رای شماره ۷۴۱۹۲۷ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: آن قسمت از تبصره ۲ ماده ۱۴ آيين نامه آموزشي دوره هاي کارشناسي دانشگاه صنعتي شريف مصوب سال ۱۳۹۷ شوراي دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودي دانشجويان در ميانگين کل نمرات است از تاريخ تصويب ابطال شد

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۷۴۱۹۲۷ مورخ /۲۹ /۳ ۱۴۰۳ با موضوع: «آن قسمت از تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین نامه آموزشی دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال ۱۳۹۷ شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است از تاریخ تصویب ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۳/۳/۲۹ شماره دادنامه: ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۷۴۱۹۲۷

شماره پرونده: ۰۲۰۱۷۶۴

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای فرشید غلامی ارجنکی

طرف شکایت: دانشگاه صنعتی شریف

موضوع شکایت و خواسته: ابطال آن قسمت از تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال ۹۷ شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است.

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال آن قسمت از تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال ۹۷ شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است را خواستار شده و در مقام تبیین خواسته اعلام کرده است که:

“اولاً: به موجب ماده ۶ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب ۱۳۸۳/۵/۱۸ ، کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و همچنین مؤسسات خصوصی که به نوعی مبادرت به انجام فعالیتهای آموزش عالی، پژوهش و فناوری مینمایند، موظفند فعالیتهای خود را در چهارچوب سیاستها و آیین نامه های موضوع این قانون انجام دهند. در این راستا به استناد بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده ۱۵ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران و بند ۳ جزء «ج» ماده ۲ و ماده ۶ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب ۱۳۸۳/۵/۱۸ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی با مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این راستا ایجاد گردید.

ثانیًا: به موجب مقدمه آیین نامه تشکیل شورای عالی برنامه ریزی آموزشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغی به شماره ۱۴۱۲۰۹/و مورخ ۱۳۹۳/۸/۴ هدف از تشکیل شورای عالی برنامه ریزی آموزشی، ارتقای کیفیت و تقویت یکپارچگی در سیاستگذاری و برنامه ریزی آموزشی برای کلیه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشور اعم از دولتی و غیردولتی است. در این جهت وضع تدوین آیین نامه های آموزشی در تمام مقاطع تحصیلی به استناد بند ۱۲ ماده ۳ آیین نامه شورای عالی برنامه ریزی آموزشی در صلاحیت این شورا است و همه مراکز آموزشی و پژوهشی و فناوری موظف هستند تمام فعالیتهای خود را در چهارچوب مصوبات شورای اخیرالذکر انجام دهند، لذا دانشگاه صنعتی شریف نمیتواند آیین نامه ای خلاف مصوبات شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصویب و اجرا کند و از این رو مصوبه مذکور خارج از حدود اختیارات دانشگاه صنعتی شریف است.

ثالثًا: مستند به آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه سطح ۱ و دولتی) ابلاغی به شماره ۲/۴۳۰۶۹ مورخ ۱۳۹۷/۳/۱ حکمی در خصوص تأثیر نمره های مردودی دانشجو در میانگین نمرات نیم سال و میانگین نمرات کل مقرر نشده است، لذا تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین نامه آموزشی دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب ۱۳۹۷/۳/۱ شورای عالی آموزشی، خلاف آیین نامه شورای آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و ابطال آن از تاریخ تصویب مورد تقاضاست.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف

مقدمه

با استناد به آیین نامه آموزشی مصوب جلسه ۸۸۹ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۲۰ که طی ابلاغیه شماره ۴۳۰۶۹/۲ به تاریخ ۱۳۹۷/۳/۱ به دانشگاه ها ابلاغ شده است و براساس بند ۳ این ابلاغیه که در آن تصمیم گیری پیرامون موضوعاتی که در آیین نامه فوق الذکر مسکوت گذاشته شده اند به دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی تفویض شده است، آیین نامه دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف و شیوه اجرایی مفاد آن به شرح زیر براساس آخرین مصوبات شورای آموزش و هیأت امنای دانشگاه تدوین و اجرایی شده است. لازم به ذکر است که مواد زیر همگی منطبق بر آیین نامه ابلاغی وزارت و همچنین شامل شیوه اجرا و تعیین تکلیف موارد تفویض شده است.

…

ماده ۱۴: نمره ارزشیابی از هر درس به صورت عددی از صفر تا ۲۰ محاسبه و حداقل نمره قبولی در هر درس ۱۰ میباشد.

…

تبصره ۲: نمره مردودی در یک یا چند درس در معدل نیم سال و معدل کل محاسبه شده و گذراندن آن در نیم سالهای بعدی موجب حذف نمره مردودی نمیشود.”

در پاسخ به شکایت مذکور معاون اداری و مالی دانشگاه صنعتی شریف به موجب لایحه شماره ۰۲/۱۰۰۰/۲۵۵۴/ ص ـ ۱۴۰۲/۶/۲۶ به طور خلاصه توضیح داده است که:

“اولاً ـ حسب ماده ۱۰ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده و برابر مصوبات هیأت امنا اداره میشوند. همچنین وفق ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، دانشگاه ها معاف از رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی شده اند و روح حاکم بر ماده یک قانون فوق اعطای اختیار به هیأت امنا بوده است.

ثانیًاـ در ماده ۱۷ آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی) به شماره ۲/۴۳۰۶۹ مورخ ۹۷/۳/۱ ۱۳ مصوب وزارت عتف، ملاک دانش آموختگی برای دوره های کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته، گذراندن کلیه واحدهای دوره و داشتن میانگین کل حداقل ۱۲ در پایان دوره قید شده است. میانگین کل به معنای میانگین کلیه نمرات مندرج در کارنامه ریزنمرات دانشجو است که شامل نمرات مردودی و قبولی میباشد. لذا تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین  نامه آموزشی دانشگاه صنعتی شریف، منافاتی با ماده ۱۷ آیین نامه وزارت عتف ندارد و برخلاف ادعای شاکی، آیین نامه دانشگاه کاملاً در چهارچوب آییننامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تدوین گردیده است.

ثالثًاـ موضوع عدم لحاظ نمرات مردودی در محاسبه معدل نیم سال و معدل کل، در صورت کسب نمره بیشتر از ۱۴ در دروس پیش تر مردود شده، در تبصره ذیل ماده ۱۸ آیین نامه آموزشی مصوب سال ۱۳۹۴ وزارت عتف به صراحت قید شده بود و لیکن این موضوع در آیین نامه جدید به شماره ۲/۴۳۰۶۹ مورخ ۹۷/۳/۱ ۱۳ وزارت عتف حذف گردید و مفاد این ماده به شرح مندرج در ماده ۱۵ آیین نامه جدید اصلاح گردید.

رابعًاـ رعایت عدالت حکم میکند که بین دانشجویانی که با یک بار اخذ یک درس موفق به گذراندن آن میشوند با دانشجویانی که با بیش از یک بار اخذ یک درس (به دلیل مردودی در دفعه اول) موفق به گذراندن یک درس میشوند تمایز ایجاد شود و حذف نمره مردودی در محاسبه میانگین کل خلاف انصاف و عدالت است.

در خاتمه، همان گونه که مستحضرید، ابطال مصوبات و آیین نامه ها امری استثنایی است که باید با نگاه مضیق به آن نگریست بنابراین در مواقع تردید در قابل ابطال بودن یا نبودن یک مصوبه مطابق اصول حقوقی اصل بر بقا و استصحاب اعتبار مصوبه و غیر قابل ابطال بودن آن است. علیهذا با عنایت به مستدالت و مستندات فوق، صدور رأی مقتضی دائر بر ابقاء تبصره مورد شکایت، مورد استدعاست.”

در اجرای ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری پرونده به هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی، پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع و هیأت مذکور به موجب دادنامه ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۵۳۵۹۲۸ ـ ۱۴۰۳/۳/۶ آن قسمت از تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین نامه آموزشی دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال ۱۳۹۷ شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین نیمسال تحصیلی میباشد قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرده رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

رسیدگی به قسمت دیگر از تبصره ۲ ماده ۱۴ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال ۹۷ شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است در دستور کار جلسه هیأت عمومی قرار گرفت.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۳/۳/۲۹ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً براساس جزء (۴) بند (ب) ماده (۲) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ۱۳۸۳، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریتهای اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای مأموریتها و اختیارات فوق، آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی) در جلسه شماره ۸۸۹ مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ به تصویب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی رسیده است و آییننامه یادشده فاقد هرگونه حکمی دائر بر محاسبه نمره های مردودی در میانگین کل نمرات است. ثانیًا برمبنای ماده (۱۷) ناظر بر ماده (۱۵) آیین نامه اخیرالذکر، ضمانت اجرای عدم کسب نمره ۱۰ به عنوان نمره قبولی هر درس در مقطع کارشناسی، مشروطی احتمالی در همان نیمسال تحصیلی و الزام به گذراندن مجدد درس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و مآلاً عدم فارغ التحصیلی دانشجو شود. بنابراین محاسبه نمره درس مردودی در میانگین کل نمرات، تحمیل محرومیت و نوعی مجازات بوده و مغایر با اصول سی ام و سی و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده (۱) قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال ۱۳۵۳ درخصوص حق تحصیل اشخاص است و بنا به مراتب فوق، آن قسمت از تبصره (۲) ماده (۱۴) آیین نامه آموزشی دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال ۱۳۹۷ شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است، خارج از حدود اختیار و خلاف قانون بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین