لایحه‌ای که حیات تهران را نابود کرد
زمانی‌که لایحه برج باغ‌ها در سال82 کلید خورد، کسی تصور نمی‌کرد تهران در مدت 15سال، بیش از چهار هزار هکتار از باغ‌های خود را از دست بدهد.
قرار بود با تصویب و اجرای لایحه «برج باغ» فضاهای سبز تهران در شرایط بهتری نگهداری شوند و از تخریب و آسیب به آنها جلوگیری شود، اما شرایط آن‌طور که پیش بینی شده بود پیش نرفت و همکاری نکردن شهرداری‌ها و عدم پایبندی آنها به مفاد این لایحه سبب شد حدود نیمی از باغ‌های تهران از بین برود.
هدف تصویب کنندگان لایحه این بود که همه مالکان اراضی باغی در پایتخت بتوانند برای تغییرکاربری زمین مشجر به مسکونی یا تجاری، پروانه قانونی از شهرداری دریافت کنند. یعنی 30 درصد فضا را به ساخت و ساز اختصاص دهند و 70 درصد باقی‌مانده را به‌همان شکل باغ حفظ کنند. تا قبل از سال82، ساخت‌وساز در زمین‌های باغی حداکثر تا 4طبقه مجاز بود، اما از آن سال تا قبل از رونمایی از طرح تفصیلی سال91، تراکم ساختمانی در این زمین‌ها تا دو برابر افزایش پیدا کرد و کل ارتفاع مجاز برای بارگذاری مسکونی در باغات تهران به 8طبقه رسید و این یعنی پیش به‌سوی تخریب کلی باغ‌ها؛ که به گفته محمد حقانی، عضو سابق شورای شهر تهران این اتفاق افتاده و برخی از باغ‌ها به‌طور صددرصد از بین رفتند.
اعتراض به تخریب بی‌رویه باغ‌ها سبب شد اعضای شورای شهر پنجم در اسفند سال 1396 تصمیم به لغو این لایحه گرفته و اعلام کنند که پس از بازبینی و لحاظ مفاد جدید و الزام شهرداری به آن، مصوبه جدیدی را اعلام خواهند کرد. در شورای شهر گذشته نیز تعدادی از افراد درباره لغو مصوبه برج باغ پیشنهاداتی داشتند، اما متأسفانه نتوانستند اکثریت آرا را کسب کنند و این طرح مسکوت ماند. اعضای شورای شهر پنجم در اردیبهشت امسال اعلام کردند لایحه جدید را زودتر مصوب و اعلام خواهند کرد؛ اما با گذشت 3 ماه از آن قول، هنوز هیچ خبری از تغییرات و لایحه جدید نیست.
29 اردیبهشت امسال قائم‌مقام معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران اعلام کرده بود مصوبه برج باغ‌ها در دوره‌ای با هدف حفظ باغات در دستور کار قرار گرفته بود، اما آن‌چه در عمل اتفاق افتاد با توقعات اعضای شورای شهر کاملاً منافات داشت، چرا که با اجرای مصوبه قسمت اعظمی از باغ‌ها از بین رفتند و هر چه زمان گذشت تخلفات بیشتر خودنمایی کردند.
تورج فرهادی در مصاحبه ای گفته است: «متأسفانه مصوبه برج باغ‌ها با تمام ایرادات به‌همراه یک‌سری ضوابط وارد طرح تفصیلی شد، ضمن اینکه در آنجا حتی طبقه تشویقی هم برای ساخت و ساز در باغات در نظر گرفته شد»، اما وی توضیح نداده است که چه زمانی و چه روزی قرار است لایحه جدید تصویب و ارائه شود و آیا این تأخیر به بیشتر شدن تخریب باغ‌ها منجر نخواهد شد؟
محمد حقانی، عضو سابق شورای شهر درباره لایحه برج باغ گفت: این لایحه، مغایرت قانونی دارد، زیرا نگهداری و مراقبت از زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها همیشه تحت پوشش خدمات شهری شهرداری است. گرچه پیشنهاددهندگان ممکن است نیت خیر هم داشته باشند، اما این مصوبه هم مانند مصوبه‌های شورای شهر به‌نتیجه نرسیده و علت آن هم این است که هیچ یک از شهرداری‌ها قوانین مربوط به این لایحه را به‌درستی اجرا نکردند.
براساس این لایحه قرار بود از 100درصد باغ، 30درصد برای ساخت و ساز و 70درصد باقی مانده به‌صورت باغ باقی بماند، اما در خیلی از مناطق تهران مانند منطقه یک، این اصول رعایت نشد و برخی باغ‌ها تا 35، 40، 50 و حتی تا صددرصد تخریب شدند.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا مسئولان نظارتی مانع فعالیت آنها نشدند، گفت: مهم‌ترین علت تخریب‌ها توسعه پارکینگ بوده است. آنهایی که ساخت و سازهای بزرگ انجام می‌دادند علاقه‌مند بودند برای هر واحد به‌جای یک پارکینگ دو، سه و حتی تا پنج پارکینگ در نظر بگیرند. سازندگان به‌جای ساخت بنا در زیرزمین، به تعداد طبقات روی زمین اضافه می‌کردند. حتی چندین بار شکایت مبنی بر تخریب صددرصدی باغ‌ها و قطعی درختان هم اعلام وصول شد اما نتیجه‌ای نداشت.
رئیس سابق کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران ادامه داد: به هر حال، شهرداری که مجری این مصوبه بود بسیار بد عمل کرد و آن را درست اجرا نکرد و دستگاه نظارت شورای شهر دوم و سوم هم کار خود را به‌درستی انجام ندادند. حتی در شورای چهارم که من هم حضور داشتم متأسفانه هر چه فریاد زدیم به‌جایی نمی‌رسید و مصوبه اجرا نشد.
او با اشاره به اینکه در عمل، باغات تهران با این مصوبه که «کلاه شرعی» بود از بین رفتند، گفت: برخلاف تمام دستوراتی که دفتر رهبری و مجلس دادند، متأسفانه مدیریت شهری کار خودش را می‌کرد و چون برای آنها درآمدزا بود، علاقه‌ای به تغییر آن نداشتند. از سوی دیگر لایحه برج باغ یکی از راه های تامین درآمدهای ناپایدار شهرداری بود که هم تراکم می‌فروخت و هم تغییر کاربری می‌داد.
حقانی افزود: دو سه باری که خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم، ایشان بر حفظ باغات و درختان تاکید داشتند و حتی در یکی از بیانات‌شان گفتند جاهایی که فضای سبز و درختان هست، حتی حوزه‌های علمیه هم حق ساخت و ساز ندارند. این بالاترین حرفی بود که ایشان زدند. ولی متأسفانه در 10سال گذشته در شهرداری تهران حدود چهار تا پنج هزار هکتار از باغات شهر از بین رفتند و نقشه‌های هوایی نشان می‌دهد که این‌ها در گذشته وجود داشته و در حال حاضر وجود ندارند.
به گفته این مقام سابق شورای شهر حفظ و گسترش فضای سبز یک قانون است که در مجلس مصوب و ابلاغ شده است. این قانون سال 59 به تصویب رسید. سال بعد آیین‌نامه اجرایی‌اش ارائه شد. در بخشی از این قانون آمده است که «اگر هرکس عالماً و عامداً باغی را از بین ببرد آن باغ به‌نفع مردم باید مصادره شود و در اختیار شهرداری قرار بگیرد.» این به صراحت در قانون آمده است؛ ولی هیچ‌وقت عملی نشد.
وی ادامه داد: بسیاری از پرونده‌های شکایت به دیوان عدالت اداری ارجاع شد در حالی‌که تنها مقام تصمیم‌گیرنده درباره باغ‌ها کمیسیون ماده7 و نهایتاً شورای شهر تهران است که باید اعلام کند اینجا باغ هست یا نه؟
شهردار تهران دیروز در اولین نشست خبری خود درباره حفظ باغات گفت: بنده اعلام کرده‌ام در جلسه شورای معاونان و مدیران حتی یک بار در مدیریت شهری بنده تغییر کاربری نخواهد شد و مصوبه شورای شهر برای برج‌باغ‌ها را اجرا خواهم کرد.
افشانی گفت:هیچ گونه تغییر کاربری در باغ‌ها نخواهیم داشت و با بنیاد مستضعفان و رئیس ستاد فرمان درباره حفظ باغات به صورت مشارکتی و غیره اقدام خواهیم کرد تا باغات حفظ شوند و تبدیل به فضای سبز و پارک برای تمامی شهروندان شود.
اظهارات افشانی در حالی است که حقانی معتقد است: دو بال مدیریت شهر (شورای شهر و شهرداری) این تفاهم را نداشتند که جلوی از بین رفتن باغ‌ها را بگیرند. حتی در برخی مواقع به‌سختی توانستیم جلوی تغییر کاربری باغات کن در بین همت و حکیم را از شورای شهر بگیریم و در نهایت به‌تصویب شورای معماری و شهرسازی برسانیم. باغات کن و مقداری از باغات طرشت دارند نفس‌های آخر را می‌کشند. تعدادی باغ هم در سایر نقاط شهر در حال از بین رفتن است و کسی نیست به داد آنها برسد.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید