رای شماره ۶۱۵ هيات عمومی ديوان عدالت اداری
با موضوع: بند ۶ بخش دوم در خصوص شرط عدم اشتغال به کار رسمي و نداشتن تعهد خدمت، شرط ارائه تعهد محضري مبني بر ادامه کار فرد بومي جذب شده در شهر مربوطه همچنين عدم تقاضاي انتقال در مدت معين موضوع قسمت (ب) بخش پنجم و بند (ج) بخش پنجم دفترچه راهنماي
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۱۵ مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ با موضوع: «بند ۶ بخش دوم در خصوص شرط عدم اشتغال به کار رسمی و نداشتن تعهد خدمت، شرط ارائه تعهد محضری مبنی بر ادامه کار فرد بومی جذب شده در شهر مربوطه همچنین عدم تقاضای انتقال در مدت معین موضوع قسمت (ب) بخش پنجم و بند (ج) بخش پنجم دفترچه راهنمای آزمون تأمین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در اسفند ماه ۱۴۰۰ که متضمن اختصاص اولویت و امتیاز ویژه برای افرادی است که سابقه خدمت شرکتی، پروژه ای یا نظام وظیفه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی داشته اند از تاریخ تصویب ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۱/۳/۳۱ شماره دادنامه: ۶۱۵ شماره پرونده: ۰۰۰۳۷۳۲
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای سجاد کریمی پاشاکی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۶ بخش دوم، قسمتی از بند ب (نکته مهم: افراد بومی جذب شده در شهرستان متعهد به ادامه کار در شهرستان مربوطه بر اساس تعهدنامه محضری میباشند) و بند ج بخش پنجم از دفترچه راهنمای آزمون تامین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در اسفند ماه ۱۴۰۰
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ۶ بخش دوم، بند (الف) و قسمتی از بند (ب) و بند (ج) بخش پنجم از دفترچه راهنمای آزمون تامین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در اسفند ماه ۱۴۰۰ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
“طرف شکایت علیرغم وجود آراء متعددی از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، طی دفترچه موضوع شکایت شرایطی را برای داوطلبان جذب وضع کرده که خارج از حدود اختیارات و تکالیف قانونی و مخالف اصولی از قانون اساسی و نیز قوانین دیگر و آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است.
۱ـ بند ۶ بخش دوم دفترچه که بیان میدارد …عدم اشتغال به کار رسمی، نداشتن تعهد خدمت ـ نداشتن منع استخدامی به موجب آراء قضایی ذی صلاح.این موانع در زمان اشتغال و شروع به کار موجب محرومیت است نه در زمان ثبت نام از این جهت و اینکه مخالف رأی شماره ۱۰۵۸ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۲۶ هیأت عمومی است.
۲ـ عبارت …بر اساس تبصره ۳ ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، برای مشمولین سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد و ۵ درصد کسب حداقل هشتاد درصد حد نصاب آزمون کتبی الزامی میباشد.این بخش موجب توسعه استثناء حکم تبصره ۳ ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران شده است.
۳ـ ابطال فراز نکته مهم از شق نکات مهم در خصوص احراز شرایط بومی برای داوطلبان از بخش (ب) قسمت پنجم به این شرح (نکته مهم: افراد بومی جذب شده شهرستان، متعهد به ادامه کار در شهرستان مربوط بر اساس تعهدنامه محضری میباشند) اخذ تعهد محضری فاقد موجب قانونی بوده و مخالف آراء هیأت عمومی از جمله رأی شماره ۱۳۲۹ ـ ۱۳۹۸/۷/۲ هیأت عمومی است.
۴ـ ابطال کل (قسمت ج بخش پنجم) که طی آن برای نیروهای شرکتی و پروژه ای و مشمولین وظیفه ای که در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اشتغال داشته اند، نسبت به سایر داوطلبان اولویت و امتیاز قائل شده است که آن مقررات موجب تبعیض ناروا و بر خلاف بند ۹ اصل ۳ و اصول ۱۹ و ۲۰ قانون اساسی و همچنین دادنامه۱۹۷۱ـ ۱۳۹۹/۱۲/۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است.”
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
“دفترچه راهنمای آزمون تأمین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اسفند ماه ۱۴۰۰
بخش دوم: شرایط عمومی داوطلبان
۶ ـ عدم اشتغال به کار رسمی ـ نداشتن تعهد خدمت ـ نداشتن منع استخدامی به موجب آراء مراجع قضایی ذیصلاح
بخش پنجم: امتیازات و سهمیه های قانونی
ب) بومی داوطلبان بومی شهرستانی (به استثنای تهران و مراکز استانها) نسبت به سایر داوطلبان دارای اولویت بوده و نمره مکتسبه آزمون کتبی آنها با ضریب ۱/۴ محاسبه میشود .
داوطلبی بومی شهرستان تلقی میگردد که متولد یا ساکن با سابقه ۳ سال سکونت در همان شهرستان باشد .
نکات مهم در خصوص احراز شرایط بومی برای داوطلبان:
۱ـ در صورتی که شهرستان محل تولد مندرج در شناسنامه داوطلب، با شهرستان مورد تقاضا یکی باشد، داوطلب بومی محسوب خواهد شد .
۲ـ تأیید سکونت در شهرستان مورد تقاضا، به وسیله استشهاد محلی ممهور به مهر نیروی انتظامی (پاسگاه یا کلانتری محل) مبنی بر سکونت حداقل ۳ سال داوطلب در همان شهرستان امکانپذیر خواهد بود .
۳ـ داشتن گواهی تحصیل دوره های ابتدایی، راهنمایی یا دبیرستان یا دوره متوسطه در شهرستان مورد تقاضا با تأیید اداره آموزش و پرورش شهرستان مربوطه میتواند به عنوان تمام یا قسمتی از سابقه ۳ سال سکونت به شرط ارائه استشهاد محلی مبنی بر تأیید ساکن بودن فعلی فرد در شهرستان مورد تقاضا، ملاک محاسبه قرار گیرد .
۴ـ مبنای شهرستان برای تعیین بومی بودن، تقسیمات کشوری در اولین روز ثبت نام برای آزمون میباشد .
نکته مهم: افراد بومی جذب شده در شهرستان، متعهد به ادامه کار در شهرستان مربوطه بر اساس تعهدنامه محضری میباشند.
ج) سایر سهمیه ها
افرادی که به صورت شرکتی و پروژه ای و همچنین مشمولین وظیفهای که در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اشتغال داشته اند، نسبت به سایر داوطلبان دارای اولویت بوده و امتیاز مکتسبه آنها در آزمون کتبی به شرح زیر محاسبه میشود .
۱ـ امتیاز مکتسبه نیروهای شرکتی و پروژه ای با سابقه خدمت ۲ تا ۵ سال با ضریب ۱/۲ و بالاتر از ۵ سال با ضریب ۱/۳ محاسبه خواهد شد .
۲ـ امتیاز مکتسبه مشمولین وظیفه ای که خدمت سربازی خود را به عنوان امریه در بنیاد سپری نموده اند، با ضریب ۱/۲ محاسبه خواهد شد .
تبصره: مبنای تأیید سوابق این بخش، ارائه تأییدیه واحد اداری بنیاد مسکن خواهد بود.
نکته مهم۱ :در صورتی که داوطلبی واجد شرایط چند بند از سهمیه های فوق باشد، بالاترین ضریب سهمیه برای وی محاسبه خواهد شد .
نکته مهم۲ :در صورتی که نمره آزمون کتبی داوطلبان واجد شرایط سهمیه ها، پس از اعمال سهمیه از سقف نمره آزمون کتبی(۱۰۰ نمره) بیشتر شود، سقف نمره برای ایشان لحاظ خواهد گردید.”
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل حقوقی و املاک بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به موجب لایحه شماره ۴۱/ص ـ ۱۴۰۱/۱/۹ توضیح داده است که:
“در خصوص ایراد بند ۱ مصرح در شرح دادخواست مبنی بر عـدم اشتغال به کار رسمی، نداشتن تعهد خدمت که که به عنوان یکی از شرایط عمومی داوطلبان استخدام بنیاد مسکن در دفترچه آزمون معترض عنه مورد تصریح قرار گرفته است، شاکی به مغایرت شرط مذکور با دادنامه شماره ۱۰۵۸ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۲۶ صادره از هیأت عمومی آن مرجع قضایی استناد نموده است، حال آن که بدیهی است حصول این شرط مستلزم احراز شایستگی های علمی و عمومی داوطلبان پس از برگزاری آزمون کتبی و انجام فرآیند بررسی صلاحیتهای عمومی از مراجع ذیربط گزینش و حراست میباشد.لذا آنچه شاکی در شرح دادخواست تحت عنوان اینکه داوطلب باید در هنگام ثبت نام شرط مبحوث عنه را دارا باشد، اساسًا موضوعیت ندارد و موجب خلط مبحث میگردد و تصریحًا مفاد قانون ممنوعیت تصدی بیش ازیک شغل مصوب ۱۳۷۳/۱۰/۱۴ مجلس شورای اسلامی نیز با امعان نظر به صدر ماده واحده قانون مرقوم که اشعار میدارد: «هر شخص میتواند تنها یک شغل دولتی را عهده دار شود» دلالت بر این امر دارد که تحقق شرط مذکور در زمان اشتغال به خدمت پس از طی فرآیند یاد شده است، نه در زمان ثبت نام در آزمون استخدامی، چرا که صرف ثبت نام در آزمون موجد حقی برای داوطلب مبنی بر ایجاد رابطه استخدامی با دستگاه مربوطه نیست به همین دلیل بنیاد هیچ مستندی از داوطلب در حین ثبت نام مطالبه ننموده و شرط عدم اشتغال در دستگاه های دیگر را به پس از قبولی در آزمون موکول نموده است.مضافًا به اینکه در خصوص ایراد مطروحه در بند ۳ دادخواست یاد شده با موضوع اخذ تعهد محضری در شهرستان محل خدمت از داوطلب جذب شده بومی، با توجه به اصل تساوی عادلانه احراز شایستگی و توانایی علمی اشخاص حقیقی و به لحاظ اینکه به داوطلب بومی به استثناء تهران و مراکز استانها در احتساب آزمون کتبی یک چهارم تعلق میگیرد، لذا اعطاء این امتیاز منوط به انجام خدمت در شهرستانی میباشد که داوطلب به عنوان بومی آن شهرستان تلقی میگردد. چرا که در فرضی که داوطلب از امتیاز مذکور متمتع نگردد چه بسا امکان قبولی در آزمون میسر نباشد. همچنین در خصوص ایراد مطروحه در بند ۴ مصرح در شرح دادخواست که ناظر بر درخواست ابطال کل قسمت (ج) بخش پنجم، دفترچه آزمون معترض عنه مبنی بر اولویت جذب افرادی که بـه صورت شرکتی و پروژهای و نیز مشمولین وظیفه ای که در این نهاد به عنـوان امریه مشغول انجام وظیفه میباشند، نظر به اینکه این نهاد در حدود صلاحیت و وظایف ذاتی از استقلال اداری و استخدامی کامل برخوردار است و دارای آیین نامه خاص استخدامی میباشد و به تجویز ماده ۶ آیین نامه استخدامی این نهاد مصوب ۱۳۹۴/۳/۹ شورای مرکزی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دستورالعمل به کارگیری کارکنان قراردادی و پروژه ای در حیطه اختیارات ریاست بنیاد میباشد و به استناد تبصره الحاقی ماده ۲۰ دستورالعمل مرقوم که طی نامه شماره ۵۷۵۶۷/د ـ ۱۴۰۰/۱۱/۳ توسط ریاست بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تدوین گردیده است، بدین نحو مقرر شده که در صورت برگزاری آزمون استخدامی در بنیاد کارکنان شرکتی، پروژهای تمام وقت و مشمولین وظیفه (امریه در بنیاد) از اولویت مقرر در نامه مرقوم بهره مند گردند، لذا متاثر از مبانی یاد شده تعیین اولویت در استخدام اشخاص مذکور، دقیقًا منطبق با صلاحیت و وظایف ذاتی این نهاد میباشد و تعارضی با مبانی مورد اشاره شاکی با مقرره مذکور وجود ندارد.”
در خصوص دادخواست آقای سجاد کریمی پاشاکی به خواسته ابطال بند (الف) بخش پنجم دفترچه راهنمای آزمون تامین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در اسفند ماه ۱۴۰۰ به لحاظ اینکه مدیرکل حقوقی و املاک بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به موجب لایحه شماره ۱۰۰۰۳/ص ـ ۱۴۰۰/۱۲/۱۷ اعلام کرده است که مقرره مورد شکایت به موجب آگهی مورخ ۱۴۰۰/۱۱/۱۹ مرکز آزمون جهاد دانشگاهی به عنوان برگزار کننده آزمون تامین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به شرح «در خصوص مفاد بند (الف) بخش پنجم، موضوع امتیازات و سهمیه های قانونی، الزامی به کسب حد نصاب علمی ذکر شده برای داوطلبان ایثارگر در شغل محله ای دارای سهمیه ایثارگری، نمیباشد» اصلاح شده است، با توجه به مراتب معاون قضایی دیوان عدالت اداری در اجرای ماده ۸۵ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری طی دادنامه شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۳۷۷ ـ ۱۴۰۱/۳/۱۶ قرار رد شکایت صادر کرده است.هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
الف ـ اولاً: بر اساس اصل بیست و هشتم قـانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هرکس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست، برگزیند.ثانیًا: در قوانین و مقررات موضوعه از جمله قانون مدیریت خدمات کشوری هیچ حکمی که متضمن محدویت برای کارکنان پیمانی و رسمی دستگاههای اجرایی برای شرکت در آزمونهای استخدامی باشد، وجود ندارد.ثالثًا: در تبصره ۲ ماده ۴۶ قانون مدیریت خدمات کشوری درخصوص کارمندان پیمانی که در آزمون استخدامی پذیرفته شده اند، تعیین تکلیف شده است و این حکم بیانگر امکان شرکت کارمندان پیمانی در آزمون استخدامی است.با توجه به مراتب مذکور که در رأی شماره ۱۰۵۸ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۲۶ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز منعکس شده و با عنایت به اینکه در آیین نامه استخدامی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مصوب سال ۱۳۸۸ هیچ محدودیتی مبنی بر عدم اشتغال به کار رسمی و تعهد خدمت و فقدان ممنوعیت استخدامی برمبنای آرای مراجع قضایی ذیصلاح در زمان ثبت نام در آزمون استخدامی پیش بینی نشده است، بند ۶ بخش دوم دفترچه راهنمای آزمون تأمین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در اسفندماه ۱۴۰۰ که متضمن محدودیت مزبور است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار و مغایر با مفاد رأی شماره ۱۰۵۸ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۲۶ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود.
ب ـ اولاً: در قوانین و مقررات عمومی کشور از جمله قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ۱۳۸۶ و آیین نامه استخدام پیمانی مصوب سال ۱۳۶۸ هیأت وزیران، شرطی مبنی بر ارائه تعهد محضری جهت خدمت در محل مورد تقاضا پیش بینی نشده و برمبنای قوانین و مقررات مذکور، حق انتقال و جابجایی کارمندان رسمی و پیمانی بـه رسمیت شنـاخته شده است.ثانیًا: بر اساس رأی شماره ۲۲۴ـ ۱۳۸۵/۴/۱۸ هیأت عمومی دیـوان عدالت اداری اعلام شده است که: «وضع قواعد آمره در باب شرایط استخدام افراد در واحدهای دولتی و عمومی از وظایف و اختیارات قوه مقننه یا مأذون از قبل قانونگذار است…» و در نتیجه وضع شرط ارائه تعهد کتبی مبنی بر تعهد به ادامه کار از سوی افراد بومی جذب شده در شهرستان مربوطه براساس عبارت معترضعنه مندرج در قسمت (ب) بخش پنجم دفترچه راهنمای آزمون تأمین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در اسفندماه ۱۴۰۰ خارج از حدود اختیار مرجع وضع آن نیز هست.ثالثًا: براساس آرای متعدد هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از جمله آرای شماره ۱۳۲۹ ـ ۱۳۹۸/۷/۲ ،۱۳۰۳ـ ۱۴۰۰/۵/۵ و ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۳۰۵۸ ـ ۱۴۰۰/۱۱/۲۳ این هیأت، شرط ارائه تعهد محضری مبنی بر عدم تقاضای انتقال در مدت معین پس از شروع به خدمت خالف قانون تشخیص و ابطال شده است و وضع چنین شرطی، عملاً منجر به عدم برخورداری از امکان انتقال در مدت معین پس از شروع به خدمت بوده و این امر با مفاد آرای مذکور هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مغایر است.بنا به مراتب، عبارت مورد شکایت از قسمت (ب) بخش پنجم دفترچه راهنمای آزمون تأمین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سال ۱۴۰۰ که براساس آن افراد بومی جذب شده در شهرستان، متعهد به ادامه کار در شهرستان مربوطه براساس تعهدنامه محضری هستند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود.
ج ـ براساس بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی از جمله وظایفی است که دولت برای تحّقق آن باید همه امکانات خود را به کار ببرد و به مـوجب اصل بیست و هشتم قانون اساسی نیز: «دولت مـو ّظف است با رعـایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید» و برمبنای این اصول، در ماده ۴۱ قانون مدیریت خدمات کشوری مقرر شده است که: «ورود به خدمت و تعیین صلاحیت استخدامی افرادی که داوطلب استخدام در دستگاه های اجرایی میباشند، براساس مجوزهای صادره، تشکیلات مصوب و رعایت مراتب شایستگی و برابری فرصتها انجام میشود.» برمبنای دلایل مذکور که در بند (ب) ر أی شماره ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۹۷۱ـ ۱۳۹۹/۱۲/۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز منعکس شده و با عنایت به اینکه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری براساس رأی شماره ۷۴۳ ـ ۱۳۹۶/۸/۹ ،در نظر گرفتن امتیاز استخدامی برای کارکـنان قـراردادی دستگاه را در جریان برگزاری آزمون و مصاحبه استخدامی خلاف قانون تشخیص داده است، بند (ج) بخش پنجم دفترچه راهنمای آزمون تأمین نیروی انسانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سال ۱۴۰۰ که متضمن قائل شدن اولویت و امتیازات ویژه در امر استخدام برای افرادی است که به صورت شرکتی و پروژه ای و یا در قالب مشمولین وظیفه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اشتغال داشته اند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین
