گندآبی به اسم خلیج گرگان
بوی مشمئز کننده ناشی از ماندابی برای طرح گردشگری جزیره آشوراده تهدید است.کاهش تراز آب، ورود فاضلاب، رشد جلبکها و پسروی خلیج گرگان هم پیش از این نگران کننده شده بود
خلیج گرگان تنها خلیج دریای خزر در محدوده جغرافیایی ایران است که به دلیل پسروی زیاد آب و کم توانی در اجرای طرح های مناسب و کارشناسی فاصله چندانی با خشکیدن ندارد.
ثبت این خلیج در سال 1354 به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز در استان مازندران به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست محیطی است.
خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اکولوژیکی دارای اهمیت بوده و در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد اینک گرفتار مشکل جدیدی با عنوان بوی تعفن شده که سلامت ساکنان همجوار را هم به خطر انداخته است.
تابستان گذشته گزارشی با عنوان ‘چنگ جلبک ها روی گلوی خلیج گرگان’ در خروجی خبرگزاری جمهوری اسلامی منتشر شد که مورد توجه جدی متولیان قرار نگرفت و در ادامه کم توجهی ها اینک تهدیدی اساسی و چالش جدید فراروی خلیج گرگان و جوامع مسکونی پیرامون آن در حال شکل گیری است.
ورود انواع آلاینده ها ناشی از فعالیت های مستقر در نوار ساحلی از جمله سکونتگاه ها، طرح های گردشگری و فعالیت های کشاورزی خلیج گرگان را هر روز بیش از روز قبل آلوده می کند که هم اینک به سادگی در ساحل و پهنه آبی آن آلودگی قابل مشاهده بوی آب را تغییر داده و گندابی شدن آن به مشام می رسد.
مشکل تهدید جلبک ها و بوی بد ناشی از مرگ و زوال آبزیان در فصول گرم سال نمود و بازخورد بیشتری دارد و صنعت اکوتورسیم و پروژه ملی گردشگری آشوراده تنها جزیره ایرانی خزر را در کنار این جزیره تحت تاثیر قرار می دهد.
فرماندار بندرترکمن در خصوص آخرین وضعیت خلیج گرگان به خبرنگار ایرنا گفت: شیب زمین شناختی بستر خزر و جریانات آبی پهنه بزرگ ترین دریاچه جهان سبب شده تا رسوبات دریایی به بخش جنوب شرقی دریا و خلیج گرگان بریزد که با انباشت رسوبات این کانال مسدود و دالان آبی چپاقلی نیز کارآیی موثر خود را از دست داده است.
به گفته الیاس هیوه چی؛ سد سازی در مناطق بالادست و جریان نداشتن منابع آب شیرین از طریق رودخانه ها نیز به بحرانی شدن وضعیت خلیج گرگان و تالاب میانکاله افزوده است.
وی موثرترین تاثیر گذاری بر خلیج گرگان را پسروی آب خزر بیان کرد و افزود: نداشتن تبادل آبی بین خلیج گرگان و دریای خزر موجب ماندابی شدن باقیمانده آب و بوی بد شده که ادامه این مشکل علاوه بر به باد دادن گردشگری آشوراده، کوچ و مهاجرت اجباری ساکنان شهرستان های بندرگز، بندرترکمن و گُمیشان را نیز در پی خواهد داشت.
آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر است که چشم انداز آن اجرای طرح ملی گردشگری و افزایش جاذبه های دیدنی برای جذب هر چه بیشتر گردشگر و رونق اقتصادی خطه شمال کشور است.
فرماندار بندرگز نیز معتقد است که در شرایط کنونی، آب خلیج گرگان راکد بوده و هیچ تبادل آبی بین آن و دریای خزر انجام نمی شود.
حسین احمدی اظهار داشت: به سبب ورود فاضلاب رشد جلبک زیاد شده و این گونه های گیاهی با استفاده بیش از اندازه اکسیژن، مرگ موجودات ریز داخل خلیج گرگان را رقم زده اند که بوی بد آب یکی از نتایج آن است.
به گفته وی، بوی بد آب در شب و هنگام وزش باد از دریا به مناطق ساحلی و شهر بندرگز می رسد که موجب آزار و اذیت شهروندان و گردشگران شده است.
فرماندار بندرگز با تاکید بر بهبود تنفس هوا و تبادل آبی بین خلیج گرگان و دریای خزر، گفت: برای رفت و برگشت مناسب آب بین این دو پهنه و جلوگیری از گندابی شدن، باید با تخصیص اعتبار کافی کانالهای خوزینی و چپاقلی را هرچه زودتر لایروبی کرد.
وی اظهار کرد: از دیگر سو طرح مباحثی همچون احتمال خالی شدن آب خلیج گرگان به دلیل لایروبی کردن کانال ها بدون تکیه بر مستندات و تحقیقات علمی مورد پذیرش نیست اما اگر این اتفاق هم رخ دهد خطرات کنونی خلیج گرگان کمتر از تهدیدات ناشی از خالی شدن آب آن نیست.
به گفته احمدی، طرح مسائلی همچون تخلیه آب خلیج گرگان بر اثر لایروبی کانال های خوزینی و چپاقلی هنگامی قابل بررسی است که از سوی دانشمندان و محققان نیز مطرح شود که تاکنون چنین چیزی شنیده نشده است.
در همین رهگذر مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست به ایرنا گفت: زیستگاه های حوزه تالاب میانکاله و خلیج گرگان تنها اکوسیستم ساحلی سالم خزری در کرانه های جنوبی دریای خزر است که عزم و اراده ملی برای حفاظت از آن ضرورت دارد.
