رفع مشکلات کشور در گرو اولویت یابی آموزش و پرورش در توسعه است
وزیر سابق آموزش و پرورش با بیان اینکه امر آموزش باید به موضوع اصلی کشور تبدیل شود، گفت: اگر بخواهیم برای مشکلات کشور راه حلی ارائه دهیم، لازمه آن اولویت قائل شدن برای آموزش و پرورش در برنامه‌های توسعه است.
فخرالدین دانش آشتیانی روز سه شنبه در گفت و گوی تفصیلی در خصوص اهمیت تعلیم و تربیت و چالش ها و راه های حل مسائل آموزش و پرورش اظهار داشت: متخصصان توسعه اعتقاد دارند توسعه هر کشور از آموزش و آن هم از کودکستان و دبستان آغاز می‌شود و بها دادن به آموزش لازمه جامعه‌ای توسعه یافته و زیست سالم است.
در دوره های مختلف دولت، آموزش و پرورش در اولویت نبوده در حالی که متخصصان توسعه‌ای بر ضرورت توجه به آموزش و پرورش در فرایند توسعه تأکید دارند.
وی با تاکید بر اینکه توجه به آموزش و پرورش اقدامی ریشه ای است و تا وقتی آموزش و پرورش را در مسیر صحیح خود قرار ندهیم، مشکلات جامعه ایران رفع نخواهد شد، گفت: بسیاری از مشکلات فعلی جامعه ما به دلیل بی اهمیت تلقی کردن آموزش و پرورش است. اگر بخواهیم برای مشکلات کشور راه حل ارائه دهیم، لازمه آن اولویت قائل شدن برای آموزش و پرورش در برنامه‌های توسعه است.
عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه بسیاری مشکلات رفتاری در بزرگسالی ریشه در آموزش و تربیت دوره کودکی دارد گفت: این مشکلات رفتاری گاه در برخی مسئولان و یا مدیران با پاسخگو نبودن، نپذیرفتن اشتباه، اعتقاد نداشتن به کار گروهی و مشورت نکردن با متخصصان نمایان می‌شود و آثار تخریبی زیادی دارد.
***مهمترین مانع موفق نشدن آموزش و پرورش در ایران
دانش آشتیانی با بیان اینکه مسأله اصلی آموزش و پرورش کمبود بودجه نیست، گفت: اولین مشکل ما در سیستم آموزش و پرورش ایران، موضوع مدیریت و ساختار آن است. تا زمانی که نگرش مدیران و جامعه نسبت به آموزش و پرورش تغییر نکند، هر قدر بودجه تزریق شود اهداف آموزش و پرورش تحقق پیدا نخواهد کرد.
عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در تشریح نگرش خانواده‌ها به آموزش و پروش گفت: در یک جمله اگر از خانواده‌ها بپرسیم هدف از فرستادن فرزندتان به مدرسه چیست، پاسخ می‌دهند در یک رشته متخصص شود. همین نگرش در مدیران وجود دارد؛ در حالیکه امروزه هدف آموزش و پرورش کسب شایستگی و مهارت است.
وی با بیان این که در بسیاری کشورها حدود 30 درصد دانش‌آموزان وارد تحصیلات دانشگاهی و بقیه وارد بازار کار می‌شوند، افزود: خانواده‌ها نباید موفقیت فرزندان خود را فقط در کنکور و کسب مدارک بالای دانشگاهی خلاصه کنند، از سوی دیگر فرد بعد از پایان دبیرستان باید طوری توانمند تربیت شود که بتواند وارد بازار کار شود.
***راهکارهای تغییر نگرش به آموزش و پرورش
وزیر سابق آموزش و پرورش در پاسخ به پرسشی درباره راهکارهای تغییر نگرش به آموزش و پرورش گفت: مسئولان، نخبگان و افراد تأثیرگذار در جامعه باید نسبت به این مسأله حساس شده و اظهار نظر کنند و حرکت‌های عظیم اجتماعی ایجاد شود تا مسئولان نسبت به این مسائل آگاه شوند.
عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی میزان توجه سطوح مختلف جامعه به آموزش در مقایسه با سیاست و اقتصاد را بسیار ناچیز دانست و گفت: اقشار مختلف جامعه به ویژه نخبگان زمان زیادی برای سیاست و مسائل اقتصادی اختصاص می‌دهند؛ اما به موضوعات مرتبط با آموزش و تربیت توجه نمی‌کنند. البته در شرایط فعلی نقد وضعیت موجود شجاعت می‌خواهد، باید بدانیم تنها راه حل ریشه‌ای مشکلات در تمام حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نگاه جدی‌تر به آموزش و پرورش است.
وی بر ایجاد عزم و همت عمومی و همکاری فرابخشی برای توسعه آموزش و پرورش تأکید کرد و گفت: بخش‌های دیگر جامعه که وظیفه فرهنگ‌سازی دارند باید به وظیفه خود در مورد تغییر نگرش جامعه به آموزش عمل کنند.
رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما به جای تبلیغات گسترده برای مؤسسات کنکور باید به جامعه در این زمینه آگاهی دهند. در زمان وزارت به مدیریت صدا و سیما اعتراض کردم که از نظر قانونی تخلف می کنند و حق ندارند برنامه‌هایی در تعارض با سیاست‌های کلان آموزش و پرورش کشور پخش کنند. اما به دلیل درآمد قابل توجه از این تبلیغات به این مسأله توجه ندارند.
***توجه به آموزش مهارت‌های زندگی در مدارس
دانش آشتیانی فراگیری مهارت‌های زندگی را مهم‌تر از آموخته‌های علمی در آموزش دانست و افزود: با اینکه در سند تحول آموزش و پرورش هم به این مسأله پرداخته شده، در بینش و نگرش مسئولان و مدیران، مسیر اصلی غفلت شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه خواجه نصیر تصریح کرد: این طرز تفکر که همه در جامعه باید تا آخرین مقطع تحصیلی را طی کنند مشکل اساسی است. طبق آمار اخیر وزارت علوم، ایران در تعداد دانشجویان مقطع دکترا در کل دنیا جزء رتبه‌های اول است.
‘کتب درسی یکی دیگر از حوزه‌هایی است که باید تحول اساسی در آن رخ دهد، هدف بیشتر مؤلفان کتب درسی ارائه حجم زیادی از علم برای دانش‌آموزان است اما برای مهارت زندگی و تفکر تنها دو ساعت در هفته و در قالب یک کتاب درسی پیش بینی شده است. در حالی که به مهارت‌های زندگی و تفکر باید در تمام ساعات آموزشی توجه شود نه در طول دو ترم آموزشی. این نگرش که باید برای مهارت‌های زندگی فقط یک کتاب تدوین کنیم اشتباه است و باید تغییر کند’.
وی ضمن تأکید بر الگوبرداری از تجربیات موفق آموزشی در کشورهای توسعه یافته گفت: برنامه‌ریزی آموزشی در فنلاند به عنوان پیشرفته‌ترین سیستم آموزشی دنیا به شکلی است که هدف کسب شایستگی‌ها را دنبال می‌کند و دانش؛ مانند ریاضی و فیزیک ابزاری برای رسیدن به این هدف است نه خود هدف.
***راه‌اندازی سازمان نظام معلمی
دانش آشتیانی بر لزوم تغییر ساختار جذب و گزینش نیروی انسانی در آموزش و پرورش تأکید کرد و گفت: در دوران وزارت، راه‌اندازی سازمان نظام معلمی مثل سازمان نظام مهندسی و پزشکی مطرح شد که وظیفه اصلی آن رعایت حقوق و بازآموزی معلمان و صدور مدرک مورد تأیید معلمی برای مدارس بود و قرار بود با مدل انتخاباتی اداره شود. در این سیستم، نظارت بر عملکرد معلمان توسط سازمانی که اعضای آن بر اساس شایستگی‌ها توسط معلمان انتخاب می‌شوند صورت می‌گیرد و در انتخاب شغل معلمی نیز بر اساس معیارهای مورد نظر، این سازمان مجوز لازم را صادر می‌کند.
***حذف حساسیت کنکور
دانش آشتیانی نخستین اقدام در برخورد با مقوله کنکور را از بین بردن حساسیت کنکور در کشور دانست و گفت: باید با افزایش آگاهی عمومی و تغییر ساختار نشان دهیم یک فرد دیپلم بدون دانشگاه می‌تواند شغل و زندگی خوبی داشته باشد. این افزایش آگاهی خود به خود عرضه و تقاضا را متعادل خواهد کرد. البته باید سیاست‌های جذب در بخش‌های دولتی و خصوصی نیز بر اساس شایستگی‌ها و مهارت‌ها تدوین شود و نظام تعلیم و تربیت کشور بر اساس مهارت آموزی تغییر کند.
***لزوم تمرکززدایی در آموزش و پرورش
دانش آشتیانی یکی دیگر از مهمترین موانع توسعه آموزش و پرورش را متمرکز بودن دانست و گفت: امروز سیستم برنامه‌ریزی آموزشی متمرکز کارایی ندارد و این مدل که یک کتاب واحد برای میلیون‌ها دانش‌آموز طراحی شود در دنیای امروز منسوخ شده است. بسیاری مشکلات آموزش و پرورش و آموزش عالی از فقدان نظام دموکراتیک ناشی می شود.
«نظام آموزشی ما از گذشته تا کنون یک نظام پادگانی بوده است. راهبری مدارس در نظام تعلیم و تربیت نمی‌تواند دستوری و بخشنامه‌ای باشد. تصمیم‌گیری در نظام تعلیم و تربیت باید با مشارکت ارکان آن یعنی معلمان و مربیان صورت پذیرد. لذا تا زمانیکه معلمان در تصمیم‌سازی‌ها نقش‌آفرین نباشند، این نظام ارتقا نمی یابد.
وزیر سابق آموزش و پرورش ضمن تأکید بر افزایش اختیارات مدارس افزود: بخشنامه‌های زیادی برای مدارس ارسال می‌شود که بیش از 90 درصد از وقت مدیریت مدارس صرف پاسخگویی به آنها می‌شود، در حالی که هیچ تاثیری در کیفیت آموزش ندارند. در دنیای امروز اداره مدارس توسط نهادهای محلی و مردمی و سیاستگذاری و نظارت با دولت است.
عضو هیأت علمی دانشگاه خواجه نصیر با بیان این که در بسیاری کشورها دو شهر یا حتی دو منطقه در یک شهر می‌توانند برنامه‌ریزی درسی متفاوتی داشته باشند، افزود: در یک منطقه مجموعه ای از موضوعات و در منطقه دیگر موضوعات دیگر، البته با سیاست‌های واحد آموزش داده می‌شود. اما متأسفانه برنامه ما متمرکز و یکپارچه است، در حالیکه دانش‌آموز فارغ‌التحصیل در هر منطقه باید برای بازار کار آن منطقه تربیت شود. بنابراین باید در برنامه‌ریزی درسی خود با منطقه آشنا شود. باید با تاریخ، فرهنگ و قابلیت‌های منطقه‌ای آموزش ببیند.
وزیر سابق آموزش و پرورش تمرکززدایی را در کاهش هزینه‌ها تأثیرگذار دانست و گفت: تعداد کارکنان اداری آموزش و پرورش در مقایسه با دیگر کشورها بسیار بالاست، ما کنار حدود 700 هزار نیروی انسانی در بخش آموزشی، حدود 250 هزار کارمند در بخش‌های اداری و مدیریتی داریم که با استانداردهای مورد نظر فاصله دارند.
***تمرکز زادیی به معنای خصوصی سازی و تجاری شدن مدارس نیست
وزیر سابق آموزش و پرورش در توضیح تمرکززدایی در آموزش و پرورش گفت: بسیاری اعتبارات بودجه‌ای در بخش‌های ستادی آموزش و پرورش برای برنامه‌هایی هزینه می شود که تأثیری بر کیفیت آموزش ندارد؛ در حالی که با فعالیت بر مبنای مدل آموزش و پرورش غیرمتمرکز، بسیاری بودجه‌ها آزاد می‌شوند.
دانش آشتیانی با تاکید بر اینکه سهم آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی بالا نیست و این میزان در کشورهای توسعه یافته بسیار بالاتر است، تصریح کرد: منظور من این نیست که دولت نباید سرمایه‌گذاری کند؛ اما ابتدا باید ساختار اصلاح و بعد سرمایه‌گذاری شود، بخش اعظم این اعتبار و سرمایه‌گذاری در اختیار مدارس قرار گیرد.
وی افزایش حقوق دریافتی معلمان را یکی از اولویت‌های توسعه آموزش و پرورش دانست و گفت: معلمی که حقوق حداقلی دارد نمی تواند دغدغه آموزش و تربیت دانش‌آموزان را داشته باشد. با داشتن رویکرد غیرمتمرکز حذف بسیاری فرایندهای جاری و تغییر در ساختار آموزش و پرورش می‌توان برای افزایش حقوق معلمان برنامه‌ریزی کرد.
وی با مقایسه سطح درآمدی معلمان در ایران با دیگر کشورها گفت: معلمی باید حداقل درآمد متوسطی داشته باشد و نباید حقوق معلم از کارشناس دیگر وزارتخانه‌ها کمتر باشد. البته این افزایش میزان حقوق باید همراه با اصلاح ساختار باشد، در غیر این صورت نتیجه بخش نخواهد بود.
***دولت نباید متولی تأمین فضای آموزشی باشد
دانش آشتیانی با تاکید بر مدیریت هزینه در فضای آموزشی گفت: طبق محاسبات انجام شده با بودجه دولتی و به دلیل کم بودن بودجه عمرانی، تا 20 سال دیگر نمی‌توانیم فضای استاندارد آموزشی در کشور داشته باشیم.
وزیر سابق آموزش و پرورش با بیان این که در هیچ کشوری آموزش و پرورش متولی تأمین فضای آموزشی نیست افزود: در همه جای دنیا شهرداری ها در این زمینه متولی هستند و در طرح های توسعه شهری فضای آموزشی را باید پیش‌بینی و از محل درآمدها فضای آموزشی را تأمین می‌کنند. اما در ایران و در وزارت آموزش و پرورش، سازمان نوسازی مدارس با حدود سه هزار پرسنل و مهندس در سطح کشور فعال است. در حالی که وظیفه وزارتخانه بیشتر سیاستگذاری است و تأمین فضای آموزشی را باید به نهادهای عمومی منطقه‌ای و محلی واگذار کرد.
***درآمدزایی در آموزش و پرورش
وی با بیان اینکه آموزش و پرورش دارایی‌هایی دارد که خوب از آنها استفاده نمی‌شود، گفت: به عنوان مثال اردوگاه شهید باهنر 150 هکتاری را در اختیار داریم که ارزش اقتصادی این اردوگاه در بهترین نقطه تهران بسیار بالاست از منظر اقتصادی ادامه کار به این شکل صحیح نیست. از یک طرف آموزش و پرورش فقیری داریم و از طرفی نمی‌توانیم از این سرمایه‌ها استفاده کنیم.
وی تغییر نکردن نگرش‌ها در این زمینه را باعث فقیرتر شدن مجموعه‌هایی مانند وزارت آموزش و پرورش دانست و گفت: اگر نگاه ملی وجود داشته باشد که ارزش افزوده‌ای برای آموزش و پرورش ایجاد کند اقداماتی مانند بهره‌برداری از ظرفیت اردوگاه‌های بی استفاده ایراد ندارد. اولویت اول ما باید فضاها و زمین‌هایی باشد که سال ها بی استفاده مانده است. می توان با برنامه‌ریزی صحیح، در این قسمت‌ها ارزش افزوده ایجاد و مشکلات بودجه‌ای آموزش و پرورش را تا حدود زیادی برطرف کرد.
***حضور مسئولان آموزش و پرورش در مدرسه
وزیر سابق آموزش و پرورش با بیان این که در زمان وزارت هفته‌ای یکبار سرزده از مدارس بازدید می‌کردم، گفت: در در این دیدارها که در برخی موارد من را نمی‌شناختند زمینه آشنایی با مشکلات مدارس بدون واسطه فراهم می‌شد.
وی در توصیف یکی از بازدیدهای خود از مدرسه معلولان و کودکان استثنایی گفت: در این مدرسه متوجه شدم این عزیزان به دلیل مصرف دارو در ساعات اولیه صبح بازدهی لازم را ندارند. یکی از مشکلات برنامه‌ریزی متمرکز همین است که این مشکلات را در نظر نمی‌گیرند. در حالی که به راحتی می‌توان ساعت شروع این مدارس را در اختیار اولیا و مدیریت مدرسه قرار داد.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
