جشنواره جهانی فیلم فجر قربانی اختلافات
بروز برخی اختلافات و اتفاقات نامتعارف پس از برپایی سی و ششمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر سبب شده تا این رویداد بسیار مهم هنری درعین حال که موفقیت های قابل توجهی در کارنامه خود دارد تا حدود زیادی دستخوش تزلزل و حتی در آستانه قربانی شدن قرار بگیرد.
سی و ششمین جشنواره بین الملل فیلم فجر درحالی اردیبهشت ماه امسال به پایان رسید که به اعتقاد کارشناسان این رویداد بزرگ هنری از حیث نظم در برپایی، حضور فیلمسازان بزرگ و برجسته و نمایش آثار قابل قبول ایرانی و خارجی نمره قبولی گرفته و پس از سه دوره برگزاری این جشنواره به دبیری سیدرضا میرکریمی، این جشنواره در بین جشنواره های جهانی فیلم در حال دست و پا کردن جایگاهی برای خود است.
در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر در مجموع در بخش های مختلف نزدیک به 200 فیلم به نمایش در آمد که 60 اثر سهم سینمای ایران از این رویداد بود. این در حالی است که برپایی جشنواره فیلم فجر در سی و چهار دوره در دو بخش ملی و بین الملل حاصلی برای سینمای ایران نداشت و در بسیاری از ادوار این رویداد، نسخه کپی شده برخی آثار سینمایی خارجی بدون اطلاع فیلمسازان خارجی در جشنواره فیلم فجر در سالن های خالی به نمایش در می آمد و در نهایت در اختتامیه جشنواره به چند فیلم جایزه داده می شد. جوایزی که بدون حضور فیلمسازان به نمایندگانی که مشخص نبود دقیقا از طرف فیلمساز در مراسم اختتامیه حضور دارند ، اهدا می شد.
به عبارت دیگر طی 34 دوره برپایی همزمان جشنواره فیلم فجر در دو بخش ملی و بین الملل به صورت همزمان، بخش بین الملل فرزندی ناخواسته برای جشنواره فجر محسوب می شد و بسیاری از فیلمسازان در همان ادوار خواستار حذف بخش بین الملل از جشنواره بودند.
در دوره سی و سوم جشنواره فیلم فجر و با حضور علیرضا رضاداد چراغ برپایی جشنواره بین الملل فیلم فجر روشن شد و در سه دوره بعد رضا میرکریمی دبیری این رویداد را برعهده گرفت و ثبات دبیری این جشنواره موجب شد رویکردهای مشخصی که وجه تمایز این رویداد با دیگر جشنواره های سینمایی در دنیا محسوب می شود بنیانگذاری شده و جشنواره جهانی فیلم فجر به استانداردهای بین المللی نزدیک شود.
موفقیت های جشنواره جهانی فیلم فجر در پذیرایی از فیلمسازان جهانی و درعین حال حمایت از آثاری با موضوع مقاومت حتا نگرانی صهیونیست ها را نیز در پی داشته و مقاله روزنامه هاآرتص رژیم صهیونیستی در باره جشنواره جهانی فیلم فجر و قدرت سینمای ایران سوژه سوال یکی از خبرنگاران از دبیر جشنواره در نشست خبری این رویداد شده بود.
همچنین حضور فیلمسازانی همچون الیور استون از جمله اتفاقات خوب جشنواره جهانی بود. وی پس از ترک ایران نوشت : من ۱۰ روز قبل برای سی وششمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در ایران بودم. جشنواره‌ای با منوی بیش از ۳۰۰ فیلم از آسیای مرکزی، عراق، ایران، آلمان، روسیه و دیگر کشورها.
کشوری زیبا، فرهنگ و تاریخی ایرانی که دو هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد، مردمی خونگرم.
ایالات متحده، اسراییل و عربستان سعودی سه سنگین وزن خطرناک، تقریبا هر روز به دلایل خیالی شفاها به ایران حمله می‌کنند، در حالی که انتظارات روح توافق بین‌المللی ما در سال ۲۰۱۵ را بر آورده نمی کنند.
اما در شرایطی که جشنواره جهانی روند رو به رشدی را در طول سه سال طی کرده به یکباره گروه هایی بیانیه هایی را صادر کرده و خواستار ادغام دوباره جشنواره جهانی و ملی هستند. اقدامی که پیشتر بخش بین الملل را به وصله ناجور برای جشنواره فجر تبدیل کرده بود.
اما پرسش اصلی این است دلیل این بیانیه ها چیست؟ چه اختلافاتی موجب شده مصالح بین المللی سینمای ایران که با برپایی جشنواره جهانی فیلم فجر شکل گرفته قربانی برخی نگاه های شخصی شده و در قالب در خواست های صنفی مطرح شود؟
**اما و اگرهای کارگردانان
آغاز درخواست ها برای بازگشت بخش بین الملل به بخش ملی از کانون کارگردانان آغاز شد. در بخشی از بیانیه این کانون آمده است همانطور که مستحضرید زمانی که جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در کنار جشنواره ملی شکل گرفت، هدفش جذب مخاطبان غیر ایرانی جهت معرفی بیشتر و بهتر سینمای نوین ایران به جهان بود. همچنین این جشنواره توانست با نمایش آثار مطرح سینمای جهان طیف وسیعی از دانشجویان و تماشاگران حرفه‌ای سینما را به خود جذب کند. صف‌های طویلی که برای دیدن فیلم‌های خارجی در سرمای بهمن هر سال مقابل سینما عصر جدید تشکیل می‌شد، همچنان در تاریخ این جشنواره و اذهان دوستداران سینما زنده است.
اما با گذشت چهار دوره از جدایی بخش بین‌المللی از بخش ملی جشنواره فیلم فجر، حالا با قاطعیت می‌توان گفت جشنواره جهانی فجر نتوانسته نقش هنری و تاریخی خود را جهت معرفی و یا ارتقای جایگاه سینمای ایران در سطح جهانی به خوبی ایفا کند و تاثیر خروجی آن بر جریان تولید و پخش و نمایش آثار سینمای ایران چندان محسوس نیست.
نکته اساسی آنکه عدم پذیرش برخی آثار شورای مرکزی کانون کارگردانان در جشنواره جهانی فیلم فجر در صدور این بیانیه بی تاثیر نبوده است. از جمله این موضوعات می توان به درخواست محسن امیریوسفی رییس کانون کارگردانان برای پذیرش فیلم آشغال های دوست داشتنی در جشنواره جهانی اشاره کرد. اثری که به اعتقاد کارشناسان شایسته نمایش عمومی است و چند سال از توقیف آن می گذرد. فیلم آشغال های دوست داشتنی علی رغم اعلام مسوولان سازمان سینمایی و قول های مساعدی که به این کارگردان داده شده اجازه نمایش ندارد و با ممانعت نهاد های ذی ربط از پذیرش این فیلم در جشنواره جهانی فیلم فجر جلوگیری شد.
عدم پذیرش آشغال های دوست داشتنی موجب شد محسن امیریوسفی خطاب به دبیر جشنواره جهانی دست به قلم ببرد و در اعتراض به عدم پذیرش فیلمش ، وی را مسوول این امر بداند و در این باره بنویسد که تصور می‌کردم مثل هر فیلم ایرانی می‌توانم تقاضای حضور در جشنواره جهانی فجر را داشته باشم ولی مثل اینکه داشتن پروانه نمایش هم برای نمایش «آشغال‌های دوست داشتنی» در جشنواره جهانی شما کافی نیست!
این در حالی است که از سوی مسوولان سازمان سینمایی اجازه پذیرش فیلم در جشنواره جهانی به دلیل آنچه عدم صدور پروانه نمایش اعلام شده وجود نداشته است و به نظر می رسد در این میان حلقه ای مفقوده به دنبال بازی دادن فیلمساز معتبر و کار بلدی همچون محسن امیر یوسفی است؛ از یک سو به فیلمساز اعلام می شود فیلم پروانه نمایش دارد و از پشت پرده به نهادهای ذی ربط تا کی می شود که فیلم اجازه نمایش ندارد.
البته دامنه اختلافات بین مسوولان سازمان سینمایی و دبیر جشنواره فیلم فجر به این یک فیلم ختم نمی شود و نمایش برخی آثار از جمله فیلم مارموز نیز در جشنواره جهانی با اختلاف نظراتی همراه بوده و مسوولان ذی ربط علاقه ای به نمایش آخرین ساخته کمال تبریزی در جشنواره جهانی فیلم فجر نداشته اند.
علاوه بر این فیلم، فیلم هندی و هرمز نیز یکی دیگر فیلم های مورد مناقشه مسوولان سازمان سینمایی و دبیر جشنواره جهانی بوده بوده و نمایش آخرین ساخته عباس امینی در جشنواره برلین بدون مجوز، موجب دلخوری مسوولان شده و آنان خواستار عدم نمایش این اثر در جشنواره جهانی فیلم فجر بوده اند.
درعین حال عدم پذیرش برخی آثار فیلمسازان دیگر در بخش رقابتی نیز دلیل امضای بیانیه کانون کارگردانان از سوی برخی اعضای شورای مرکزی بوده است.
همچنین اختلافات دیرینه برخی افراد در اتحادیه تهیه کنندگان با شخص میرکریمی موجب شد پس از بیانیه کانون کارگردانان آنان نیز دست به قلم ببرند و خواسته بازگشت بخش بین الملل به ملی را مطرح کنند.
**سهم خواهی
در این میان بیانیه انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی نیز سناریوی بیانیه های مشترک علیه جشنواره جهانی فیلم فجر را کامل کرد. انجمنی که به گواه بسیاری از کارشناسان نیازمند غربالگری است و زایش هر ساله این انجمن موجب شده امروز بیش از 700 عضو در آن حضور داشته باشند و یکی از معضلات جشنواره فیلم فجر در ادوار مختلف، فراهم کردن امکانات برای این افراد است که برخی از آنان سالیان سال است از عرصه مطبوعات خداحافظی کرده و یا در ادواری بر اساس ضوابط غیر متعارف به عضویت انجمن درآمده اند.
در کنار این موارد، رقابت میان برخی افراد شورای مرکزی انجمن منتقدان با دیگر همکاران فعال در جشنواره جهانی و نبودن این افراد در جمع 10 منتقد برای نگارش مرور فیلم های بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره در بولتن روزانه جشنواره جهانی، موجب شد در نگارش بیانیه برای ادغام دوباره بخش ملی و بین الملل بی تاثیر نبوده است.
در کنار همه این موارد، تلاش های رسانه ای برای جریان سازی ادغام دوباره بخش ملی و بین الملل جشنواره فیلم فجر که به نوعی بازگشت رو به عقب محسوب می شود دامنه آتش اختلافات را بیشتر از پیش کرده تا در این میانه دیپلماسی فرهنگی شکل گرفته از طریق جشنواره جهانی قربانی منفعت طلبی ها و شخصی نگری ها شود.
جشنواره جهانی فیلم فجر که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان به رویدادی با ثبات و منظم تبدیل شده در سال های اخیر موجب شده دایره نقد بر نحوه برپایی جشنواره ملی گسترده شود و هزینه های این رویداد که بخش های گسترده تر و آثار بیشتری را نسبت به بخش ملی دارد با این رویداد مقایسه شود و به عبارت با حذف این جشنواره این مقایسه دیگر اتفاق نخواهد افتاد.
همچنین ادغام دوباره جشنواره ملی و بین الملل، پای مشاوران کار نابلد و کارشناسانی که در سالیان سال از برپایی بی حساب بخش بین الملل جشنواره سود می بردند بار دیگر به این رویداد باز کرده و تمامی تلاش های سه ساله در بخش دیپلماسی فرهنگی ایران از طریق جشنواره جهانی فیلم فجر بر باد خواهد رفت.
کلام آخر آنکه سکوت مسوولان درباره حواشی اخیر جشنواره جهانی می تواند مهر تاییدی بر رقم خوردن اتفاقات باشد که نتیجه اش بر باد رفتن دیپلماسی فرهنگی ایجاد شده از طریق سینما است و در نهایت این جشنواره جزیی از کارنامه مدیریت سینما محسوب می شود که می تواند جور کمی و کاستی های بخش های دیگر را بکشد. با این حال باید منتظر ماند و دید که سرانجام این اختلافات به کجا خواهد رسید.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید