رای شماره ١٠٢۶ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال قسمتی از آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد مبنی بر کسر ٣ نمره به لحاظ تأخیر در دفاع از پایان نامه با توجه به بخشنامه شماره ٧/١۴۶۶۶۵ ـ ١٣٩۶/٧/۴ وزارت علوم به تمام دانشگاه ھای سراسر کشور
١٣٩٨/۶/٢۴ ٩٧٠١۴٩٧ شماره
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
یک نسخـه از رأی ھیـأت عمـومی دیـوان عـدالت اداری بـه شمـاره دادنـامـه ٩٨٠٩٩٧٠٩٠۵٨١١٠٢۶ مورخ ۵٢/٢/١٣٩٨ با موضوع: «ابطال قسمتی از آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد مبنی بر کسر ٣ نمره به لحاظ تأخیر در دفاع از پایان نامه با توجه به بخشنامه شماره ١۴۶۶۶۵/٧ ـ ۴/٧/١٣٩۶ وزارت علوم به تمام دانشگاه ھای سراسر کشور » جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ۵٢/٢/١٣٩٨ شماره دادنامه: ١٠٢۶ شماره پرونده: ٩٧/١۴٩٧
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: ١ـ آقای محمدرضا مولوی حاجی آقا و خانم ھا: ٢ـ سرور شکاریزاده ٣ـ آیدا صاحب الامری ۴ـ فرشته شاکری ۵ ـ یاسمن پورمھدیان ۶ ـ مرجان مودی ھمگی با وکالت آقای ھادی شیری قوجه بیگلو موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمتی از آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد مورخ ١٢/٣/١٣٩۴ دانشگاه صنعتی امیرکبیر
گردش کار: آقای ھادی شیری قوجه بیگلو به وکالت از موکلین خویش به موجب دادخواستی ابطال قسمتی از آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد مورخ ١٢/٣/١٣٩۴ دانشگاه صنعتی امیرکبیر را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«الف ـ شرح شکایت: احتراماً به استحضار عالی می رساند که موکلین اینجانب دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مھندسی کامپیوترـ ھوش مصنوعی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر ورودی سال ١٣٩٣ می باشند. موکلین اینجانب بنا به دلایلی که عمدتاً به سیستم اداری دانشگاه مربوط می شود با تأخیر، موفق به دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد خود در ترم شش شده اند و به ھمین جھت ھرکدام از موکلین اینجانب از سوی شورای موارد خاص، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با کسری سه نمره در ارزشیابی پایان نامه مواجه گشته اند، بدین شرح می باشد: خواھان ردیف اول که ارزشیابی نمره پایان نامه اش با اعمال کسری در ترم شش، از ١٧ بوده که نمره ١٧
گرفته است. خواھان ردیف دوم که ارزشیابی نمره پایان نامه اش با اعمال کسری در ترم شش، از ١٧ بوده که نمره ٩٠/١۶ گرفته است. خواھان ردیف سوم که ارزشیابی نمروه پایان نامه اش با اعمال کسری در ترم شش، از ١٧ بوده که نمره ١٧ گرفته است. خواھان ردیف چھارم که ارزشیابی نمره پایان نامه اش با اعمال کسری در ترم شش، از ١٧ بوده که نمره ١٧ گرفته است. خواھان ردیف پنجم که ارزشیابی نمره پایان نامه اش با اعمال کسری در ترم شش، از ١٧ بوده که نمره ١٧ گرفته است. خواھان ردیف ششم که ارزشیابی نمره پایان نامه با اعمال کسری در ترم شش، از ١٧ بوده که با توجه به ارائه مقاله تشویقی نمره ۵٠/١٧ گرفته است. ب ـ مستندات دعوا و دفاعیات آن:
١ـ متن آیین نامه تمدید سنوات ترم شش در بند ١ـ٢ :جھت دفاع در ترم شش، لازم است دانشجو ضمن حضور در جلسه شورای گروه، میزان پیشرفت پروژه و دلایل تأخیر در اتمام پروژه را بیان نماید. تمدید ترم شش صرفاً بر اساس تصویب گروه و شورای تحصیلات دانشگاه امکان پذیر است. مھلت دفاع بری ورودیھای نیم سال اول ١۵ تیر ماه و برای ورودیھای نیم سال دوم ٣٠ دی ماه است. نمره پایان نامه در ترم شش از ١٧ می باشد.
٢ـ در خصوص این نوع مصوبه قبلاً در دیوان عدالت اداری توسط دانشجویان الف) دانشجویان شاھد ب) دانشگاه علم و صنعت ج) دانشگاه زنجان، دادخواستی با ھمین موضوع مطرح شده و توسط دیوان عدالت اداری حکم بر ابطال این مصوبه ھا صادر شده است.
الف: متن دادنامه ابطال مصوبه دانشگاه شاھد به شماره دادنامه ١٠٣۴ـ١٠٣٩ کلاسه پرونده ھای ٩١/۵۶٢، ١٣٩٣/۶/٢۴ ـ ۵٠٩/٩١ و ۵٢٧/٩١ ،۵۵٩/٩١ ،۵۶٠/٩١ ،۵۶٩/٩١ رأی ھیأت عمومی: با توجه به این که مطابق ماده ٢٢ آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوبه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در سال ١٣٨٨ ،ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه توسط ھیأت داوران انجام می شود و در مواد ٣٧ و ٣۶ آیین نامه مذکور، در رابطه با کسر نمره ارزشیابی پایان نامه به علت تأخیر در دفاع آن، اختیاری برای شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه ھا و مؤسسات آمـوزش عـالی و پژوھشی پیش بینی نشده است، بنابراین قسمتی از مصوبه مورخ ١٩/١١/١٣٩٠ شورای آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه شاھد، مبنی بر تجویز کسر نمره ارزشیابی به لحاظ تأخیر در دفاع از پایان نامه، خارج از حدود اختیارات شورای تحصیلات تکمیلی و آموزشی دانشگاه شاھد تشخیص می شود و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ،حکم بر ابطال آن صادر و اعلام می شود.ـ
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
ب: متن دادنامه ابطال مصوبه دانشگاه علم و صنعت به شماره دادنامه ۴٧۶ کلاسه پرونده ٩۴/٩٢٨ـ ١٣٩۶/۵/١٧ رأی ھیأت عمومی: نظر به اینکه مطابق ماده ٢٢ آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در سال ١٣٨٨ ،ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه توسط ھیأت داوران انجام می شود و در مواد ٣۶ و ٣٧ آیین نامه مذکور، در رابطه با کسر نمره ارزشیابی پایان نامه به علت تأخیر در دفاع آن، اختیاری برای شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی و پژوھشی پیش بینی نشده است، بنابراین بند ١١ مصوبه شورای آموزش تحصیلات تکمیلی دانشگاه علم و صنعت ایران در خصوص ارزشیابی پایان نامه کارشناسی ارشد مبنی بر کسر نمره به لحاظ تأخیر در دفاع پایان نامه، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب است و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
ج: متن دادنامه ابطال مصوبه دانشگاه زنجان به شماره دادنامه ٨٣٠ کلاسه ٩۵/١٢۴۴ ـ ٣٠/٨/١٣٩۶ رأی ھیأت عمومی: با عنایت به اینکه مطابق اطلاق حکم ماده ٢٢ آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ابلاغی ١٩/١/١٣٨٨ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، ارزشیابی پایان نامه با ھیأت داوران است و در مواد مختلف آیین نامه از جمله ماده ٢٠ ضوابط ارزشیابی پایان نامه معین شده و آیین نامه در این خصوص ساکت نیست،تصویب بند ٢ صورتجلسه شورای آموزش و پژوھش تحصیلات تکمیلی مورخ ٢٩/١٠/١٣۵٨ دانشگاه زنجان، خارج از حدود اختیارات شورای مذکور است و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
٣ـ نامه ای که از وزارت علوم به تمامی دانشگاه ھای کشور مبنی بر لغو قانون کسر نمره توسط معاون حقوقی و امور مجلس بدین صورت می باشد (با عنایت به دادنامه شماره ۴٧۶ ـ ١٧/۵/١٣٩۶ صادره از ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص کسر نمره به دلیل تأخیر در دفاع پایان نامه، به استحضار می رساند: این قبیل مجازاتھای تنبیھی در صلاحیت مراجع آموزشی نبوده و نیست، بنابراین از تصویب و اعمال آن خودداری شود. یادآور می شود که ارزیابی علمی استادان در داوری رساله و پایان نامه صرفاً تابع نظر ایشان و از اختیارات آنان بوده و با مشکلی مواجه نمی باشد. رونوشت نامه برای مقام عالی وزارت و معاون آموزشی ارسال شده است) موکلین اینجانب با مسئولین وقت دانشگاه امیرکبیر این دستورالعمل را در میان گذاشته اما از قبول آن امتناع به عمل آورده و دیگر حاضر به پاسخگویی نمی باشند، حتی از ارائه صورتجلسه دفاع، خودداری می کنند.
۴ـ مطابق ماده ٢٢ و ٢٠ آیین نامه کارشناسی ارشد مصوب ١٣٨٨ شورای برنامه ریزی آموزش عالی ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه توسط ھیأت داوران انجام می شود که از نمره ١۴ تا ٢٠ تعیین شده است. مستفاد از مادتین فوق الذکر اعمال ھرگونه محدودیت کسر نمره، توسط شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه ھا برخلاف آیین نامه می باشد اما در نمره دادن ھیأت داوران آزاد می باشند. دانشگاه صنعتی امیرکبیر برخلاف ماده ٣۶ و ٣٧ آیین نامه فوق الذکر (تفسیر آیین نامه بر عھده معاونت آموزشی وزارت است و در صورت بروز ابھام، نظر معاونت مذکور مورد استناد قرار خواھد گرفت)، آیین نامه مبنی بر کسر سه نمره پایان نامه در صورت تأخیر در دفاع در ترم شش، تصویب کرده است که برخلاف مقررات و اختیارات آموزش عالی می باشد.
۵ ـ مستفاد از ماده ۴۴ قانون دیوان عدالت اداری رئیس دیوان با ھر یک از شعب دیوان می تواند ارسال مدارک مورد نظر را از مراجع دولتی بخواھند. با لحاظ ماده فوق الذکر از دیوان تقاضا می شود استعلام مربوطه از صورتجلسه دفاع پایان نامه صورت بگیرد تا مشخص شود که ارزشیابی نمره پایان نامه از نمره ١٧ محاسبه شده است.
۶ ـ در صورتی که شعب دیوان خواسته مورد نظر را مورد موافقت قرار دھد با لحاظ ماده ١٣ قانون دیوان عدالت اداری با توجه به اینکه مصوبه دانشگاه امیرکبیر حقوق موکلین اینجانب را تضییع کرده است. تقاضا می شود اثر ابطال مصوبه از زمان تصویب مصوبه باشد تا موکلین اینجانب به حق و حقوق قانونی خویش دست یابند. علی ایحال از محضر قضات دیوان عدالت اداری با توجه به مورد معنونه و اینکه مصوبه نامتعارف خلاف اصول کلی علمی، حقوق مکتسبه، قاعده قبح عقاب بلابیان و خلاف صریح مواد ٢٠ ،٢٢ ،٣٧ ،٣٨ و ٣٩ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد مصوب ١۵/١/١٣٨٨ شورای برنامه ریزی آموزش عالی که با شماره ٢١/١۵۴ ـ ١۵/١/١٣٨٨ توسط وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شده و خارج از اختیارات شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه امیرکبیر می باشد. لذا ابطال مصوبه یاد شده، استرداد و احتساب نمره واقعی پایان نامه مطابق مواد ١١ ،بند ١ ماده ١٣ ،١٢ و تبصره ۴۴ ،٣٢ قانون دیوان عدالت اداری مورد استدعاست.» در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر ھیأت عمومـی برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره ٩٧ـ١۴٩٧ـ٣ مورخ ٧/۶/١٣٩٧ ثبت دفتر اداره کل امور ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری شده پاسخ داده است که:
«ریاست محترم ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع: رفع نقص
با سلام
احتراماً عطف به رفع نقص صادر شده از ھیأت عمومی به شماره بایگانی ٩٧٠٨١٩ به شرح زیر رفع نقص اعلام می دارم:
١ـ در مورخ ١٩/١/١٣٨٨ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد شورای برنامه ریزی آموزشی تصویب شده است که در ماده ٢٠ تصریح دارد: ارزشیابی پایان نامه از ١۴ تا ٢٠ قابل قبول و نمره کمتر از ١۴ غیر قابل است. ھمچنین در ماده ٢٢ تصریح داشته: ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه (در ھر ترمی) توسط ھیأت داوران انجام می شود (نمره پایان نامه از صفر تا ٢٠ در صلاحیت ھیأت داوران می باشد.)
٢ـ در مورخ ١٢/٣/١٣٩۴ آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه صنعتی امیرکبیر تصویب شده است که در بند ١ـ٢ تمدید سنوات ـ ترم شش، نمره پایان نامه در ترم شش از ١٧ می باشد. نتیجه گیری: دانشگاه صنعتی امیرکبیر برخلاف صلاحیت خود و برخلاف آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد شورای برنامه ریزی (ماده ٩٢ (ارزشیابی پایان نامه در ترم ششم را از ١٧ اعلام کرده است که این آیین نامه خارج از حدود اختیار دانشگاه امیرکبیر بوده و از اختیارات ھیأت داوران از جمله دفاعیه می باشد. برای حذف نتیجه گیری معاون حقوقی مجلس طی نامه ای اعلام نمود … کسر نمره به دلیل تأخیر در دفاع از پایان نامه که این قبیل از مجازاتھای تنبیھی در صلاحیت مراجع آموزشی نبوده و نیست و از تصویب آن خودداری صورت گیرد و ھمچنین سه دادنامه مشابه این موضوع از ھیأت عمومی صادر شده است.» متن بخشنامه مورد استناد به قرار زیر است:
«روسای محترم دانشگاه ھا، پژوھشگاه ھا، مراکز و پارکھای علم و فناوری
با سلام و احترام
با عنایت به دادنامه شماره ۴٧۶ ـ ١٧/۵/١٣٩۶ صادره از ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص کسر نمره به دلیل تأخیر در دفاع از پایان نامه، به استحضار می رسد: این قبیل مجازاتھای تنبیھی در صلاحیت مراجع آموزشی نبوده و نیست، بنابراین از تصویب و اعمال آن خودداری شود. یادآور می شود ارزیابی علمی استادان در داوری رساله و پایان نامه صرفاً تابع نظر ایشان و از اختیارات آنان بوده و با مشکلی مواجه نمی باشد. ـ معاون حقوقی و امور مجلس» در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر به موجب لایحه شماره ١۶٨١/١٠ـ١٩/٨/١٣٩٧ توضیح داده است که:
«ھیأت محترم عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
در خصوص شکایت خانمھا مرجان مودی، فرشته شاکری، سرور شکاری زاده، یاسمن پورمھدیان، آیدا صاحب الامری و آقای محمدرضا مولوی حاجی آقا به طرفیت این دانشگاه و به خواسته ١ـ ابطال قسمتی از آیین نامه تمدید سنوات در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه صنعتی امیرکبیر مورخ ١٢/٣/١٣٩۴ و ارزشیابی پایان نامه کارشناسی ارشد مبنی بر کسر سه نمره به لحاظ تأخیر در دفاع پایان نامه با توجه به بخشنامه وزارت علوم به تمامی دانشگاه ھای سراسر ایران به شماره ١۴۶۶۵/٧ ـ ۴/٧/١٣٩۶ و ٢ـ استرداد و احتساب نمره واقعی پایان نامه که تحت کلاسه ٩٧٠٩٩٨٠٩٠٠۴٠٠٣۴۴ و کلاسه بایگانی ٩٧٠١۴٩٧ در آن ھیأت مطرح رسیدگی است و برگ ثانی دادخواست شاکی و ضمائم آن به این دانشگاه واصل شده است، بدین وسیله در مقام دفاع در قبال شکایت وی موارد و موضوعات متضمن را به شرح آتی به استحضار عالی می رساند: نامبردگان ورودی مھر ماه و بھمن ماه سال ١٣٩٣ می باشند و طبق آیین نامه آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وقت، به شماره ٢١/١۵۴ ـ ١٩/١/١٣٨٨ ،سنوات دانشجویی حداکثر دو سال مشتمل بر چھار نیم سال تحصیلی می باشد که با این توصیف آخرین مھلت دفاع شکات تا پایان مھرماه و اسفندماه سال ١٣٩۵ بوده که متأسفانه در بازه زمانی مقرر از پایان نامه خود دفاع نکرده اند. لذا این دانشگاه جھت معاضدت و مساعدت با دانشجو به استنادی تبصره ی ماده ١۵ آیین نامه مزبور «در موارد استثنایی افزایش طول مدت دوره با تشخیص شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه مجاز است. در ھر صورت مدت دوره در ھر سه شیوه نباید از ۵/٢ سال تجاوز نماید.» با ثبت نام نیمسال پنجم مشارالیھم موافقت کرده است که مع الاسف در بازه زمانی تعیینی نیز دفاعیه خود را انجام نداده اند، بنابراین با توجه به تبصره ماده ١۵ آیین نامه آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که مدت دوره دانشجویان از ۵/٢ نباید تجاوز کند و با عنایت به اینکه مشارالیه تا پایان ترم پنجم از پایان نامه خود دفاع نکرده اند لزوماً باید منجر به صدور حکم محرومیت از تحصیل می گردید که با موافقت استاد راھنما، رئیس دانشکده و جھت مساعدت با دانشجویان با ثبت نام نیمسال ششم موافقت گردید. حداکثر مدت زمان قانونی دفاع پایان نامه برای ورودی مھر ماه ١٣٩٣ تا ١۵/۴/١٣٩۶ و برای ورودیھای
بھمن ماه سال ١٣٩٣ تا ٣٠/١٠/١٣٩۶ بوده است. در خاتمه در خصوص اظھارات شکات مبنی بر کسر نمره پایان نامه ناشی از تأخیر در دفاع به استحضار جنابعالی می رساند که در این دانشگاه کسر نمره وجود نداشته بلکه طبق مصوبه ھیأت رئیسه دانشگاه صنعتی امیرکبیر سقف نمره برای دفاع از پایان نامه در ترم ششم تحصیلی ھفده بوده و باقی ٣ نمره نیز بابت محصولات کار تحقیقاتی دانشجو از قبیل مقاله و اختراع و جوایز و غیره به وی تعلق خواھد گرفت، بنابراین مشاھده می شود که کماکان نمره دانشجو از ٢٠ می باشد و حقی از آنھا ضایع نشده است و نامبردگان با تأخیر در دفاع از پایان نامه خارج از موعد مقرر، نمره ١٧) ھفده) را در دفاع از پایان نامه اخذ کرده اند و به علت دارا نبودن ھیچ گونه محصولات خروجی مانند ارائه و چاپ مقالات، جایزه خوارزمی و غیره نتوانسته اند بر اساس جدول رویه شماره ٣٣٠١- PR-AUT ، ٣ نمره دیگر را دریافت نمایند بنابراین نمره نھایی مشارالیھم ١٧ درج شده و برای این دانشجویان عزیز ھیچ ممانعتی برای اخذ نمره تا ٢٠ وجود نداشته است. با عنایت به مراتب معنونه فوق، از محضر آن مقام گرامی صدور قرار شایسته مبنی بر رد شکایت، مورد تقاضاست. » ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۵٢/٢/١٣٩٨ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
با توجه به اینکه مطابق ماده ٢٢ آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ابلاغی مورخ ١٩/١/١٣٨٨ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، ارزشیابی پایان نامه ھا با ھیأت داوران است و در مواد ٣۶ و ٣٧ آیین نامه موصوف اختیاری در این مورد برای دانشگاه ھا معین نشده است، بنابراین مصوبه مورد شکایت خارج از حدود اختیارات مرجع صدور آن وضع شده و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی