رای شماره ۶۱۶ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: “بند ب ـ۲ قسمت «شرايط اختصاصي» ذيل فصل اول دستورالعمل آزمون پذيرش دوره هاي تکميلي تخصصي (فلوشيپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ با عنوان شرايط لازم جهت شرکت در

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۱۶ مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ با موضوع: «بند ب ـ۲ قسمت «شرایط اختصاصی» ذیل فصل اول دستورالعمل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ با عنوان شرایط لازم جهت شرکت در آزمون که در صفحه ۳ این دستورالعمل مندرج بوده و دائر بر تخصیص ۵۰ درصد از ظرفیت هر رشته ـ محل به اعضای هیأت علمی رسمی و پیمانی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، دانشگاه علوم پزشکی ارتش و دانشگاه شاهد است ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۱/۳/۳۱ شماره دادنامه: ۶۱۶ شماره پرونده: ۹۹۰۰۸۸۰

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: خانم شقایق آسترکی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند «ب ـ ۲ «از قسمت «ب» (شرایط اختصاصی) ذیل فصل اول دستورالعمل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لوایح تکمیلی ابطال بند «ب ـ ۲ «از قسمت «ب» (شرایط اختصاصی) دستورالعمل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“رشته تخصصی زنان و زایمان در کشور جمهوری اسلامی ایران «فاقد مقطع تحصیلی فوق تخصصی» مانند بسیاری از رشته های دیگر است . جالب است بدانید که رشته تخصصی مانند اطفال دارای ۱۱ گرایش مختلف در مقطع «فوق تخصصی» است که تقریبًا اکثر دانشگاه های کشور دارای مقطع فوق تخصص اطفال در گرایش های مختلف هستند.ابتدایی ترین سوال اینجاست که آیا تا مادر و پدر در وضعیت سلامت نباشند فرزندی به دنیا خواهد آمد؟؟ رشته تخصصی زنان و زایمان مانند بسیاری دیگر از رشتهها مانند رشته چشم پزشکی، ارتوپدی، گوش و حلق و بینی و …«فاقد مقطع فوق تخصصی تعریف شده» توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در کشور ما است.آیا این عدالت آموزشی است؟ طبق اطلاعات اینجانب بسیاری از دانشگاه های بزرگ و مادر ایران (مانند دانشگاه تهران، شهید بهشتی، شیراز، ایران، مشهد، اصفهان و …) توانایی برگزاری مقطع فوق تخصصی در رشته زنان و زایمان و یا حتی سایر رشته ها را دارند.به عنوان مثال دانشگاه شیراز از سال ۱۳۸۶ به بعد، به آموزش متخصصان زنان و زایمان صرفًا در دوره «فلوشیپ» پرداخته است . لازم به ذکر است که تحصیل در دوره فلوشیپ با صرف هزینه زیاد که توسط هیأت امنای دانشگاه تعیین میشود انجام میگیرد . متقاضی شرکت در آزمون دوره تکمیلی فلوشیپ صرفًا و صرفًا حق یک انتخاب رشته و گرایش، از نظر دانشگاه محل تحصیل، رشته محل تحصیل و گرایشی که میخواهد امتحان دهد را دارد .

اگر این آزمون یک دوره تکمیلی است چرا اعضای هیأت علمی دانشگاه ها (حتی کسانی که پیمانی هستند) از ظرفیت ۵۰ درصدی برخوردار هستند؟ چرا خانواده شهدا و ایثارگران دارای ظرفیت در این آزمون یا به اصطلاح دوره نمیباشند؟استدلال وزارت بهداشت این است که دوره فلوشیپ جهت اعضای هیأت علمی طراحی شده است و ما به شرکت کنندگان آزاد نیازی نداریم.سوال بنده اینجاست که آیا یک عضو هیأت علمی با «یک یا دو سال سابقه کار» جهت دوره به اصطلاح فلوشیپ ارجح است یا پزشکی که ۱۰ سال سابقه کار دارد و دارای مهارت کافی است؟ این موضوع باعث شده تعداد زیادی از متخصصان استخدام دانشگاه ها به عنوان عضو هیأت علمی معرفی شوند که صرفًا از ظرفیت ۵۰ درصدی استفاده کنند.وزارت بهداشت در قبال این ظرفیت بالا، سه برابر مدت تحصیل از آنها تعهد میگیرد که این تعهد چیزی بین ۳ تا ۵ سال است ! اگر وزارت بهداشت و درمان از اعضای هیأت علمی که از سهمیه ۵۰ درصدی استفاده میکنند حق مطب را بگیرد حتی یک نفر هم از این سهمیه استفاده نخواهد کرد . اگر فلوشیپ یک دوره تکمیلی است (طبق اظهار نظر مسئولین وزارت بهداشت) دو سوال مطرح است: الف ـ چرا پزشکی که دوره فلوشیپ را گذرانده همانند یک پزشک «فوق تخصص» از بیماران هزینه ویزیت دریافت میکند؟ ب ـ چرا وزارت بهداشت به پزشکانی که به اصطلاح دوره تکمیلی فلوشیپ را سپری کرده اند اجازه میدهد که بر روی تابلوی مطب و مهر پزشکی خود کلمه «فوق تخصص» را بنویسند؟ لذا با تمسک به قاعده لاضرر و لاضرار فی الاسلام و قاعده عدل و انصاف خواهان رسیدگی و ابطال بند «ب ـ ۲ «از قسمت «ب» مربوط به (شرایط اختصاصی) در دستورالعمل پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی میباشم.همچنین نحوه پذیرش دانشجو و سهمیه ها در آزمون فلوشیپ پزشکی در دفترچه دستورالعمل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آن را تدوین نموده است مغایر با ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران نیز بوده که قبلاً نیز اعلام شده و توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی رعایت نمیگردد.در خصوص مقرره مورد شکایت همچنین میتوان به ماده ۲ و بند (ب) ماده ۶۳ قانون فوق الذکر اشاره کرد . “

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“دستورالعمل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹

مقدمه:

با سپاس بیکران به درگاه ایزد منان و آرزوی توفیق برای تمامی پویندگان و پژوهندگان عرصه علم و آگاهی و امید و سربلندی برای داوطلبان عزیز، مرحله کتبی آزمون پذیرش در دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) سال ۱۳۹۹ وفق مصوبات شورای آموزش پزشکی و تخصصی به صورت متمرکز و الکترونیک توسط دانشگاههای مجری برنامه آموزشی در ساعت ۹ صبح روز پنجشنبه مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ و مرحله شفاهی، (به صورت منفرد یا ترکیبی از روشهای OSCE ، PMP ، مصاحبه ساختارمند یا سایر روشهای نوین ارزشیابی و اختصاصی مرتبط با رشته خود) در دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه مورخ ۴ و ۳ و ۱۳۹۹/۴/۲ بر اساس جدول زمانبندی که متعاقبًا اعلام خواهد گردید در یکی از دانشگاه های سطح تهران برگزارخواهد گردید.متقاضیان شرکت در آزمون مذکور میتوانند مطابق با آئین نامه آموزش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) و مفاد این راهنما ثبت نام نمایند .

…….

ب ـ شرایط اختصاصی:

…….

ب ـ ۲ـ مشمولین استفاده از مزایای پذیرش اعضای هیأت علمی:

بنا به مصوبات هشتاد و هفتمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی، در این دوره از آزمون ورودی دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ)، ۵۰% ظرفیت هر رشته ـ محل به اعضای هیأت علمی رسمی و پیمانی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، دانشگاه علوم پزشکی ارتش و دانشگاه شاهد اختصاص خواهد داشت .

تبصره۱ :در صورتی که عضو هیأت علمی با توجه به نمره کل مکتسبه موفق به پذیرش به صورت آزاد در قالب ظرفیت اعلامی رشته ـ محل انتخابی گردد، مشمول سقف پذیرش به میزان ۵۰% ظرفیت هر رشته ـ محل قرار نمیگیرد .

تبصره۲ :در صورتی که ظرفیت رشته ـ محل یک نفر باشد پذیرش بر اساس نمره کل مکتسبه داوطلبین آزمون مربوطه از بالاترین نمره صورت میگیرد .

تبصره۳ :در صورتیکه ظـرفیت رشته ـ محل به تعداد (فرد) باشد، پذیرش آخرین فرد در قالب ظـرفیت، بر اساس نمره کل مکتسبه داوطلبین آزمون مربوطه از بالاترین نمره کل صورت میگیرد .

تبصره۴ :اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی مشمول استفاده از مزایای فوق شناخته نمیشوند و به صورت آزاد مورد پذیرش قرار خواهند گرفت .

تبصره۵ :ظرفیت تکمیل نشده اعضای هیأت علمی در هر رشته به سایر داوطلبان با رعایت مقررات مربوطه همان رشته تعلق خواهد یافت .

تبصره۶ :در شرایط یکسان اولویت پذیرش با اعضای هیأت علمی میباشد .

تبصره۷ :ارایه موافقت با مأموریت آموزشی دانشگاه برای استفاده از سهمیه اعضای هیأت علمی الزامی است.(فرم شماره ۱)

تبصره۸ :اعضای هیأت علمی پذیرفته شده در آزمون پذیرش دستیار دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) (سهمیه ۵۰% اعضای هیأت علمی) ملزم به سپردن تعهد محضری خدمت خاص به میزان سه برابر طول دوره آموزشی مصوب به دانشگاه محل استخدام، تا تاریخ سی ام مهرماه ۱۳۹۸ خواهند بود . “

در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست اداره کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور به موجب لایحه شماره ۱۰۷/۱۳۸۴ مورخ ۱۳۹۹/۷/۱۵ توضیح داده است که:

“به استحضار میرساند، برابر ماده ۷ قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سیاستگذاری، تعیین خط مشی و برنامه ریزی آموزشی پزشکی از وظایف وزارت متبوع میباشد.همچنین در بند ۴ ماده ۱ قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، تعیین رشته ها و مقاطع تحصیلی مورد نیاز کشور و اجـرای برنامه های تربیت نیروی انسانی گـروه پزشکی در جهت نیل به خودکفـایی نیز از وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شده است . وفق قانون تشکیل شورای آموزش پزشکی و تخصصی رشته های پزشکی مصوب سال ۱۳۵۲ شورای مذکور عهده دار وظایف ذیل میباشد:

ـ بررسی و تعیین احتیاجات آموزشی رشته های پزشکی و تخصصی، ارزشیابی و تعیین محتوای برنامه ها و روش های کلی آموزش و ایجاد هماهنگی لازم، بررسی و تعیین احتیاجات نیروی انسانی لازم در کشور در رشته های پزشکی و علوم وابسته و تخصصهای پزشکی و تعیین ضوابط جهت تربیت متخصص در دانشکده های پزشکی و بیمارستانهای وابسته به دانشگاهها . برابر مقررات و آیین نامه های دوره های آموزش تکمیلی تخصصی، «فلوشیپ» دوره ای تکمیلی برای افزایش مهارتهای عملی و دانش نظری پزشکان متخصص در یک حیطه خاص و نیز توسعه دانش در زیر شاخه ها و ارتقاء کیفیت خدمات تخصصی و آموزش پزشکی و نیز دستیابی به آخرین یافته های علمی پزشکی میباشد.بر این اساس به منظور تکمیل کادر هیأت علمی مورد نیاز دانشگاههای علوم پزشکی کشور، وفق موضوع (۷) هشتاد و هفتمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی ۵۰ درصد ظرفیت هر رشته/محل به اعضاء هیأت علمی رسمی و پیمانی دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، دانشگاه علوم پزشکی ارتش و دانشگاه شاهد اختصاص یافت.همچنین برابر تبصره ۳ موضوع یاد شده در صورتیکه ظرفیت رشته/محل یک نفر باشد سهمیه اعمال نمیگردد و پذیرش بر اساس نمره کل مکتسبه داوطلبین آزمون مربوطه از بالاترین نمره کل تراز شده صورت میگیرد.بر این اساس همانگونه که ملاحظه میفرمایید بند «ب ـ ۲ «از قسمت (ب) مربوط به شرایط اختصاصی دستورالعمل پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) سال ۱۳۹۹ بر اساس مصوبات نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی تنظیم شده است و با توجه به لازم الاجرا بودن مصوبه نشست، مفاد بند یاد شده نیز لازم الاجرا میباشد . در خصوص اعتراض نامبرده به عدم اعمال سهمیه ایثارگران در آزمون دوره های فلوشیپ نیز اشاره مینمـاید، وفق ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کلیه دانشگاههای دولتی و غیر دولتی و دستگاههای اجرایی مشمول ماده (۲) این قانون موظفند در اعطای سهمیه های ورود به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، بورسهای تحصیلی داخل و خارج از کشور، فرصتهای مطالعاتی و دوره های دکترای تخصصی بیست درصد (۲۰%)  از سهمیه را به همسر و فرزندان شاهد، جانبازان، آزادگان و همسر و فرزندان آزادگان و همسر و فرزندان جانبازان بالای بیست و پنج درصد (۲۵%) اختصاص دهند .

تبصره: کسب حداقل هفتاد درصد (۷۰%) حد نصاب شرایط علمی و امتیاز پذیرفته شدگان برای رشته ها و مقاطع تحصیلی الزامی میباشد.این میزان در خصوص رشته های پزشکی هشتاد درصد حد نصاب شرایط علمی میباشد . دوره های فلوشیپ، وفق مطالعات انجام شده و در راستای پیاده سازی استانداردهای جهانی و ارتقاء کیفیت خدمات تخصصی پزشکی و نیز دستیابی به آخرین یافته های علمی در حیطه پزشکی راه اندازی شده است.از آنجا که دوره های مذکور از نظر ساختاری، طول دوره و اهداف تفاوتهای زیادی با مقاطع تحصیلی (تخصص و فوق تخصصی پزشکی بالینی) دارد، در زمره مقاطع تحصیلی محسوب نمیگردد و بر این اساس با توجه به اینکه قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران اشاره مستقیم به مقاطع تحصیلی دارد، متقاضیان پذیرش در دوره فلوشیپ مشمول برخورداری از امتیازات سهمیه یاد شده نمیگردند “.

در رابطه با ادعای شاکی مبنی بر خلاف شرع بودن مقرره مورد شکایت، قائم مقام دبیر شورای نگهبان به موجب نامه شماره ۱۰۲/۲۹۸۰۷ مورخ ۱۴۰۰/۱۲/۷ اعلام کرده است که:

“موضـوع بند ب ـ ۲ از شـرایط اختصـاصی دستورالعمل آزمـون پذیرش دوره های تکمـیلی تخصـصی (فلوشیپ) در خصوص مشمولین استفاده از مزایای پذیرش اعضـای هیأت علمی، در جلسه مـورخ ۱۴۰۰/۱۲/۴ فقـهای معظم شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت که به شرح ذیل اعلام نظر میگردد:

ـ مغایر شرع بودن دستورالعمل مورد شکایت احراز نشد.تشخیص قانونی بودن آن با دیوان عدالت اداری است . “

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است .

رأی هیأت عمومی

اولاً: قائم مقام دبیر شورای نگهبان در رابطه با جنبه شرعی مقرره مورد شکایت به موجب نامه شماره ۱۰۲/۲۹۸۰۷ ـ ۱۴۰۰/۱۲/۷ اعلام کرده است که: «مغایر شرع بودن دستورالعمل مورد شکایت احراز نشد.تشخیص قانونی بودن آن با دیوان عدالت اداری است» و بر همین اساس مستند به حکم مقرر در تبصره ۲ ماده ۸۴ و ماده ۸۷ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ مبنی بر لزوم تبعیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از نظر فقهای شورای نگهبان در خصوص جنبه شرعی مقررات اجرایی، بند ب ـ۲ قسمت «شرایط اختصاصی» ذیل فصل اول دستورالعمل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ خلاف شرع نیست.ثانیًا: برمبنای ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب سال ۱۳۹۱ با اصلاحات و الحاقات بعدی، مقاطع تحصیلی و دوره هایی که مشمولین موضوع این ماده حق برخورداری از امتیازات سهمیه ایثارگران را دارند، به صراحت احصاء شده و دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) به واسطه عدم ذکر آن توسط قانونگذار جزء موارد مذکور نیست و براساس بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است و مطابق اصل نوزدهم قانون اساسی، مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.بنا به مراتب فوق، بند ب ـ ۲ قسمت «شرایط اختصاصی» ذیل فصل اول دستورالعمـل آزمون پذیرش دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) مورخ ۱۳۹۹/۳/۲۹ با عنوان شرایط لازم جهت شرکت در آزمون که در صفحه ۳ این دستورالعمل مندرج بوده و دائر بر تخصیص ۵۰ درصد از ظرفیت هر رشته ـ محل به اعضای هیأت علمی رسمی و پیمانی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، دانشگاه علوم پزشکی ارتش و دانشگاه شاهد است، مصداق تبعیض ناروا و عدم ایجاد امکانات عادلانه برای آحاد مّلت بوده و با بند ۹ اصل سوم و اصل نوزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین