رای شماره ۷۳۹ هیات عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: بند ۲ـ۹ از تعرفه عوارض و بهای خدمات شورای اسلامی شهر سمنان در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ ابطال شد
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۷۳۹ مورخ ۱۴۰۰/۳/۲۲ با موضوع: «بند ۲ـ۹ از تعرفه عوارض و بهای خدمات شورای اسلامی شهر سمنان در سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد
تاریخ دادنامه : ۱۴۰۰/۳/۲۲ شماره دادنامه: ۷۳۹ شماره پرونده : ۹۹۰۱۵۹۱
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی : سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته : ابطال بند (۹ـ ۲) از تعرفه عوارض و بهای خدمات شورای اسلامی شهر سمنان در سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹
گردش کار : معاون حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ۳۰۰/۱۴۷۹۹۳ ـ ۱۳۹۹/۶/۴ اعلام کرده است که:
” احترامًا مصوبات شورای اسلامی شهر سمنان پیرامون دریافت عوارض تحت عنوان هزینه گسترش فضای سبز توسط شهرداری سمنان در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه آن به شرح زیر جهت استحضار و صدور دستور شایسته اعلام میشود:
۱ـ جلد دوم تعرفه سال ۱۳۹۸ ،تعرفه عوارض و بهای خدمات سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان:
۹ـ۲) تعرفه برای توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربریهای واحدهای مسکونی،تجاری،صنعتی،اداری و سایر کاربریهای جدیدالاحداث:
الف) به ازای هر مترمربع نورگیری از سمت فضای سبز ۱۰۰/۰۰۰ ریال
ب) به ازای هر مترمربع احداث پیش آمدگی (بالکن) به فضای سبز ۳۰۰/۰۰۰ ریال
ج) به ازای هر مترمربع مجموع زیر بنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری مسکونی ۱۲/۵۰۰ ریال
د) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری تجاری و صنعتی ۵۰/۰۰۰ ریال
و) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری اداری و سایر کاربریها ۳۰/۰۰۰ ریال
تبصره۱ :تعرفه های فضای سبز برای هر پلاک فقط یک بار به هنگام صدور پروانه ساختمانی به شرح فوق دریافت میگردد.
تبصره۲ :بـه منظور حفظ و تأمین سبز شهری و لـزوم جلـوگیری از تخریب و از بین رفتن فضـاهای سبز داخـل محوطه های مسکونی در زمان ساخت و ساز و نوسازی املاک و نیز با عنایت به اینکه براساس قانون، مالکین و متقاضیان اخذ پروانه و احداث بناهای مسکونی مکلفند ۱۵ درصد از محوطه و حیاط ملک در حال ساخت و ساز را به فضای سبز و باغچه اختصاص دهند، در صورتی که مالکین نسبت به تعهد خود براساس قانون و برابر نقشه عمل و اجرا ننماید عوارض به شرح ذیل دریافت خواهد شد. (هزینه ایجاد فضای سبز ردیف ۷ بند ۲ـ ۳) ۱۸۰/۰۰۰ ریال× (۱۵ درصد از محوطه و حیاط)= مبلغ قابل وصول برای واحدهای مسکونی لازم به ذکر است هزینه فوق برای هر پلاک فقط یکبار و در زمان صدور پایانکار پروانه ساختمانی، پس از بازدید صدور پایان کار و تأیید عدم اجرای تعهد از جانب مالک و عدم ایجاد فضای سبز تعهد شده، توسط سازمان، محاسبه و وصول خواهد شد. همچنین ایجاد فضای سبز در پشت بام و تراس منازل مسکونی، به جای محوطه ملک نیز، مورد تأیید بوده و در صورت اقدام توسط مالک، حمایت و مساعدت لازم از سوی سازمان به عمل خواهد آمد.
تبصره۳ :به منظور حفظ اشجار کهنسال و با ارزش داخل محوطه حیاط املاک در حال نوسازی و بازسازی، چنانچه در محوطه و حیاط ملک درحال تخریب، اشجاری با محیط بن بیش از ۵۰ سانتی متر وجود داشته باشد مالک موظف است اشجار مذکور را تا اتمام مدت زمان ساخت و ساز حفظ و در ۱۵ درصد محوطه حیاط که به فضای سبز اختصاص دارد نگهداری نماید. در صورت عدم امکان جهت نگهداری این اشجار و لزوم قطع، براساس بند (۱ـ ۲ تعرفه) عوارض قطع این اشجار، محاسبه و اخذ خواهد شد.
۲ـ تعرفه عوارض و بهای خدمات سال ۱۳۹۹ سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان:
«۹ـ ۲) تعرفه پیشنهادی احداث بالکن و توسعه و نگهداری فضای سبز شهری با کاربریهای واحدهای مسکونی،تجاری،صنعتی،اداری و سایر کاربری های جدیدالاحداث:
الف) به ازای هر مترمربع احداث پیش آمدگی (بالکن) به فضای سبز ۶۰۰/۰۰۰ ریال
ب) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری مسکونی ۱۵/۰۰۰ ریال
ج) به ازای هر مترمربع مجموع زیر بنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری تجاری و صنعتی ۶۵/۰۰۰ ریال
و) به ازای هر مترمربع مجموع زیربنای صادره در صدور پروانه ساختمانی با کاربری اداری و سایر کاربریهای ۳۹/۰۰۰ ریال
تبصره۱ :تعرفه های فضای سبز برای هر پالک فقط یک بار به هنگام صدور پروانه ساختمانی به شرح فوق دریافت میگردد.
تبصره۲ :به منظور حفظ و تأمین فضای سبز شهری و لزوم جلوگیری از تخریب و از بین رفتن فضاهای سبز داخل محوطه های مسکونی در زمان ساخت و ساز و نوسازی املاک و نیز با عنایت به اینکه براساس قانون، مالکین و متقاضیان اخذ پروانه و احداث بناهای مسکونی مکلفند ۱۵ درصد از محوطه و حیاط ملک در حال ساخت و ساز را به فضای سبز و باغچه اختصاص دهند، درصورتی که مالکین نسبت به تعهد خود براساس قانون و برابر نقشه عمل و اجرا ننماید عوارض به شرح ذیل دریافت خواهد شد. (هزینه ایجاد فضای سبز ردیف ۷ بند ۲ـ ۳) ۲۳۴/۰۰۰ ریال × (۱۵ درصد از محوطه و حیاط)= مبلغ قابل وصول برای واحدهای مسکونی لازم به ذکر است هزینه فوق برای هر پلاک فقط یکبار و در زمان صدور پایانکار پروانه ساختمانی، پس از بازدید صدور پایانکار و تأیید عدم اجرای تعهد از جانب مالک و عدم ایجاد فضای سبز تعهد شده، توسط سازمان، محاسبه و وصول خواهد شد. همچنین ایجاد فضای سبز در پشت بام و تراس منازل مسکونی، به جای محوطه ملک نیز، مورد تأیید بوده و در صورت اقدام توسط مالک، حمایت و مساعدت لازم از سوی سازمان به عمل خواهد آمد.
تبصره۳ :به منظور حفظ اشجار کهنسال و با ارزش داخل محوطه حیاط املاک در حال نوسازی و بازسازی، چنانچه در محوطه و حیاط ملک درحال تخریب، اشجاری با محیط بن بیش از ۵۰ سانتی متر وجود داشته باشد مالک موظف است. اشجار مذکور را تا اتمام مدت زمان ساخت و ساز حفظ و در ۱۵ درصد محوطه حیاط که به فضای سبز اختصاص دارد نگهداری نماید. در صورت عدم امکان جهت نگهداری این اشجار و لزوم قطع، براساس بند (۱ـ ۲ تعرفه) عوارض قطع این اشجار، محاسبه و اخذ خواهد شد.» بند ۲ـ ۹ تعرفه عوارض و بهای خدمات سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری سمنان و سازمانهای وابسته مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر سمنان میباشد چرا که:
اولاً: در قوانین مرتبط با فضای سبز از جمله قانون گسترش فضای سبز شهرها و اصلاحیه های بعدی آن، عوارض فضای سبز پیش بینی نشده است.
ثانیًا: در ماده ۲ قانون نوسازی و عمران شهری تأکید شده است که عوارض نوسازی که توسط شهرداریها دریافت میشود صرفًا بایستی به مصرف نوسازی و عمران شهری برسد که در ماده ۱ قانون اخیرالذکر، ایجاد، حفظ و نگهداری پارکها، از موارد مصرف عوارض نوسازی دریافتی است.
ثالثًا: در جزء ۵ بند (ب) فصل سوم بخشنامه بودجه سال ۱۳۹۸ شهرداریهای کل کشور نیز تأکید شده که ۱۰۰ درصد عوارض آلایندگی دریافتی توسط شهرداریها صرفًا برای نگهداری و توسعه فضای سبز شهری و حمل و نقل عمومی در قالب طرح های مصوب باید هزینه شود. لذا منبع مالی دیگر توسعه و نگهداری فضای سبز شهری، عوارض آلایندگی است.
رابعًا: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه دریافت عوارض فضای سبز در زمان صدور پروانه ساختمانی را ابطال نموده است. ۱ـ رأی شماره ۱۰۱ـ ۱۳۹۸/۲/۳ در خصوص ابطال عوارض فضای سبز، مصوب شورای اسلامی کمال شهر. ۲ـ رأی شماره ۱۱۵۳ـ ۱۳۹۶/۱۲/۲ در خصوص ابطال عوارض فضای سبز مصوب شورای اسلامی ایمان شهر. ۳ـ رأی شماره ۷۴۶ ـ ۱۳۹۶/۸/۲۷ در خصوص ابطال عوارض فضای سبز، مصوب شورای اسلامی شهرقدس.
بنا به مراتب بند ۲ـ ۹ تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری سمنان و سازمانهای وابسته مغایر با قوانین مذکور و خارج از حدود اختیارات شورای شهر یاد شده تشخیص و ابطال آنها در هیأت عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) مورد تقاضا میباشد. “
متن مقرره مورد اعتراض در متن دادخواست ذکر شده است.
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس شورای اسلامی شهر سمنان به موجب لایحه شماره ۱۵/۹۹/۱۱۹۷ ـ ۱۳۹۹/۸/۵ به طور خلاصه توضیح داده است که:
” به موجب بند (الف) شق ۹ ماده ۲ تعرفه عوارض پیشنهادی احداث بالکن ـ توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربری های واحدهای مسکونی ـ تجاری، صنعتی و سایر کاربریهای جدیدالاحداث مربوط به سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ شهرداری سمنان صرفًا برای توسعه و نگهداری از فضاهای سبز شهری برای ساختمان هایی است که در مجاورت فضای سبز قرار دارند و برای نورگیری ساختمان خود از فضای سبز استفاده میکنند و دریافت این عوارض در جهت ایجاد فضای سبز نبوده که مغایر با قوانین و مقررات باشد. به عبارت دیگر کلیه ساختمانهای جدیدالاحداث در محدوده شهری که از فضای سبز مجاورت ساختمان خود قصد اجرای نورگیر را داشته باشند مشمول مصوبه تعرفه مذکور خواهند بود و در بند (ب) شق ۹ ماده ۲ تعرفه عوارض احداث بالکن و توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربریهای واحدهای مسکونی، تجاری، صنعتی و سایر کاربریهای جدیدالاحداث به ازای هر مترمربع پیش آمدگی (بالکن) مشرف به فضای سبز عوارض تعیین گردیده و وضع عوارض مذکور در راستای وظایف شورای اسلامی شهر به شرح بند ۱۶ ماده ۸۰ قانون تشکیلات و وظایف شورای اسلامی شهر بوده است و دریافت عوارض مذکور منحصرًا جهت ایجاد فضای سبز شهری نمیباشد که با قوانین و مقررات مربوطه مغایرت داشته و ابطال شود. به موجب تبصره ۳ ماده ۴ لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز مصوب ۱۳۵۹/۳/۳ کاشت و حفاظت و آبیاری درختان معابر و میادین و بزرگراهها و پارکهای عمومی از اهم وظایف شهرداری به شمار آمده لکن وضع عوارض برای ساختمان های جدیدالاحداث که جهت بهره برداری نورگیر ساخمان از فضای سبز شهری استفاده نمایند و از این بابت باید عوارض پرداخت نمایند وصول عوارض مشمول ایجاد فضای سبز نمیگردد. لذا تصویب تعرفه عوارض مورد اعتراض سازمان بازرسی کل کشور وفق مقررات قانونی بوده است به موجب قسمت اخیر بند (الف) ماده ۱۷۴ قانون برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹/۱۰/۱۵ مجلس شورای اسلامی تبدیل عوارض به عوارض و بهای خدمات بهره برداری از واحدهای احداث کاربریهای تجاری ـ اداری و صنعتی با کاربری های مسکونی تجویز گردیده و تعرفه عوارض مربوط به بند (الف) و (ب) شق ۹ ماده ۲ تعرفه پیشنهادی سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان در سال ۱۳۹۸ و بند (الف) شق ۹ ماده ۲ تعرفه عوارض در سال ۱۳۹۹ در راستای مجوز قانونی فوق بوده است به موجب بند (ج) ماده ۱۷۴ قانون برنامه پنجساله توسعه اقتصادی تبدیل عوارض موضوع درآمد شهرداریها از عوارض بر املاک به عوارض ناشی از مصرف و خدمات تجویز گردیده لذا درصد تعرفه پیشنهادی شهرداری سمنان به شورای اسلامی شهر سمنان با ۳۵ %افزایش عوارض نسبت به سال ۱۳۹۸ بوده لکن شورای اسلامی شهر سمنان با کاهش ۵ %از عوارض و اختصاص آن به حفظ گسترش فضای سبز مصوب نموده است و این اقدام شورا عوارض مضاعف به شمار نماید زیرا افزایش ۳۵ %عوارض به ۳۰ %تقلیل داده شده است. سازمان بازرسی کل کشور در اثبات ادعای مغایرت مصوبه با مقررات قانونی به رأی صادره از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مربوط به مصوبات شورای اسلامی شهرها جهت دریافت عوارض برای احداث فضای سبز به هنگام صدور پروانه بوده که ابطال شده است استناد نموده در حالی که تعرفه عوارض بند (الف) و (ب) شق ۹ ماده ۲ تعرفه عوارض پیشنهادی سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهری شهرداری سمنان در سال ۱۳۹۸ و بند (الف) شق ۹ ماده ۲ تعرفه عوارض سال ۱۳۹۹ سازمان سیما و منظر فضای سبز شهری با رأی مورد استناد سازمان بازرسی کل کشور مطابقت ندارد که به دلیل مغایرت با قوانین و مقررات مربوطه ابطال شود. بنا به مراتب معروضه و مواد قانونی اشاره شده در متن لایحه مصوبات شورای اسلامی شهر سمنان مربوط به تعرفه عوارض سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ مورد اعتراض سازمان بازرسی کل کشور به استناد بند ۱۶ ماده ۸۰ قانون تشکیلات و وظایف شورای اسلامی شهر به تصویب رسیده و دلایل و مستندات سازمان مذکور مبنی برمغایرت آن با قوانین و مقررات فاقد وجاهت قانونی است لذا از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رد دادخواست مطروحه سازمان بازرسی کل کشور مورد استدعاست. “
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۳/۲۲ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
هرچند براساس بند ۱۶ ماده ۸۰ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب سال ۱۳۷۵ با اصلاحات بعدی، تعیین نوع و میزان عوارض از اختیارات شوراهای اسلامی شهر است، لکن اعمال این اختیار باید در چهارچوب قوانین و مقررات موضوعه باشد و با عنایت به اینکه در قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها و آیین نامه اجرایی آن برخلاف موضوع قطع و جابه جایی درختان که درخصوص آن عوارض تعیین شده، در رابطه با احداث یا نگهداری فضای سبز عوارضی پیش بینی نشده است، بنابراین تعرفه شماره (۹ـ۲) از تعرفه عوارض و بهای خدمات شهر سمنان در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ که با عنوان تعرفه برای توسعه و نگهداری فضاهای سبز شهری با کاربریهای واحدهای مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و سایر کاربریهای جدیدالاحداث به تصویب شورای اسلامی شهر سمنان رسیده، مغایر با قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمد مصدق