آینده اروپا به برجام گره خورده است
دلایل سیاسی، اقتصادی و امنیتی باعث شده است تا اتحادیه اروپا برای خروج از زیر سایه سنگین واشنگتن، تلاش های خود را برای شکل دهی به آینده و اقدام مستقل در چارچوب برجام تشدید کند.
اتحادیه اروپا یکی از پایه های اصلی شکل گیری توافق هسته ای سال 2015 بود. سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان بیشتر از یک دهه به روش های گوناگون تلاش کردند تا خواسته و سیاست های ایران و غرب به ویژه آمریکا را به هم نزدیک کنند. آن ها حتی یک بار در سال 2003 با «توافق سعدآباد» موفق به این کار شدند که با کارشکنی کاخ سفید و دولت «جورج بوش» نتیجه ای حاصل نشد.
در چند سال اخیر به ویژه تا پیش از امضای برجام هم اتحادیه اروپا به عنوان قطب اصلی رایزنی ها نقش آفرین بود. این اتحادیه سرانجام با امضا و اجرای برجام توانست یک توافق مهم بین المللی را به عنوان نقطه عطفی در سیاست خارجی خود- از تاسیس تاکنون- به ثبت برساند.
در یکی دو سال اخیر هم این توافق با وجود مانع آفرینی های واشنگتن به حیات خود ادامه داد تا این که دو هفته قبل «دونالد ترامپ» با خارج کردن ایالات متحده از آن، ضربه سهمگین را به آن وارد ساخت.
اجرای توافق هسته ای با ایران از چند جهت برای اروپا دارای اهمیت بوده است. نخست اینکه با برجام اروپا توانست خود را به عنوان وزنه ای سیاسی به جهانیان نشان دهد و از این طریق اعتباری را در عرصه بین المللی برای خود کسب کند.
از طرف دیگر پس از امضای برجام منافع اقتصادی قابل توجهی نصیب کشورهای اروپایی شد. افزایش مبادلات نفتی با ایران و تسهیلات نسبی در زمینه مشارکت اقتصادی و سرمایه گذاری در ایران به همراه حضور بنگاه های اقتصادی قاره سبز موجب رونق تجاری در بخش های گوناگون اقتصاد این اتحادیه و ایران شد.
حال اروپا به دلیل ظهور مولفه های اقتصادی، سیاسی (و حیثیتی) و حتی امنیتی به دنبال پیگیری منافع خود مستقل از آمریکا است تا خود را اندکی از زیر چتر حمایتی کاخ سفید نجات دهد. در حوزه امنیتی نیز اروپا با پدیده جدیدی روبرو شده است.
خروج واشنگتن از بسیاری پیمان های بین المللی و انتقاد ترامپ به روندهای موجود در ناتو موجب شده است بروکسل به فکر چاره ای برای خود باشد. هراس از موج پناهنگان و نزدیکی اروپا به مراکز اصلی رشد و گسترش تروریست ها از جمله چالش هایی هستند که اتحادیه اروپا را ناچار ساخت تا برای امنیت و منافع خود به توانایی و ابتکارهای اتحادیه اکتفا کند.
مقام های اروپایی از مدتی قبل دریافتند که قادر نخواهند بود ترامپ را با منطق خود متقاعد سازند. از این رو آن ها تلاش کردند به تنهایی برای حفظ برجام قدم بردارند. آن ها این هدف را در دو حیطه درون اتحادیه اروپا و تقویت دیپلماسی خارجی دنبال می کنند.
**دیپلماسی چند وجهی اتحادیه اروپا برای ساخت آینده
کشورهای اروپایی در چارچوب های داخلی خود به دنبال هماهنگی بیشتر در میان اعضا و اتخاذ رویه مقابله ای و مسدودساز کارآمد در مقابل خط مشی های آمریکا هستند. «دونالد توسک» رئیس شورای اروپا در نشست رهبران اتحادیه اروپا در صوفیه بلغارستان از تلاش اتحادیه اروپا برای آغاز فرایند مقابله با تحریم های آمریکا علیه ایران را خبر داد و تصریح کرد کشورهای اروپایی به این اجماع رسیده اند تا زمانی که ایران به توافق هسته ای متعهد باقی مانده است آن ها هم به اجرای آن ادامه می دهند.
«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم برجام را بدون جایگزین دانست. تارنمای شبکه خبری یورونیوز نوشت: موگرینی برجام را توافقی مربوط به جامعه جهانی و مورد تایید شورای امنیت می داند. وی بر حفظ برجام تاکید دارد زیرا نتیجه تلاش بیش از یک دهه ای کشورها و حاصل مذاکراتی پیچیده با تهران بوده است.
پس از نشست در بلغارستان راهکارهای اتحادیه اروپا مورد بررسی دقیق تر قرار گرفت. ارتباط مستقیم بانک های اروپایی با بانک مرکزی ایران و حمایت از سرمایه گذاری ها از طریق بانک سرمایه گذاری اروپا از جمله طرح های پیشنهادی برای ادامه همکاری تجاری و مالی با ایران است. البته یکی از گزینه های اروپا هم اجرای دوباره مقررات مقابله ای همچون دهه 1990 میلادی است تا از این طریق مجازات های کاخ سفید علیه شرکت های اروپایی به وسیله دارایی های آمریکا در اروپا تامین شود.
سران اروپایی در حوزه بین المللی نیز به تلاش های دیپلماتیک خود شدت بخشیده اند. نشریه «نیوزویک» در مورد تلاش روسیه و اروپا برای حفظ برجام آورده است هر دو طرف تلاش می کنند تا توافق هسته ای با ایران را بدون حمایت ایالات متحده حفظ کنند. یکی از نمونه های اخیر نیز سفر«آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان به روسیه بود. برلین و مسکو با حمایت از توافق هسته ای از بکارگیری توان خود برای ادامه اجرای آن خبر دادند.
نشریه «سالت لیک تریبون» نیز در تحلیل اقدامات عنوان داشت که اروپا، روسیه و چین تصمیم دارند به رغم خروج آمریکا برجام را زنده نگاه دارند. البته ممکن است این کشور به علت نفوذ ایالات متحده بر سیستم سوئیفت درکنار تحریم های ثانویه کاخ سفید با دردسرهایی روبرو خواهند شد.
با این حال به نظر کارشناسان، ادامه اجرای توافق از سوی این کشورها به این معنی است که سیستم مالی اعتباری سوئیفت قادر خواهد بود در شرایطی به همکاری با بانک های ایرانی ادامه دهد. همراهی نکردن اروپا با آمریکا می تواند پیامدهای ناخوشایندی را برای کاخ سفید داشته باشد زیرا تحریم های مورد نظر رئیس جمهوری این کشور تنها در سایه اجماع جهانی می تواند موفق عمل کند.
برخی رسانه ها نیز از چند برابر شدن تلاش رهبران اروپایی برای حفظ برجام خبر می دهند. تارنمای «گلف نیوز» آورده است اگرچه با خروج ترامپ از توافق هسته ای بسیاری از سران کشورها حیرت زده شده اند اما اکنون توپ در زمین اروپا قرار دارد.
به نوشته این گزارش سابقه وجود شکاف میان اروپا و آمریکا به دهه 1990 میلادی باز می گردد که بروکسل در مقابل تحریم های آمریکا با اقدامات متقابلی را درپیش گرفت که واشنگتن را وادار به عقب نشینی کرد. اکنون اروپا تلاش دارد همان مسیری را که در مقابل قانون ILSA در پیش گرفته بود تکرار کرده و تهدیدهای ترامپ را بی اثر کند.
اکنون نه تنها اتحادیه اروپا خواستار آن است که توافق هسته ای پابرجا بماند بلکه سه کشور اصلی این قاره تاکید کرده اند به صورت جمعی و در یک چارچوب جامع تر به تعامل با ایران ادامه می دهند.
به اعتقاد تحلیلگران شواهد حکایت از آن دارد تنش ها در دو سوی آتلانتیک روبه افزایش است و به احتمال زیاد تا یک ماه آینده که نشست جی7 برگزار می شود شکاف ها بیشتر پدیدار می شود. گرچه اروپا تلاش خود را برای حفظ برجام تشدید کرده است اما چند ماه آتی برای شکل دهی به آینده این اتحادیه و اعتبار و نقش بین المللی آن بسیار اهمیت دارد.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
