گسل ها قم را محاصره کردنند

وجود گسل های متعدد در قم، این منطقه مرکزی کشور را در معرض خطر زلزله قرار داده و پیشینه لرزه خیزی نیز بیانگر فعالیت بالای گسل ها در این استان است.

زلزله به عنوان یکی از مهمترین ناملایمات زمین می تواند خسارت های بسیاری به مناطق شهری و روستایی وارد کند و تقریبا تمام شهرها کم و بیش در معرض خطر زلزله قرار دارند که قم هم از این موضوع مستثنی نیست.

از سوی دیگر، خطر زمین لرزه در استان قم به دلیل موقعیت جغرافیایی، وقوع زلزله های مخرب تاریخی در محدوده آن و وجود گسل های فعال متعدد بسیار محتمل است.

بر اساس نظر کارشناسان، زلزله به خودی خود آسیب زا نیست و خسارتی ندارد، ولی نوع طراحی و به کارگیری سازه های سست و بی بنیان در ساخت و سازها، مهمترین عامل خسارت های جانی و مالی هنگام وقوع زلزله است.

کاهش آسیب پذیری جوامع شهری برابر زلزله زمانی محقق خواهد شد که ایمنی برابر آن در تمام سطوح برنامه ریزی از جمله رعایت ضوابط فنی در ساخت و ساز، ایجاد دسترسی های سریع در محله ها و ارائه آموزش های مختلف برای پناهگیری مدنظر قرار گیرد.

** امکانات امدادی قم جوابگوی شرایط عادی است

مدیرکل مدیریت بحران قم در گفت و گو با ایرنا با اشاره به نشست هایی با محوریت پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی اماکن، اظهار داشت: جلسه های شورای هماهنگی مدیریت بحران بر اساس برنامه زمانبندی با هدف ایجاد مدیریت یکپارچه در امر سیاست گذاری، برنامه ‌ریزی، ایجاد هماهنگی و انسجام بین دستگاه های امدادی و خدماتی استان برگزار می شود.

‘محسن اوروجی’ افزود: این شورا دارای 14 کارگروه تخصصی زیرمجموعه است که این کارگروه ها نیز هر 14 روز یک بار جلسه های خود را در چهار محور پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی برگزار می کند.

وی اضافه کرد: بهداشت و درمان، آموزش و اطلاع رسانی، امداد و نجات و آموزش همگانی، تامین مسکن، تامین سوخت و مواد نفتی، امنیت و انتظامات، امور سیل و مخاطرات دریایی، برق، آب و فاضلاب و تشکل های مردم نهاد از جمله کارگروه های شورای مدیریت بحران قم است.

وی با اشاره به تجهیزات و نیروی سازمان مدیریت بحران، گفت: امکانات موجود در استان برای امدادرسانی در هنگام وقوع زلزله کافی نیست و فقط جوابگوی شرایط عادی است.

اوروجی خاطرنشان کرد: به همین منظور استان های هم مرز به عنوان استان های معین تعریف شده اند تا هنگام وقوع حوادث بر اساس هماهنگی های قبلی به امدادرسانی بپردازند.

وی مشارکت شهروندان در مقابله با بلایای طبیعی و کاهش آثار آن را مهم ارزیابی کرد و گفت: شهروندان باید با مقاوم سازی منازل خود و دریافت آموزش، خود را برای مقابله با حوادث طبیعی آماده کنند.

وی تاکید کرد: منازل موجود در بافت های فرسوده هرچه سریع تر باید ایمن سازی شود و هر شهروند با شرکت در دوره های آموزشی، نحوه پناهگیری و انجام کمک های اولیه را یاد بگیرد.

مدیرکل مدیریت بحران قم گفت: در این راستا مانورهای تخصصی و عمومی ویژه دستگاه ها و قشرهای مختلف مردم در استان برگزار می شود تا در زمان وقوع حادثه هماهنگی و آمادگی لازم را داشته باشند.

وی در ادامه با بیان اینکه بیمه حوادث و بلایای طبیعی مکمل مدیریت بحران در زمان حوادث و نجات بخش زندگی شهروندان است، افزود: اگر شهروندان با هزینه بسیار اندک، خانه و زندگی خود را برابر حوادث مختلف بیمه کنند، در زمان وقوع حادثه می توانند با دریافت هزینه ای از بیمه، بخشی از خسارت های متحمل شده را جبران کنند.

اوروجی ادامه داد: اسکان اضطراری نیز در بیمه های مختلف پیش بینی شده است و در هنگام وقوع حوادث از جمله آتش سوزی، سیل و زلزله کارآیی زیادی دارد.

** 11 گسل اصلی فعال در قم وجود دارد

دبیر کارگروه زلزله قم نیز با اشاره به اینکه قم جزو استان های با خطر زیاد در زمینه زلزله محسوب می شود، گفت: 11 گسل اصلی فعال در این استان وجود دارد.

محمد عباسی فرد افزود: گسل ‘ایندس’ که با طول حدود 100 کیلومتر از شمال بخش سلفچگان تا ساوه گسترش دارد، گسل کوشک نصرت که با فاصله 35 کیلومتری از شهر قم به طول 230 کیلومتر از شهر تفرش تا روستای راهجرد گسترش دارد و گسل قمرود با طول 85 کیلومتر که در تهران قرار دارد و 10 کیلومتر از آن از محدوده شهر قم عبور می کند، از جمله این گسل هاست.

به گفته وی، گسل البرز با طول 90 کیلومتر که از 10 کیلومتری شمال شرق قم عبور می کند و بخش جنوبی این گسل بر روی آبرفت های دشت قم تا نزدیکی دریاچه نمک قابل تشخیص است، گسل حاجی آباد به طول 87 کیلومتر که از حاشیه شمال شرقی شهر قم عبور می کند و گسل خضر که محدوده شهرک قدس را دربر می گیرد با بیش از 40 کیلومتر طول، از دیگر گسل های شهر قم به شمار می آید.

وی در ادامه گفت: تهیه نقشه تعیین حریم های گسل این استان در دست اجراست که پس از تکمیل شدن روی نقشه این شهر پیاده خواهد شد تا نقاط ایمن و غیرایمن از حوادث مربوط به زمین مشخص شود.

عباسی فرد اضافه کرد: مطالعات تعیین حریم های گسل که مصوبه شورای مدیریت بحران قم است، در دستور کار قرار گرفته و امیدواریم با همکاری مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی و مشارکت دستگاه های اجرایی استان، در زمان کوتاهی به پایان برسد.

وی تاکید کرد: تعیین حریم های گسل گام اول برای مدیریت ساخت و ساز ایمن برابر مخاطرات ناشی از زلزله است که درحال حاضر روند مطالعه این طرح در انتظار اختصاص بودجه می باشد و از مسئولان خواستاریم مقدمات ابتدایی برای انجام مدیریت شهری را با تخصیص اعتبار تحقق بخشند.

وی اضافه کرد: بر اساس آیین نامه 2800، اجازه ساخت ساختمان های عمومی از جمله مدارس و بیمارستان ها در حریم گسل داده نمی شود، ولی برای احداث ساختمان های مسکونی با در نظر گرفتن تمهیدات ویژه ممنوعیتی وجود ندارد، ولی در عین حال بر اساس نقشه های حریم گسل اطلاع رسانی کافی به مردم صورت خواهد گرفت.

رئیس اداره مدیریت بحران و پدافند غیرعامل اداره کل راه و شهرسازی قم با اشاره به اینکه ساخت و ساز در مناطقی که جزو حریم گسل محسوب می شود، باید با تمهیدات خاص صورت گیرد، تاکید کرد: باید بین ساختمان هایی که در حریم گسل و خارج از حریم گسل است تفاوتی باشد که برای این منظور ضوابطی در این مطالعه تعریف خواهد شد.

وی با بیان اینکه برای مقابله با زلزله به این نتیجه رسیدیم که باید مخاطرات زمین را شناسایی کرد، اضافه کرد: این مطالعات شامل تعیین حریم های گسل با هدف ممنوعیت ساخت و ساز و در نظر گرفتن تمهیدات ویژه برای ساختمان های مسکونی در حریم گسل، مطالعات ریز پهنه بندی، مطالعات فرونشست به عنوان یکی از عواملی که می تواند ارتباط مستقیم با گسل و کانون های زلزله داشته باشد و توسعه شبکه شتاب نگارهای استان که در این راستا پنج دستگاه شتاب نگار از سوی وزارت راه و شهرسازی به استان قم اختصاص یافته و به دنبال جذب اعتبارات و خرید دستگاه ها هستیم.

وی ادامه داد: مطالعات نصب دستگاه های شتاب نگار از سوی شهرداری صورت گرفته و 14 نقطه استان به عنوان نقاط نزدیک به کانون زلزله شناسایی شده و دستگاه ها بر اساس اولویت باید در این نقاط نصب شود.

عباسی فرد بیان کرد: هدف اصلی این اقدام ها و مطالعات، راه اندازی سامانه هشدار سریع و پاسخ سریع است؛ این سامانه می تواند برای کاهش مخاطرات، زیرساخت های حیاتی و مهم سطح استان را به موقع قبل از آسیب دیدن در اثر زلزله از دسترس خارج کند.

وی خاطرنشان کرد: امواج زلزله هیچ حادثه ای به بار نمی آورد و عامل اصلی خسارت، سازه های سست و تاسیسات زیربنایی انرژی از جمله لوله های گاز، برق و آب است که اگر به موقع قطع نشود باعث انفجار، آتش سوزی و نشست زمین خواهد شد.

وی افزود: در سامانه هشدار سریع و پاسخ سریع با شناسایی نقاط پرخطر و روش های کاهش خطر، می توان بر اساس فاصله کانونی که مرکز زلزله تا آن نقطه پرخطر دارد، برنامه ریزی و پیشگیری های لازم را در هنگام وقوع زلزله انجام داد.

عباسی فرد با اشاره به نبود سامانه توزیع اقلام اساسی مورد نیاز مردم پس از وقوع زلزله، خاطر نشان کرد: در سامانه هشدار سریع و پاسخ سریع، نیازهای اساسی مردم شناسایی شده و اطلاعاتی از جمله خانواده ها و سرپرستان خانوارها ثبت می شود تا پس از وقوع زلزله، هر فردی در چارچوب خانواده خود اقلام مورد نیاز مصرفی را دریافت کند.

** ممنوعیت ساخت و ساز در حریم گسل ها اعمال نمی شود

مدیر بحران شهرداری قم نیز در گفت وگو با ایرنا افزود: درحال حاضر ممنوعیت بر ساخت و ساز در حریم گسل ها در شهر قم اعمال نمی شود که کار گروه ملی مخاطرات زمین لرزه در حال پیگیری این موضوع است.

‘علی اکبر رحیمی’، ابراز امیدواری کرد که این محدودیت ها پس از تعیین حرایم گسل ها با تصویب شورای عالی شهرسازی ابلاغ شود.

وی درعین حال اضافه کرد: برای جلوگیری و کاهش خسارت های ناشی از زلزله، ساخت و ساز در این محدوده گسل ها مطابق قوانین با طراحی و الزامات خاص صورت می گیرد.

وی همچنین گفت: برای جلوگیری از مخاطرات زلزله، استفاده از نمای رومی در ساخت منازل ممنوع و نظارت بر ساخت و سازها نیز از سوی شهرداری تشدید شده است.

رحیمی بیان کرد: آسیب پذیری مناطق برابر زلزله بستگی به چند مولفه از جمله نوع و مکانیزم گسل ها و زلزله های احتمالی، نوع خاک و نوع عمر سازه دارد.

به گفته وی، باتوجه به نوع سازه ها در بافت فرسوده، این مناطق بیشترین آسیب پذیری را برابر زلزله دارند.

مجموع کل مساحت قم 12 هزار و 939 هکتار است که چهار هزار و 809 هکتار از بافت این شهر، فرسوده و ناکارآمد است.

وی در ادامه با اشاره به اقدام های شهرداری برای آمادگی برابر زلزله، گفت: مرکز پدافند غیرعامل و مدیریت بحران شهرداری طرح مطالعات «تدوین نقشه ها و برنامه های عملیاتی مدیریت بحران شهر قم با تاکید بر مخاطرات زلزله و سیل» را سال 95 انجام داده است.

رحیمی اضافه کرد: مهم ترین خروجی های این مطالعات تعیین میزان مخاطرات زلزله و سیل شهر قم، تعیین حداکثر شتاب و شدت زلزله گسل های اصلی استان و تدوین دستورالعمل ها و برنامه های عملیاتی در حوزه های مختلف شهرداری بوده که این برنامه ها از سال گذشته در قالب ستاد مدیریت بحران شهرداری مناطق در حال پیگیری و اجراست.

وی ادامه داد: بر اساس این مطالعات، نرم افزار تخمین خسارت زلزله شهر قم نیز طراحی شده و هم اکنون در حال بهره برداری است که با استفاده از این نرم افزار می توان اثر خرابی هر نوع زلزله ای را بر روی بلوک های شهری و شریان های حیاتی به صورت احتمالی تخمین زد.

وی با اشاره به میزان آمادگی در مدیریت بحران شهرداری مقابله با زلزله، گفت: مرکز مدیریت بحران با برگزاری دوره های آموزشی و مانورهای عملیاتی و دور میزی سعی کرده که آمادگی نیروهای انسانی را تا حد زیادی ارتقا دهد.

وی با اشاره به آمادگی زیرساخت ها، تجهیزات و ماشین آلات شهرداری قم، افزود: با وجود اختصاص بودجه سالانه برای ارتقاء کیفیت و کمیت تجهیزات، میزان تجهیزات شهرداری کفاف ارائه خدمات استاندارد به شهروندان را نمی دهد و باید ماشین آلات به روز برای مدیریت حوادث و سوانح شهری تهیه شود.

به گفته رحیمی، تهیه تجهیزات و ماشین آلات به روز نیازمند اختصاص اعتبارات استانی و ملی از جانب سازمان مدیریت بحران کشور و استانداری است.

وی بیان کرد: پنج پایگاه چند منظوره مدیریت بحران نیز در شهر قم ساخته شده، 2 پایگاه نیز در مناطق یک و هشت این شهر در مرحله انتخاب پیمانکار قرار دارد و طراحی پایگاه ویژه استان معین در منطقه 6 هم انجام شده و در حال پیگیری است.

وی گفت: احداث 2 سایت اسکان اضطراری بوستان غدیر و فدک نیز از جمله زیرساخت های ایجاد شده از سوی شهرداری قم در حوزه مدیریت بحران است.

رحیمی تاکید کرد: شناخت و ارزیابی مخاطرات، توسعه آموزش همگانی، رعایت نکات و الزامات ایمنی و در نهایت تهیه بیمه نامه حوادث مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از خسارت های مالی است.

** احداث ساختمان در حریم گسل های قم باید محدود شود

عضو گروه کنترل محاسبات نظام مهندسی قم با ایرنا با بیان اینکه سه گسل اصلی قم را تهدید می کند، گفت: بر اساس مطالعات انجام شده، در شهر قم سه گسل اصلی بالقوه فعال شامل گسل شادگلی به طول 18 کیلومتر، گسل خضر به طول 22 کیلومتر و گسل شمال قم به طول 40 کیلومتر وجود دارد.

‘مجید کریمی’ افزود: این گسل ها با توانایی ایجاد زلزله به بزرگی 6.5 ، 6.7 و 6.9 ریشتر، در محدوده شهری قم قرار دارند که نشان دهنده این است که این شهر از نظر لرزه خیزی باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.

وی اضافه کرد: ساخت و سازهای زیادی در محدوده گسل های قم صورت گرفته، درحالی که طبق مطالعات ریزپهنه بندی شده این شهر، احداث ساختمان در این مناطق باید محدود باشد.

کریمی بیان کرد: ساخت و ساز در محدوده گسل ها باید با حساسیت زیاد انجام شود و با مطالعات دقیق محدوده های خطرناک نزدیک گسل را شناسایی کرد.

به گفته وی، باید در مناطقی که احتمال گسل سطحی وجود دارد و تقریبا حریم 300 متری از این گسل هاست، ممنوعیت ساخت و ساز را رعایت و در سایر قسمت ها با در نظر گرفتن آثار حوزه نزدیک گسل، نسبت به ساخت و سازهای محدود اقدام کرد.

وی گفت: در سال 84 مطالعات ریز پهنه بندی شهر قم انجام و گسل های اصلی شهر قم شناسایی شد و نتایج آن در اختیار کارفرما یعنی شهرداری قم قرار گرفت که در آن محدوده های خطرناک ساخت و ساز و محدودیت هایی که باید در ارتفاع ساختمان ها در مناطق پرخطر رعایت گردد، ارائه شد.

کریمی تصریح کرد: ولی در همان محدوده ها به این توصیه ها عمل نشد و ساخت و سازه های گسترده انجام شده است.
وی بیان کرد: کل شهر قم در معرض ارتعاشات ناشی از زلزله قرار دارد، ولی سه محدوده شهری شامل محدوده هایی در حریم 300 متری گسل ها، بافت های فرسوده و ساختمان هایی که در آن ها ضوابط به درستی رعایت نشده، برابر زلزله آسیب پذیرتر است.

کریمی افزود: یکی از اصلی ترین مشکلاتی که رفتار یک سازه مقابل زلزله را تحت تاثیر قرار می دهد، تفکیک زمین هاست، هرچه عرض زمین بیشتر باشد به طوری که بتوان از ستون های بیشتری در عرض زمین استفاده کرد، مقاومت سازه برابر زلزله افزایش می یابد.

وی ادامه داد: تفکیک زمین ها بنابه خواست مردم و بنگاه های املاک در شهرداری ها و بدون دخالت نظام مهندسی صورت می گیرد و یک ضعف ماهیتی در سازه ایجاد می شود.

وی اضافه کرد: در این زمینه می توان طرح تشویقی برای تجمیع پلاک ها اعمال کرد تا هم مردم راضی باشند و هم عملکرد سازه بهبود قابل توجهی داشته باشد.

به گفته عضو نظام مهندسی قم، تفکیک نامناسب زمین ها و الزام ضوابط به تامین پارکینگ، استفاده از سیستم های سازه ای مقاوم تر برابر زلزله را به شدت با محدودیت مواجه می کند؛ بنابراین مهندسان طراح بر خلاف میل باطنی به سمت سیستم های ضعیف تر از نظر سازه ای متمایل می شوند که متاثر از تفکیک های نامناسب است.

وی با بیان اینکه کیفیت مصالح ساختمانی نوسانات زیادی دارد که در بسیاری موارد روی سازه تاثیرات منفی دارد، گفت: در این مورد باید ارگان های نظارتی فعالیت های بیشتری داشته باشند که با توجه به گستردگی منابع تامین مصالح و کمبود نیروی نظارتی، نظارت مناسبی روی کیفیت مصالح انجام نمی شود.

وی افزود: آموزش دوره های فنی مهارت آموزی اصولی برای نیروهای اجرایی، جلوگیری از ساخت و سازهای غیرفنی به ویژه در مناطق ضعیف شهر، نظارت مجری ذیصلاح بر کیفیت مناسب ساخت و سازها و کنترل فنی نقشه های اجرایی قبل از ساخت در نظام مهندسی می تواند تضمین کننده حفظ ساختمان ها برابر زلزله و گذر از بحران با کمترین هزینه باشد.

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

لینک کانال ایتا

لینک کانال سروش

لینک صفحه اینستاگرام

دانلود اپلیکیشن اندروید دادورزیار

منبع خبر : ایرنا