رای شماره 1953473 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: بندهای (ج) و (د) تبصره 3 از ماده 36 دستورالعمل اجرایی دوره دكتری(Ph.D) آموزشی ـ پژوهشی مصوب 1393/11/21 شورای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی كه اخذ درجه عالی توسط دانشجو در …

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه 140331390001953473 مورخ 1403/8/15 با موضوع: «بندهای (ج) و (د) تبصره 3 از ماده 36 دستورالعمل اجرایی دوره دکتری(Ph.D) آموزشی ـ پژوهشی مصوب 1393/11/21 شورای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی که اخذ درجه عالی توسط دانشجو در دفاع از رساله را ـ با افزایش تعداد مقالات ـ منوط به استخراج بیش از دو مقاله از رساله و همچنین چاپ مقالات مزبور در نوع خاصی از مجلات (ضریب تأثیر مجله بیش از میانگین آن رشته بوده و یا مجله در سایت SJR  در ردیف Q1 باشد) نموده است از تاریخ تصویب ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیركل هیأت عمومی و هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: 1403/8/15        شماره دادنامه: 140331390001953473

شماره پرونده: 0207440

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاكی: خانم الناز نوبهار

طرف شکایت: دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بندهای (ج) و (د) تبصره 3 از ماده 36 دستورالعمل اجرایی دوره دکتری (Ph.D) آموزشی ـ پژوهشی مصوب 1393/11/21 شورای دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

 گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لوایح تکمیلی ابطال بندهای (ج) و (د) تبصره 3 از ماده 36 دستورالعمل اجرایی دوره دکتری (Ph.D) آموزشی ـ پژوهشی مصوب 1393/11/21 شورای دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“اینجانب دانش آموخته دوره دکتری دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی و ورودی سال 1394 آن مؤسسه می باشم. در جلسه دفاع از رساله، هیأت داوران، با توجه به کیفیت مطلوب و نحوه ارائه مناسب، نمره عالی 20 را دادند.شایان ذکر است که از رساله دکتری، 2 مقاله ISI با کیفیت عالی Q1 در ژورنال های برتر بین المللی و یک مقاله علمی ـ پژوهشی در مجلات مطرح کشور به ثبت رسیده است.

پس از ثبت نمره 20 رساله دکتری در سامانه آموزشی دانشگاه و پس از تأیید فارغ التحصیلی و انجام تسویه حساب کامل با دانشگاه، زمانی که پرونده جهت صدور مدرک از دانشکده مهندسی عمران به سازمان مرکزی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تحویل داده شد، سازمان مرکزی دانشگاه با استناد به بندهای (ج) و (د) تبصره (3) ماده (36) دستورالعمل اجرایی دوره دکتری مصوب شورای دانشگاه (تاریخ 1393/11/21) و مخصوص ورودی های 1393 و 1394، پرونده را جهت تغییر نمره رساله از نمره عالی به نمره بسیار خوب (از نمره 20 به نمره 18/99) به دانشکده مهندسی عمران عودت داد. در بندهای (ج) و (د) تبصره اشاره شده است، شرط لازم جهت اخذ نمره عالی از رساله دکتری، داشتن بیش از دو مقاله ISI (حداقل سه مقاله ISI) با درجه عالی Q1 می باشد (یا داشتن حداقل سه مقاله ISI در مجلات دارای ضریب تأثیر بزرگتر از ضریب تأثیر میانگین رشته).شایان ذکر است، شرایط سایر بندهای تبصره (3) را کسب نموده ام.حال نظر دیوان عدالت اداری را به موارد زیر جلب می نمایم:

اولاً: در ماده (9) آیین نامه وزارت علوم به تاریخ 1389/9/17 و شماره 21/57209 اشاره شده است: «ارزیابی رساله دکتری براساس کیفیت علمی پژوهش انجام شده، میزان نوآوری، چگونگی دفاع از یافته های پژوهشی و نحوه نگارش انجام می شود و نتیجه آن به یکی از دو صورت قبول (در یکی از سطوح عالی، بسیار خوب و خوب) و غیر قابل قبول می باشد.»

طبق ماده (13) آیین نامه مزبور، وزات علوم تدوین شیوه نامه های اجرایی این آیین نامه را بر عهده مؤسسه گذاشته است و با توجه به کیفی بودن نمره مورد اشاره در آیین نامه، طبیعی است که مؤسسه این اجازه را داشته باشد که مقداری از نمره رساله را منوط به دستاوردهای پژوهشی (مقالات مستخرج از رساله) نماید، لیکن طبق اصل نفی عسر و حرج و طبق قاعده لاضرر و لاضرار در شرع مقدس، مؤسسه این اجازه را ندارد که شروطی تصویب نماید که بسیار سنگین و در مقام اجرا غیر ممکن باشد و موجب تعدی به حقوق دانشجویان و آسیب به سلامت جسم و روان آنان گردد.

ثانیاً: از آن جا که در جذب هیأت علمی وزارت علوم، نمره رساله به عنوان یکی از امتیازات بسیار مهم محسوب می شود و از آن جا که بر خلاف دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، هیچ دانشگاهی در کشور، چنین شروطی سخت گیرانه ای را برای اخذ نمره عالی 20 را ندارد، فلذا این موضوع، منجر به تبعیض با دانش آموختگان سایر مؤسسات و تضیع حقوق نامبردگان در بحث جذب هیأت علمی می شود.

ثالثاً: دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی دارای رشته های مختلف مهندسی و علوم پایه می باشد.شایان ذکر است که صعوبت پذیرش و چاپ مقاله در رشته های مختلف و حتی در گرایش های مختلف یک رشته به مانند هم نمی باشد. متأسفانه شورای دانشگاه، به هیچ عنوان به این موضوع توجه نداشته و دستورالعمل واحدی را برای همه رشته ها در نظر گرفته است که این خود تبعیض و ظلم آشکاری می باشد.حتی دستورالعمل دانشگاه برای دانشجویان ورودی های مختلف به مانند هم نبوده و این مسأله خود عامل تبعیض دیگری است.

رابعاً: پس از تشدید تحریم های ظالمانه آمریکا، پذیرش و چاپ مقالات دانشجویان ایرانی در مجلات معتبر دنیا به سختی صورت می گیرد، به صورتی که در بسیاری از موارد، در همان گام اول و قبل از داوری، مقاله صرفاً به دلیل ایرانی بودن نویسندگان آن، توسط سردبیر مجله رد می شود؛ فلذا کسب شرط بسیار سخت گیرانه داشتن حداقل 3 مقاله ISI با درجه عالی Q1 عملاً غیرممکن بوده و منجر به طولانی شدن پروسه تحصیل و اعمال فشارهای مالی و روانی سنگین به دانشجویان و خانواده آنها می شود.

خامساً: شورای دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی پس از بررسی های صورت داده و بازخوردهای دریافتی از اساتید دانشگاه، متوجه این سخت گیری بیش از حد شده اند و دستورالعمل اجرایی دوره دکتری را برای دانشجویان ورودی سال 1395 به بعد اصلاح کرده اند. در دستورالعمل جدید، اولاً تعداد مقالات لازم جهت اخذ نمره عالی از 3 مقاله ISI به 2 مقاله تنزل داده شده است و ثانیاً تنها کافی است یکی از 2 مقاله ISI از نوع عالی Q1 باشد؛ این درحالی است که در دستورالعمل سخت گیرانه سال 1394، جهت اخذ نمره عالی هر سه مقاله ISI باید از نوع عالی Q1 باشد. متأسفانه شورای آموزشی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، به رغم تصویب دستورالعمل جدید، دستورالعمل قبلی (ورودی 1393 و 1394) را بدون اصلاح باقی گذاشتند و دانشجویان این 2 سال تحصیلی که به تازگی به زمان دفاع از رساله رسیده اند، دچار مشکلات عدیده ای شده اند.

سادساً: متن حقوقی باید کاملاً واضح، شفاف و به دور از هرگونه ابهام باشد. متأسفانه مسئولین وقت آموزشی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در این امر هم دقت لازم را به خرج نداده اند و در بند (ج) تبصره (3) ماه (36) دستورالعمل مورد اعتراض، از عبارت مبهم بیش از 2 مقاله ISI استفاده نموده اند. عبارت مبهمی که می توان از آن دو برداشت مختلف نمود؛ عده ای از آن برداشت پذیرش حداقل 3 مقاله و عده ای دیگر از آن برداشت پذیرش 2 مقاله و یا بیشتر از 2 مقاله می کنند.وقتی شرط مدنظر دانشگاه جهت اخذ نمره عالی، پذیرش 3 مقاله ISI می باشد، در متن دستورالعمل باید به صراحت از عبارت حداقل 3 مقاله استفاده می شد نه عبارت مبهم بیش از 2 مقاله.

سابعاً: علی رغم امکانات لازم و منابع مالی کافی در دانشگاه، اینجانب مأیوس نشده و در این شرایط سخت، کار خود را به نحو احسن انجام داده و طبق نظر هیأت داوران که همگی از اساتید برجسته کشور بوده اند، از رساله خود نمره عالی 20 گرفته و همچنین 2 مقاله ISI با کیفیت عالی Q1 و یک مقاله علمی پژوهشی به ثبت رسانده ام.

با توجه به دلایل فوق، جهت ابطال مصوبه دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، 2 دلیل شرعی و یک دلیلی قانونی وجود دارد. دلایل شرعی بر مبنای اصل نفی عسر و حرج و اصل لاضر و لاضرار در شرع مقدس می باشد و دلیل قانونی بر مبنای بند 9 اصل 3 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می باشد.

لازم به ذکر است طبق رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری به شماره 9909970905811727 تاریخ 1399/11/7 و طبق نامه رسمی دیوان به وزیر سابق علوم چاپ یک مقاله مستخرج از رساله دکتری برای دانشجویان شیوه، آموزشی ـ پژوهشی در مجلات علمی پژوهشی دارای نمایه معتبر بین المللی کافی شناخته شده است و دانشگاه ها موظف به اجرای آن بوده اند.

طبق رأی اشاره شده در فوق، هر دانشجوی دکتری دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، با چاپ تنها یک مقاله ISI و با هرکیفیتی (Q1 یا Q2 یا Q3 و یا Q4) مجوز دفاع از تحصیلات تکمیلی دانشگاه را خواهد گرفت.شایان ذکر است که کیفیت Q1 بالاترین کیفیت و کیفیت Q4 پایین ترین کیفیت مجلات می باشد.

طبق بندهای (ج) و (د) تبصره (3) ماده (36) دستورالعمل اجرایی دکتری دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، به دانشجویی که نتواند 3 مقاله ISI از نوع عالی Q1 را پذیرش نماید، نمره عالی 20 تعلق نمی گیرد و این دانشجو حداکثر می تواند نمره بسیار خوب (18/99) را دریافت کند. همان طور که مشخص است، در بندهای مورد بحث دانشگاه، هیچ تمایزی بین فردی که 2 مقاله ISI از نوع Q1 را چاپ کرده با دانشجویی که تنها یک مقاله ISI از نوع Q4 را چاپ کرده، نیست و حداکثر نمره رساله هر دو 18/99 خواهد بود. این قضیه تبعیض بسیار آشکار و ظلم واضحی است.

همچنین درصورتی که دیوان عدالت اداری خواسته مورد نظر را مورد موافقت قرار دهد، با لحاظ ماده 13 قانون دیوان عدالت اداری و با توجه به این که مصوبه دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی حقوق اینجانب را تضییع نموده است، تقاضا می شود اثر ابطال مصوبه از زمان تصویب مصوبه باشد.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“بسمه تعالی

دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

مدیریت تحصیلات تکمیلی

دستورالعمل اجرایی دوره دکتری (P.h.D) آموزشی ـ پژوهشی

الف ـ مقدمه: دستورالعمل اجرایی دوره دکتری به منظور ایجاد وحدت رویه در برگزاری این دوره در سطح دانشگاه تدوین گردیده است. به موجب این دستورالعمل که مبتنی بر آیین نامه های مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، (آیین نامه مصوب جلسه 775 مورخ 1389/8/8 شورای عالی برنامه ریزی آموزش عالی) دوره دکتری شامل دو بخش آموزشی و پژوهشی می باشد. مجموع واحدهای دوره دکتری 36 واحد است که 12 واحد آن آموزشی و 24 واحد آن پژوهشی و مربوط به تنظیم رساله دکتراست. تمرکز اصلی در برنامه دوره دکتری بر پژوهش استوار می باشد و واحدهای درسی به منظور تقویت توان علمی دانشجو در اجرای فعالیت های پژوهشی دوره در نظر گرفته شده اند.

………………….

ز ـ مرحله پژوهشی و تدوین رساله

…………………

ماده 36 ـ نتیجه جلسه دفاع از رساله و امتیاز آن یکی از موارد زیر خواهد بود:

1ـ پذیرش رساله دکتری

2ـ پذیرش رساله دکتری پس از انجام اصلاحات پیشنهادی هیأت داوران.

3ـ برگزاری دفاع مجدد (بدون تغییر هیأت داوران).

4ـ غیر قابل قبول

………………………..

تبصره 3: رساله ارزیابی شده با درجه عالی باید دارای شرایط زیر باشد:

الف) سنوات تحصیل دانشجو بیش از 6 سال نباشد.

ب) رساله مشمول اصلاحات کلی که انجام آن بیش از دو ماه زمان نیاز دارد، نباشد.

ج) تعداد مقالات (مستخرج از رساله) با نمایه ISI بیش از 2 مقاله باشد.

د) ضریب تأثیر مجله ای که مقاله در آن چاپ شده، بیش از میانگین آن رشته باشد و یا مجله در سایت SJR در ردیف Q1 باشد.

……………………………….”

علی رغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمائم آن برای طرف شکایت، تا زمان رسیدگی به پرونده در جلسه هیأت عمومی پاسخی از طرف آن مرجع واصل نشده است.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/8/15 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

براساس جزء (4) بند (ب) ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریت های اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای مأموریت ها و اختیارات فوق، آیین نامه دوره دکترا (Ph.D) در جلسه 775 مورخ 1389/8/8 به تصویب شورای برنامه ریزی آموزش عالی رسیده که مفاد آن بر دانشجویان مقطع دکتری ورودی سال های 1390 (سال تحصیلی 1391ـ1390) الی 1394 (1394ـ 1395) حاکم است و برمبنای ماده 8 آیین نامه مذکور: «دانشجو پس از تدوین رساله و تأیید استاد راهنما و به شرط کفایت دستاوردهای علمی رساله (چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی ـ پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی ـ پژوهشی دارای نمایه معتبر بین المللی و همچنین در شیوه پژوهشی، باید استاد راهنما، مسئولیت کفایت کار انجام شده دانشجو را برای پاسخگویی به کارفرما یا دستگاه اجرایی بپذیرد)، موظّف است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند» و در عین حال مستفاد از دادنامه شماره 9909970905811286 مورخ 1399/10/9 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، اخذ پذیرش مقاله کفایت می کند. بنا به مراتب فوق، بندهای (ج) و (د) تبصره 3 از ماده 36 دستورالعمل اجرایی دوره دکتری (Ph.D) آموزشی ـ پژوهشی مصوب 1393/11/21 شورای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی که اخذ درجه عالی توسط دانشجو در دفاع از رساله را ـ با افزایش تعداد مقالات ـ منوط به استخراج بیش از دو مقاله از رساله و همچنین چاپ مقالات مزبور در نوع خاصی از مجلات (ضریب تأثیر مجله بیش از میانگین آن رشته بوده و یا مجله در سایت SJR در ردیف Q1 باشد) نموده است، خارج از حدود اختیار مرجع تصویب کننده آن بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال می شود. این رأی براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ احمدرضا عابدی