شهرام فداکار نسبت به هر گونه اقدام عجولانه در لایروبی تالاب میانکاله هشدار داد و گفت: توپوگرافی بستر تالاب و دریا نشان می‌دهد که برای لایروبی تنگه چپاقلی 2 طرح و ایده وجود دارد که اجرای یکی از طرحها منجر به تخلیه آب تالاب به دریا و خشک شدن خلیج و دیگری به سرازیر شدن آب دریا به تالاب بدون در نظر گرفتن تراز اکولوژیک و شوری مناسب خواهد شد.
وی تاکید کرد: خلیج گرگان باید با مخلوطی از آب شیرین بالادست و آب شور دریا پُر شود و نباید در اجرای طرح های احیای آن دریا توسعه یافته و تالاب به بخشی از دریا تبدیل شود.
همچنین مشاور نجات خلیج گرگان با بیان این که افزایش میزان نیترات و فسفات در آب خلیج گرگان به رشد جلبک ها منجر شده است، گفت: مکانسیم اکولوژیکی حیات جلبک ها در برخی از ساعات شبانه روز باعث می شود به علت مرگ برخی از موجودات زنده این خلیج بوی تعفن گرفته و محیط را آلوده کند.
دکتر داودرضا عرب اظهار داشت: هرچند احیای مجدد چرخه های آبی بین خزر و خلیج گرگان باعث کاهش این بوها می شود اما احتمال دارد به دلیل تغییر ترکیب آب و تداخل آب شور و شیرین، تبعات تغییرات کیفی آب محسوس تر شود.
این استاد دانشگاه بیان کرد: طبق بررسی های صورت گرفته در صورت لایروبی کانال های حوزه خلیج گرگان، چرخه آب آن با دریای خزر حدود 340 روز طول می کشد و معلوم نیست که با انجام آن مشکل انتشار بوی تعفن به طور کامل و در زمان اندک برطرف شود.
یک کارشناس ارشد زیست شناسی دریا گفت: جلبکهای دریایی نقش مهمی در چرخههای بیوشیمیایی محیط های آبی دارند و پایه و اساس زنجیره غذایی در اکوسیستم آبی محسوب میشود.
قربان دهقان افزود: هرچند حضور و مشاهده جلبک های سبز – آبی بهترین منبع غذایی زیستمندان و بیانگر پویایی یک پهنه آبی و اکوسیستم است اما حجم بیش از حد متعارف آن خطر ایجاد بلوم (انباشت) جلبکی را بدنبال خواهد داشت که استمرار این تهدید می تواند به خطری بالفعل برای خلیج گرگان تبدیل شود.
به گفته وی رشد غیر متعارف جلبک ها به عنوان ساده‌ترین موجودات دارای کلروفیل در پهنه های آبی یکی از مسائلی است که خلیج گرگان را تهدید می کند.
جلبک ها که تولیدکنندگان اولیه در اکوسیستم آبی محسوب می شوند در روز با فتوسنتز مبادرت به تولید اکسیژن کرده و در شب با تنفس، اکسیژن تولیدی و حتی بیشتر از آن را می بلعند که گسترش بیش از حد این گونه گیاهی در خلیج گرگان برای سایرآبزیان و موجودات زنده میکروسکوپی خطرناک و تهدید کننده است.
این کارشناس دریایی اضافه کرد: افزایش دما و مواد مغذی ناشی از ورود فاضلاب از شهرهای بندرگز، بندرترکمن و بهشهر سبب شده تا نیترات و فسفات این پهنه آبی به بالاترین سطح خود در سالهای اخیر برسد و رشد توده ای جلبک ها بیشتر از همیشه باشد.
وی افزود: رشد جلبک ها می تواند عامل موثری برای پالایش زیستی خلیج گرگان شود و بخشی از آلودگی های وارده ناشی از سرازیر شدن فاضلاب های خانگی و صنعتی را پالایش و یا جذب کند، اما رشد بیش از حد آن نگران کننده است.
عبدالحکیم ادریسی از مدیران سمن های محیط زیستی بندرترکمن، جلوگیری از ورود پساب فاضلاب به خلیج گرگان را یک مطالبه عمومی دانست و گفت: باید در زمانی سریع راهکار مناسبی برای حل این مشکل اتخاذ شود .
وی گفت: تصفیه و استفاده از پساب فاضلاب در آبیاری فضای سبز از جمله راهکارهای قابل اجرا است که باید برای عملیاتی کردن آن کارگروهی تشکیل و بررسی های لازم انجام شود.
اراز دردی توماج از صیادان و ساحل نشینان پیرامونی خلیج گرگان نیز تغییر رنگ آب همراه با بوی ناخوشایند ناشی از رشد بیش از حد جلبک ها را تایید کرده و گفت: بوی منتشر شده در برخی شب ها آزار دهنده و غیرقابل تحمل است.
وی افزود: اجداد ما سالیان متوالی در کنار این خلیج زندگی کرده و نسل های متمادی از این طریق امرار معاش کرده ایم که لازم است با تدابیر مسوولان و اجرای طرح های مناسب خلیج گرگان برای نسل های آینده نیز حفظ شود.
بر اساس آخرین اطلاعات میدانی عمق خلیج گرگان که قبلا در برخی نقاط به سه متر می‌رسید اینک در اثر رسوب‌گذاری به 1.5 متر کاهش پیدا کرده است.
خلیج گرگان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از 60 کیلومتر طول و حداکثر 12 کیلومترعرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی – غربی است
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید