رای شماره ۹۰۲۶۸۹ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: ماده (۳۵) دستورالعمل اجرايي تعهد خدمت دانش آموختگان رشته هاي تخصصي پزشکي باليني (موضوع ابلاغيه شماره ۱۸۱۳/۱۰۱ مورخ ۱/۹/۱۴۰۱ مشاور وزير و مدير کل حوزه وزارتي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي) در خصوص …

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۹۰۲۶۸۹ مورخ ۱۹/۴/۱۴۰۳ با موضوع: «ماده (۳۵) دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی (موضوع ابلاغیه شماره ۱۸۱۳/۱۰۱ مورخ ۱/۹/۱۴۰۱ مشاور وزیر و مدیر کل حوزه وزارتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) در خصوص نحوه محاسبه مدت زمان خدمات مورد تعهد متخصصین متعهد عام پس از ارائه گواهی اتمام طرح نیروی انسانی از محل خدمت تعیین شده ابطال نشد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۳/۴/۱۹ شماره دادنامه: ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۹۰۲۶۸۹

شماره پرونده: ۰۲۰۱۷۸۷

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: خانم سیده طال نبی پور حسینی با وکالت آقای توحید نجفیان

طرف شکایت: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی آذربایجان غربی ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده ۳۵ دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی (موضوع ابلاغیه شماره ۱۰۱/۱۸۱۳ مورخ ۱۴۰۱/۹/۱ مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی)

گردش کار: آقای توحید نجفیان به وکالت از خانم سیده طال نبی پور حسینی به موجب دادخواستی ابطال ماده ۳۵ دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی (موضوع ابلاغیه شماره ۱۰۱/۱۸۱۳ مورخ ۱۴۰۱/۹/۱ مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“موکل اینجانب جزء مشمولین تبصره ۲ از ماده ۹ قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان میباشد و همچنین انتقالی از خارج کشور بوده و از ارز دولتی استفاده نکرده است و جهت ادامه دوره تحصیل تا فارغ التحصیلی شهریه دوره تحصیل را پرداخت نموده و در برگ معافیت اصداری، صراحتًا قید گردیده است که به استناد ماده ۹ قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب ۱۳۷۵/۲/۱۲ از انجام خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان معاف میباشد که به استناد همین برگ معافیت در دوره تخصصی نیز شرکت نموده و دوره تخصص زنان و زایمان را به اتمام رسانده است. در ادامه با توجه به این که گواهی معافیت ایشان صرفًا مربوط به دوره عمومی بوده است و مطابق همان قانون دوره تخصص به هیچ عنوان مشمول هیچ نوع معافیتی نمیگردد، لذا جهت طی دوره خدمت تخصصی که قانونًا نیم برابر طول دوره تحصیل است، با انتخاب منطقه محروم چالدران اقدام به شروع دوره خدمتی نموده است. لکن معاونت امور درمان دانشگاه علوم پزشکی و رییس شبکه درمان شهرستان چالدران بدون در نظر گرفتن گواهی معافیت از دوره عمومی طی حکمی ایشان را ملزم به انجام خدمت دوره عمومی (علی رغم معافیت) و دوره تخصصی به مدت (۳۳ ماه و ۱۸ روز) نمودند. مستند خواندگان در افزایش طول دوره، دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی مصوب وزیر بهداشت به شماره ۱۰۱/۱۸۱۳ مورخ ۱۴۰۱/۹/۱ میباشد که بر خالف نص صریح قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان به تصویب وزیر بهداشت رسیده است. با عنایت به این که موکل اینجانب معاف از انجام خدمات عمومی پزشکان و پیراپزشکان میباشد، تحمیل دو برابری طول دوره خدمت علی الخصوص با انتخاب منطقه محروم، اسباب ورود زیان غیر قابل جبران به ایشان خواهد شد. لذا با عنایت به: ۱ـ تبصره ۲ از ماده ۹ قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب ۱۳۷۵/۲/۱۲ ، ۲ـ گواهی معافیت صادره به شماره الف/۷/۴۴۲۳۰ به عنوان معافیت از انجام خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان، ۳ـ دستورالعمل اجرایی مصوب وزیر بهداشت بر خلاف نص صریح قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان و ۴ـ صدور حکم انجام تعهد خدمت پزشکی به علت دستورالعمل اجرایی ناقض قانون؛ از ریاست دیوان عدالت اداری استدعا دارم بدوًا با ابطال ماده ۳۵ از دستورالعمل اجرایی شماره ۱۰۱/۱۸۱۳ مورخ ۱۴۰۱/۹/۱ ، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان آذربایجان غربی و دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی استان آذربایجان غربی و نیز ریاست شبکه بهداشت و درمان شهرستان چالدران را ملزم به اصلاح حکم انجام دوره تعهد خدمت پزشکی به شماره ۱۴۰۱۱۱۱۱ مورخ ۱۴۰۱/۱۰/۱۴ با در نظر گرفتن گواهی معافیت از دوره موکل و تقلیل آن به ۱۶ ماه و ۲۴ روز، فرمایید.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“ابلاغیه شماره ۱۰۱/۱۸۱۳ ـ تاریخ ۱۴۰۱/۹/۱

رییس/سرپرست محترم دانشگاه /دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی …

با سلام و احترام؛

تصویر «دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی» که به توشیح مقام عالی وزارت رسیده است، برای اجرا به پیوست ابلاغ میگردد. ـ مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی

دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی

مستندات قانونی

این دستورالعمل به استناد ماده ۸ قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی سال ۱۳۵۳ مجلس شورای ملی و اصلاحیه سال ۱۳۵۸ شورای محترم انقلاب اسلامی، مصوبات نشست های شورای آموزش پزشکی و تخصصی، قانون تخصیص سهمیه برای زنان و پذیرش دستیاری رشته های تخصصی، مصوبه ۹۲۳۱ مورخ ۱۳۸۲/۶/۸ شورای محترم معاونین، مصوبات شماره ۴۲۹ و ۴۳۰ مورخ ۷۷/۷/۲۱ ۱۳ و ۷۷/۸/۵ ۱۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی، قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب ۱۳۸۹/۲/۱ ، قانون اصلاح بند (۳) ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب ۱۳۹۲/۷/۴ و با توجه به اسناد تعهد محضری اخذ شده بدو ورود به دوره دستیاری و سهمیه پذیرش دوره دستیاری که دانش آموختگان را ملزم به انجام خدمت در مراکز درمانی نیازمند و محروم تابعه وزارت  بهداشت درمان و آموزش پزشکی مینماید، تدوین گردیده است.

……

نحوه محاسبه مدت زمان خدمات مورد تعهد دانش آموختگان ورودی سال ۱۳۸۳ به بعد

……

ماده :۳۵ مدت خدمات مورد تعهد متخصصین متعهد عام پس از ارائه گواهی اتمام طرح نیروی انسانی از محل خدمت تعیین شده، به میزان نیم برابر مدت تحصیل با احتساب ضریب منطقه محاسبه خواهد شد. متخصصین متعهد خدمت که طرح دوره عمومی خود را سپری ننموده اند ابتدا می بایست نسبت به اخذ گواهی پایان طرح دوره عمومی خود اقدام نموده و پس از آن تابع قوانین محاسبه خدمات مورد تعهد (ضرایب کاهشی و یا افزایشی) در مقطع تخصص میباشند.”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل حقوقی، املاک و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۰۷/۱۰۶۹ مورخ ۱۴۰۲/۵/۷ توضیح داده است که:

“ایرادات شکلی: در ارتباط با دادخواست مطروحه شایان ذکر است، ماده ۳۵ دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت فارغ التحصیلان رشته های تخصصی پزشکی بالینی مصوب ۱۴۰۱/۹/۱ دارای ۷ تبصره با موضوعات متفاوت و مشخص میباشد. لکن شاکی معین ننموده است متقاضی کل ماده با تبصره های آن میباشد و یا صرفًا ماده ۳۵ مورد نظر ایشان است. ضمنًا چنانچه وی متقاضی کل ماده با تبصره ها باشد دلایل و مستندات قانونی خود را برای ابطال کل ماده ۳۵ اعلام ننموده است.

به موجب ماده واحده «خروج تصمیمات و آرا صادره از هیأتها و کمیته های تخصصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی در خصوص امور و شئون علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی» مصوب ششصد و سی امین جلسه مورخ ۱۳۸۷/۶/۱۲ شورای انقلاب فرهنگی، تصمیمات و آرای صادره از هیأتهای تخصصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در امور علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی، خارج است.

ایرادات ماهوی: براساس ماده یک قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب سال ۱۳۷۵، خدمات موضوع این قانون ناظر به اولین مقطعی (کاردانی، کارشناسی و دکتری عمومی) میباشد که دانشجو از آن فارغ التحصیل گریده است. با این توضیح که مطابق ضوابط قانونی مشمولین طرح نیروی انسانی پیش از انجام تعهد، حق شرکت در دوره های تخصصی را نداشته و امکان ارائه مدارک به آنها نیز وجود نخواهد داشت. یعنی فرد قبل از پایان تعهدات مقطع تخصص و خدمات قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان اجازه شرکت در دوره فوق تخصص را ندارد. مگر در موارد استثناء که یا به موجب قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان از انجام خدمت قانون مزبور معاف شده باشد و یا تمام تعهدات مقطع قبلی وی به موجب مفاد قانون به تعویق افتاده تا پس از اتمام تحصیل در مقطع فوق تخصص آن را به اتمام رساند.

شایان ذکر است به موجب تبصره ۳ قانون مزبور، کسانی که خدمت موضوع این قانون را به انجامرسانیده و همچنین کسانی که دارای پروانه دائم پزشکی بوده و یا واجد شرایط پروانه دائم باشند، با دریافت مدرک تحصیلی جدید مشمول خدمات موضوع این قانون نمیباشند. به موجب ماده ۹ قانون یاد شده و تبصره آن مقرر شده است: فارغ التحصیلان خارج از کشور که از مزایای ارزی بهره مند نشده اند، از شمول این قانون مستثنی بوده و چنانچه از گروه دارای پروانه باشند، طبق ضوابط، پروانه دائم پزشکی دریافت خواهند نمود.

از طرفی افرادی که در آزمون دستیاری تخصصی پذیرفته میشوند نیز برابر قوانین و مقررات مختلف دارای تعهد خدمت میباشند که بر حسب نوع سهمیه و شرایط پذیرش دارای تعهدات مختلف میباشند که تعهدات این مقطع با تعهدات موضوع قانون خدمت پزشکان و  پیراپزشکان متفاوت است. یکی از سهمیه های پذیرش در دوره تخصص سهمیه آزاد است. در بیست و یکمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی اعلام میگردد داوطلب شرکت در آزمون تخصصی متعهد میشود پس از فراغت از تحصیل در هر منطقه ای که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین میکند خدمت کند و میزان تعهدات گروههای مختلف و ضریب خدمات نیز در سایر مواد مصوبه تعیین میشود. متعاقبًا در ماده ۲۱ چهل و هفتمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی به اخذ تعهد از دستیاران پذیرفته شده سهمیه آزاد تأکید میگردد. وفق مفاد ماده مزبور از پذیرفته شدگان آزمون ورودی دستیاری توسط دانشگاه ها تعهد عام اخذ خواهد شد. تعیین محل خدمت دستیاران پس از فارغ التحصیلی به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشد. در هشتاد و دومین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی نحوه محاسبه طول مدت تعهدات متخصصین اصلاح میشود و میزان انجام خدمت موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان در تعهدات دوره تخصص دوره تخصص پذیرفته شدگان سهمیه آزاد احتساب میگردد. شایان ذکر است موضوع تعیین تعهدات پذیرفته شدگان سهمیه آزاد در نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی طی دادنامه های شماره ۵۳۴ الی ۵۳۶ مورخ ۱۳۹۱/۸/۱ و ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۹۱۶ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۱۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و همچنین رأی شماره ۲۷۹ مورخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ هیأت تخصصی پژوهشی و فرهنگی دیوان عدالت اداری و تعدادی دیگر دادنامه مورد تأیید قرار گرفته است.

موضوع سپردن تعهد خدمت در دفترچه پذیرش دستیاری دوره پذیرش نامبرده صراحتًا اعلام شده است و مشارالیها با اطلاع از ضوابط و مقررات مربوط به دوره دستیاری در آزمون مربوطه شرکت نموده و پس از پذیرش در آزمون همانند سایر پذیرفته شدگان تعهد خدمت موظف به سپردن تعهد به میزان حداکثر دو برابر مدت در هر محلی که این وزارتخانه تعیین نماید، میباشد. به موجب تبصره ۴ ماده ۳۵ دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت فارغ التحصیلان رشته های تخصصی پزشکی بالینی سال ۱۳۹۷ مقرر میگردد، در خصوص اعمال طرح نیروی انسانی مشمولین ماده ۹ قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان در تعهدات خدمتی با عنایت به این که مالک تقلیل تعهد از یک به نیم برابر طول دوران دستیاری، اتمام کامل طرح نیروی انسانی میباشد، چنان چه مشمولین ماده ۹ به میزان دو سال کامل نسبت به انجام طرح اقدام نموده باشند تعهدات خدمتی ایشان نیز به مدت نیم برابر طول دوره تحصیل خواهد بود و در صورت انجام طرح نیروی انسانی کمتر از دو سال، تعهدات ایشان به میزان طول دوره تحصیل بوده و مدت طرح نیروی انسانی انجام شده از مدت تعهدات خدمتی ایشان کسر میگردد. افرادی که خدمات موضوع قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان خود را قبل از قبولی و شروع تخصص به انجام رسانده باشند در راستای مساعدت به ایشان، خدمات ایشان به میزانی که تعهدات موضوع قانون یاد شده را به انجام رسانده باشند از تعهدات دوره تخصص ایشان کسر میگردد. لکن ضرورتی برای کسر مدت تعهدات مقطع تخصص برای مشمولین ماده ۹ قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان که در خارج از کشور درس خوانده اند و قبل از شروع به تحصیل در مقطع تخصص هیچ خدمتی برای کشور به انجام نرسانده اند، وجود نداشته و شاکی نیز دلیل و مستندی برای اثبات ادعای خود ارائه ننموده است.

بدیهی است به فرض ابطال بند مورد تقاضای شاکی نه تنها خدمات دوره تخصص مشمولان کاهش نمییابد بلکه این مشمولان از تسهیلات و امتیازات اعطائی این ماده نیز محروم گردیده و حتی در صورت تمایل نیز، به ایشان اجازه انجام خدمت داوطلبانه قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان اعطاء نمیشود. با عنایت به مراتب مذکور و نظر به این که شاکی نیز هیچ دلیل و مبنایی برای ادعای خود ارائه ننموده، صدور رأی به رد شکایت مطروحه مورد تقاضا است.”

علیرغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمائم آن برای طرف دیگر شکایت (دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی آذربایجان غربی) تا زمان رسیدگی به پرونده پاسخی واصل نگردیده است.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۳/۴/۱۹ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در رأی شماره ۱۴‍۰۲۳۱۳۹‍۰‍۰‍۰۲۱۸۹۱۸۲ مورخ ۱۴۰۲/۸/۲۳ و بنا به استدلال مصرح در دادنامه فوق، حکم به عدم ابطال مقرره ای صادر نموده است که اتمام کامل طرح نیروی انسانی در دوره پزشکی عمومی را ملاک تقلیل تعهد خدمت از یک به نیم برابر در دوره دستیاری تخصصی پزشکی قرار داده بود و بر همین اساس چنانچه مشمولان ماده ۹ قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان مصوب سال ۱۳۷۵ به میزان دو سال کامل نسبت به انجام طرح اقدام نموده باشند تعهدات خدمتی ایشان نیز به مدت نیم برابر طول دوره تحصیل خواهد بود و در صورت انجام طرح نیروی انسانی کمتر از دو سال، تعهدات ایشان به میزان طول دوره تحصیل بوده و مدت طرح نیروی انسانی انجام شده از مدت تعهدات خدمتی آنها کسر میگردد. ثانیًا مفاد مصوبه مورد اعتراض دلالتی بر الزام مشمولان ماده ۹ قانون فوق الذکر به گذراندن طرح دوره عمومی نداشته و صرفًا متضمن این معناست که فارغ التحصیلان دوره دستیاری تخصصی پزشکی (که درخصوص تعهدات مقطع قبلی خود مشمول ماده ۹ قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان هستند) در صورت سپری نمودن اختیاری طرح پزشکی عمومی میتوانند از ارفاقات مقرر در موضوع ششم ذیل عنوان «اصلاح نحوه محاسبه طول مدت تعهدات پذیرفته شدگان آزاد در رشته های تخصصی بالینی» از رأی هشتاد و دومین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۲۰ دائر بر گذراندن طرح دوره دستیاری تخصصی بالینی به مدت نیم برابر طول دوره تحصیل بهره مند شوند. بنا به مراتب فوق، ماده (۳۵) دستورالعمل اجرایی تعهد خدمت دانش آموختگان رشته های تخصصی پزشکی بالینی (موضوع ابلاغیه شماره ۱۰۱/۱۸۱۳ مورخ ۱۴۰۱/۹/۱ مشاور وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) در حدود اختیار مقام صادرکننده آن بوده و مغایرتی با قوانین و مقررات ندارد و ابطال نشد. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است .

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین