رای شماره 1889279 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: اطلاق تبصره 2 ماده 19 و تبصره 2 ماده 28 آیین نامه دوره های تحصیلی كارشناسی، كارشناسی ارشد و دكتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) موضوع ابلاغیه شماره 43069/ 2 مورخ 1397/3/1 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در …

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه 140331390001889279 مورخ 1403/8/8 با موضوع: «اطلاق تبصره 2 ماده 19 و تبصره 2 ماده 28 آیین نامه دوره های تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) موضوع ابلاغیه شماره 43069/ 2 مورخ 1397/3/1 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص مدت مجاز تحصیل در دوره کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی در حد مقرر در نظریه فقهای شورای نگهبان از تاریخ تصویب ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیركل هیأت عمومی و هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: 1403/8/8     شماره دادنامه: 140331390001889279

شماره پرونده: 0204823

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاكی: آقای علیرضا دادخواه

طرف شکایت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 2 ماده 19 و تبصره 2 ماده 28 آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) موضوع ابلاغیه شماره 2/43069 مورخ 1397/3/1 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره 2 ماده 19 و تبصره 2 ماده 28 آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) موضوع ابلاغیه شماره 2/43069 مورخ 1397/3/1 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“بر اساس اصل 4 قانون اساسی تبصره 2 ماده های 19 و 28 آیین نامه مصوب جلسه شماره 889 در مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی بر اساس موازین اسلامی نبوده و از آن جهت كه در طلب دانش محدودیت ایجاد می کند و مانع گسترش علوم بوده مغایر موازین اسلام است.

طبق ماده5 آیین نامه مصوب جلسه شماره 889 در مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی: آموزش رایگان برای هر دانشجو، در هر دوره تحصیلی صرفاً یكبار امكان پذیر است. در صورت عدم اجازه استفاده از اموزش رایگان این امر خلاف بند 9 و 14 اصل 3 قانون اساسی بوده است؛ كه تبصره 2 ماده 28 علت وجود این تناقض می باشد و نیز بر خلاف بند 2ـ 6 سیاست های كلی علم و فناوری ابلاغی توسط رهبر انقلاب اسلامی در سال 1393 می باشد. (2ـ6 توزیع عادلانه فرصت ها و امكانات تحصیل و تحقیق در آموزش عالی در سراسر كشور)

با دقت در منویات مقام معظم رهبری چنین استنباط می شود: (مدیران اسلامی موظفند كاركرد عدالت در كشور را ارتقا دهند و یكی از توصیه های مكرر معظم له تأكید بر مسأله علم و پژوهش و ایجاد عدالت آموزشی در میان اقشار مختلف مردم علی الخصوص دانشگاه و دانشگاهیان می باشد و این كه تبعیض در توزیع منابع عمومی به ویژه در درون دستگاه های حكومتی منجر به ویژه خواری و بی عدالتی می شود و به شدت ممنوع است.)

تبصره 2 ماده های 19 و 28 آیین نامه مصوب جلسه شماره 889 در مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی بر خلاف قانون اهداف، وظایف و تشكیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد.

به استناد ماده 80 قانون تشكیلات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 و اصلاحات 1402 به دلیل این که مرجع تصویب كننده خارج از اختیارات قانونی خود مصوبه یا آیین نامه را تصویب نموده است و مصوبه یا آیین نامه با حكم شرعی یا مواد قانونی بالادستی مغایرت داشته است، استدعای رسیدگی و صدور حکم به ابطال موضوع شکایت را دارم.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“آیین نامه دوره های تحصیلی/ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی

(ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی)

مقدمه

با استناد به قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383/5/18 مجلس شورای اسلامی و در اجرای مفاد ماده 2 «سیاست ها و ضوابط اجرایی حاکم بر آمایش آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران» (موسوم به طرح آمایش) مصوب 1394/12/18 شورای عالی انقلاب فرهنگی، آیین نامه دوره های تحصیلی به شرح زیر تدوین می گردد. این آیین نامه در دوبخش عمومی و اختصاصی همراه با پیوست تعاریف، تنظیم شده است.

…………………………..

ماده 19: مدت مجاز تحصیل در دوره کارشناسی ارشد 4 نیمسال یا 2 سال است.

تبصره1: در صورتی که دانشجو در مدت مقرر دانش آموخته نشود، دانشگاه اختیار دارد مدت تحصیل وی را حداکثر تا دو نیمسال افزایش دهد.

تبصره2: تحصیل همزمان دانشجوی دوره کارشناسی ارشد در کلیه شیوه های آموزشی و در کلیه دانشگاه ها (دولتی و غیردولتی) ممنوع است.

………………………

ماده 28: مدت مجاز در دوره دکتری تخصصی حداقل 6 و حداکثر 8 نیمسال است و تحصیل در این دوره به صورت تمام وقت است.

تبصره 1: در صورتی که دانشجو در مدت مقرر دانش آموخته نشود، دانشگاه اختیار دارد مدت تحصیل وی را حداکثر تا دو نیمسال افزایش دهد.

تبصره2: تحصیل همزمان دانشجوی این دوره در همان دوره یا سایر دوره های تحصیلی ممنوع است. ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری”

در خصوص ادعای شاکی مبنی بر مغایرت مصوبه مورد شکایت با موازین شرعی، قائم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره 102/43744 مورخ 1403/7/18 اعلام کرده است که:

“رئیس محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام و تحیت

عطف به نامه شماره 0204823 مورخ 1402/9/29:

موضوع تبصره 2 ماده 19 و تبصره 2 ماده 28 آیین نامه مربوط به دوره های تحصیلی موضوع ابلاغیه شماره 2/43069 مورخ 1397/3/1 معاون آموزش وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در جلسه مورخ 1403/7/8 فقهای معظم شورای نگهبان مورد بحث و بررسی که به شرح ذیل اعلام نظر می گردد:

ـ اطلاق ممنوعیت مذکور در تبصره های مورد شکایت نسبت به مواردی که مصلحت کشور اقتضا می کند افراد خاصی که توانایی آن را دارند و لازم است در دو یا چند رشته تحصیلی به صورت هم زمان تحصیل کنند خلاف موازین شرع است. البته باید در عین این که مثل ضوابط این مصوبه اعمال می شود طریقی برای رعایت این جهت هم وجود داشته باشد.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/8/8 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

قائم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره 102/43744 مورخ 1403/7/18 در رابطه با جنبه شرعی مقررات مورد شکایت اعلام کرده است که: «اطلاق ممنوعیت مذکور در تبصره های مورد شکایت نسبت به مواردی که مصلحت کشور اقتضا می کند افراد خاصی که توانایی آن را دارند و لازم است در دو یا چند رشته تحصیلی به صورت همزمان تحصیل کنند خلاف موازین شرع است. البته باید در عین این که مثل ضوابط این مصوبه اعمال می شود طریقی برای رعایت این جهت هم وجود داشته باشد»، بنابراین در اجرای حکم مقرر در ماده 87 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 مبنی بر لزوم تبعیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از نظر فقهای شورای نگهبان درخصوص جنبه شرعی مقررات اجرایی، اطلاق تبصره 2 ماده 19 و تبصره 2 ماده 28 آیین نامه مربوط به دوره های تحصیلی موضوع ابلاغیه شماره 2/43069 مورخ 1397/3/1 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در حد مقرر در نظریه مذکور خلاف شرع است و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 بطلان آن از تاریخ صدور اعلام می شود. این رأی براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ احمدرضا عابدی