق از فوق العاده ھای جذب و مخصوص با ضریب ٢/١ بھره مند شوند. لکن پرداخت فوق العاده محرومیت از مطب آنان برابر مفاد تبصره ٢ ماده ٢١ و ماده ۴٠ آیین نامه پیش گفت مقدور نمی باشد. ـ وزیر »
ب) آیین نامه اداری ـ استخدامی اعضای ھیأت علمی دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی و پژوھشی وابسته: «ماده ١٢٨ـ مسئولیت پاسخگویی به ابھامات و تفاسیر و سؤالات مطروحه در خصوص مفاد این آیین نامه از سوی مؤسسه به عھده کمیته ٣ تا ۵ نفره منتخب از سوی وزیر خواھد بود. این کمیته زیر مجموعه مستقیم وزیر بوده و مجموعه مصوبات و تصمیمات کمیته به منزله مصوبه ھیأت امناء تلقی می گردد. » در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ٧۵٩/١٧ـ ٩/۵/١٣٩٧ توضیح داده است که:
«ریاست محترم ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با اھدای سلام
احتراماً در خصوص پرونده کلاسه ٩٧٠٠٣٨۶ موضوع شکایت سازمان بازرسی کل کشور به خواسته ابطال قسمتی از ماده ١٢٨ آیین نامه اداری استخدامی اعضای ھیأت علمی و بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی مراتب ذیل به استحضار می رسد:
١ـ سازمان مذکور وفق مفاد دادخواست تقدیمی ادعا نموده با توجه به اینکه وظایف و اختیارات ھیأت امناء قائم به شخص بوده و قابل واگذاری به غیرنمی باشد لذا آن قسمت از ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی که مصوبات کمیته مسئول پاسخگویی به ابھامات و تفاسیر و سؤالات مربوط به آیین نامه را در حکم مصوبه ھیأت امنا قرار داده است فاقد وجاھت قانونی است. سازمان مذکور ھمچنین به بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص پرداخت فوق العاده جذب و مخصوص به اعضای ھیأت علمی در زمان مأموریت آموزشی و فرصت مطالعاتی به این دلیل که از سوی کمیته ماده ١٢٨ در این خصوص اتخاذ تصمیم شده است و موضوع خارج از حیطه وظایف کمیته بوده نیز معترض گردیده و درخواست ابطال آن را کرده است.
٢ـ در ارتباط با شکایت مطروحه لازم به توضیح است، وفق ماده ١ قانون احکام دائمی توسعه کشور دانشگاه ھا، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوھشی و فرھنگستانھا و پارکھای علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آمـوزش عـالی وزارتخانه ھای علوم، تحقیقات و فناوری و بھداشت، درمـان و آموزش پزشکی و سایر مـراجع قانونـی ذیربط می باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاھھای دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنھا و فقط در چھارچوب مصوبات و آیین نامه ھای مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب ھیأت امنا که حسب مورد به تأیید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بھداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرھنگستانھا به تأیید رئیس جمھور در مورد دانشگاه ھا و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروھای مسلح به تأیید رئیس ستاد کل نیروھای مسلح می رسد، عمل می کنند. بر این اساس آیین نامه اداری استخدامی اعضای ھیأت علمی دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی کشور با توجه به بند الف ماده ٢٠ قانون برنامه پنجم توسعه و در حال حاضر ماده ١ قانون احکام دائمی دارای اعتبار می باشد.
٣ـ برابر ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی دانشگاه ھا کمیته ای ٣ تا ۵ نفره جھت پاسخگویی به ابھامات و تفاسیر و سؤالات مطروحه در خصوص مفاد آیین نامه پیش بینی شده است که کمیته مذکور زیر نظر مستقیم وزیر که رئیس ھیأت امنا می باشد، فعالیت می نماید. ھمچنین در ماده فوق اشاره اعلام شده است مصوبات و تصمیمات کمیته به منزله مصوبه ھیأت امنا تلقی می گردد.
۴ـ بنابراین کمیته مـذکور به ھیچ عنوان در ھیچ یک از وظایف ھیأت امنا دخالت نداشته، تصمیم جدیدی اتخاذ نمی نماید و ھیچ یک از وظایف ھیأت امنا نیز به کمیته تفویض نشده است بلکه کمیته صرفاً در مصوبات ابھام و یا نیاز به تفسیر مصوبه ای که به تصویب ھیأت امنا رسیده در خصوص رفع ابھام اقدام می کند. ضمناً شاکی نیز دلیل و مستندی دایر بر اینکه وظایف ھیأت امنا مندرج در قانون نحوه تشکیل ھیأت امنا دانشگاه ھا و یا سایر ضوابط و مقررات به کمیته تفویض شده باشد ارائه ننموده است.
۵ ـ لازم به توضیح است دیوان عدالت اداری سابقاً وفق دادنامه شماره ۶۴١ـ ١١/٧/١٣٩۶ ھیأت عمومی نسبت به تأیید کمیته مـاده ١١٨ آیین نامه اداری استخـدامی اعضای ھیأت علمی (مشابـه کمیته مـاده ١٢٨ آیین نامه اداری استخدامی اعضای ھیأت علمی) اقدام و اعلام کرده است. مطابق ماده ١١٨ آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیرھیأت علمی مصوب ھیأت امناء مسئولیت پاسخگویی به ابھامات و سؤالات مطروحه در خصوص مفاد این آیین نامه بر عھده کمیته ٣ تا ۵ نفره منتخب از سوی وزیر بھداشت، درمان و آموزش پزشکی خواھد بود و بر این اساس بخشنامه شماره ٢٠٩/٢٢۶١/د ـ ٢/٧/١٣٩١ مشاور معاونت توسعه و مدیرکل منابع انسانی و پشتیبانی وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی را خارج از حدود اختیارات قانونی اعلام کرده است.
۶ ـ صرف نظر از مراتب فوق کمیته ماده ١٢٨ از سال ١٣٩٢ عملاً غیرفعال بوده و مصوبه ای نداشته و موارد ارجاعی به این کمیته در دستور کار مشترک ھیأت امناء دانشگاه ھا قرار گرفته و پس از تصویب ھیأت امناء اجرایی خواھد شد. ضمن اینکه بازنگری آیین نامه اداری و استخدامی اعضای ھیأت علمی از جمله ماده ١٢٨ آیین نامه در دستور کار بازنگری جھت تصویب در ھیأت امناء دانشگاه ھا قرار دارد.
٧ـ در خصوص نامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر وقت بھداشت و درمان نیز لازم به توضیح است نامه مورد اشاره در راستای اجرای موضوع ماده ١٢٨ آیین نامه اداری و استخدامی که در حال حاضر و در زمان تنظیم نامه مورد اشاره لازم الاجرا بوده جھت رفع ابھام در ضرایب فوق العاده جذب و فوق العاده مخصوص اعضاء ھیأت علمی تمام وقـت جغرافیایی و جـلوگیری از اختلال در اجرای ماده ٧٢ آیین نامه اقدام کرده است. لذا با توجه به مراتب فوق الذکر رد دعوای صادره از آن مقام مورد تقاضا می باشد.» ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ٢٧/١/١٣٩٨ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
نظر به اینکه تصمیم گیری و وضع مقرره در امور استخدامی کارکنان عضو ھیأت علمی و غیرھیأت علمی دانشگاه طبق بند (ب) ماده ٢٠ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران و نیز ماده ١ قانون احکام دایمی برنامه ھای توسعه ، بر عھده ھیأت امناء دانشگاه ھا قرار گرفته و در مواد قانونی موصوف تفویض اختیار در این خصوص برای ھیأت امناء پیش بینی نشده است، بنابراین ماده ١٢٨ آیین نامه مصوب ھیأت امناء و به تبع آن بخشنامه شماره ١٢۴۴/١٠٠ ـ ٢٩/٨/١٣٩١ وزیر بھداشت، درمان و آموزش پزشکی خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات است و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری- معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مرتضی علی اشراقی