رای شماره ۶۰۹ هيات عمومی ديوان عدالت اداری
با موضوع: ۱ـ مواد ۳ و ۴ دستورالعمل اعلام کفايت دستاوردهاي پژوهشي دانشجويان دکتري مصوب يکصد و چهل و چهارمين جلسه شوراي
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۰۹ مورخ ۱۴۰۱/۳/۱۷ با موضوع: «۱ـ مواد ۳ و ۴ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ که شرط اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری را به چاپ مقالات در نوع خاصی از مجالت منوط کرده و از سوی دیگر مقالات مورد نیاز جهت صدور مجوز دفاع را افزایش داده از تاریخ تصویب ابطال شد.۲ـ ماده ۵ دستورالعمل مذکور که متضمن تعیین یکی از اعضای تیم راهنمایی رساله به عنوان نویسنده مسئول است، از تاریخ تصویب ابطال شد.۳ـ ماده ۶ دستورالعمل مذکور که صرفًا متضمن توصیه به هیأت داوران درخصوص ارزشیابی رساله دانشجویان است ابطال نشد.۴ـ شیوه نامه اجرایی نظارت بر کفایت دستاوردهای علمی رساله ها که به تصویب هیأت رئیسه دانشگاه شهید بهشتی که به ایجاد مرجعی خاص با عنوان کمیسیونهای تخصصی نظارت و ارزیابی دستاوردهای علمی به منظور نظارت و ارزیابی دستاوردهای پژوهشی دانشجویان مقطع دکتری مبادرت کرده است از تاریخ تصویب ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۱/۳/۳۱ شماره دادنامه: ۶۰۹ شماره پرونده: ۹۹۰۰۳۴۶
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای امید محمدی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مواد ۳ ،۴ ،۵ و ۶ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ و شیوه نامه اجرایی نظارت بر کفایت دستاوردهای علمی رساله ها مصوب هیأت رئیسه دانشگاه شهید بهشتی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ و شیوه نامه اجرایی نظارت برکفایت دستاوردهای علمی رساله ها مصوب هیأت رئیسه دانشگاه شهید بهشتی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“۱ـ در بند (الف) ماده ۳ و بند (ب) ماده ۴ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه (شهید بهشتی تهران) مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ چاپ مقاله در مجلات فهرست سفید دانشگاه برای تأیید کفایت علمی رساله ضروری دانسته شده است، این در حالی است که مجلات معرفی شده در فهرست مـذکور عمدتًا مجلات بین المللی خـاصی هستند که در ازای دریافت مبالـغ هنگفتی برای داوری، اقدام به پذیرش مقالات میکنند و عملاً دانشجویان برای تحقق خواسته دانشگاه و اتمام تحصیل در دوره دکتری تخصصی، مجبور به پرداخت هزینه های گزافی خواهند شد که این اقدام دانشگاه مغایر با اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص لزوم آموزش رایگان در دوره های روزانه آموزش عالی و همچنین به دلیل فقدان مجوز قانونی از مجلس شورای اسلامی، مغایر با ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۰/۱۱/۲۷ ،تبصره ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات عمومی کشور الحاقی ۱۳۹۳/۱۲/۴ و ماده ۶۰۰ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵/۳/۲ است.
۲ـ در بند (ب) ماده ۲ ،بند (ب) ماده ۳ و بند (ج) ماده ۴ دستورالعمل مورد شکایت، ارائه مقاله در کنفرانسهای ملی ـ بین المللی برای احراز آمادگی برای دفاع از رساله و در نتیجه فارغ التحصیل شدن شرط شده است که به دلیل لزوم پرداخت هزینه های گزاف برای شرکت در کنفرانسها، مغایر با اصل ۳۰ قانون اساسی در خصوص لزوم آموزش رایگان در دوره های روزانه آموزش عالی و همچنین به دلیل فقدان مجوز قانونی از سوی مجلس شورای اسلامی، مغایر با ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۰/۱۱/۲۷ ،تبصره ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات عمومی کشور الحاقی ۱۳۹۳/۱۲/۴ و ماده ۶۰۰ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵/۳/۲ است .
۳ـ مغایرت مصوبات متنازع فیه با مقررات بالادستی و خروج از حدود اختیارات به دلیل تحمیل شروط شکلی خاصی مازاد بر مقررات بالادستی به عنوان تشریفات احراز کفایت علمی رساله: طبق منطوق (رأی شماره ۸۳۹ ـ ۱۳۹۸/۵/۱ هیأت عمومی) و مستنبط از ماده ۳ قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸/۱۰/۱۱ ،مقاله علمی پژوهشی مستخرج از پایان نامه، اثر حقوقی مستقلی است که پدید آورنده آن دانشجو است و مالک فکری آن محسوب میشود و استـاد راهنما و سایر اعضـای تیم راهنمایی رساله صرفًا وظیفه نظارت بر آن را دارد، امـا ماده ۵ دستورالعمل مورد شکایت و تبصره ۷ آن از دو جهت خلاف قانون مذکور است.اولاً: اینکه دانشجو مکلف شده است که حتی در فرض عدم مشارکت استاد راهنما یا سایر اعضای تیم راهنمایی رساله در تدوین مقاله، ایشان را حتمًا به عنوان مسئول مقاله ذکر کند و ثانیًا: در فرضی که استاد یا فرد دیگری در فرآیند تدوین مقاله با دانشجو مشارکت داشته است، نباید اسم آن فرد ذکر شود که این مسئله برخلاف نص صریح قوانین حوزه مالکیت فکری و همچنین رأی شماره ۸۳۹ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مورخ ۱۳۹۸/۵/۱ است .
۴ـ مغایرت مصوبات متنازع فیه با اصل برابری حقوق شهروندان و عدم تبعیض در حقوق عمومی، طبق بند (نهم) از اصل سوم، بند (چهاردهم) از اصل سوم، اصل نوزدهم و اصل بیستم قانون اساسی، اصل برابری حقوق شهروندان و عدم تبعیض یکی از اصول محوری در حقوق عمومی است که میبایست در تمام حوزه ها مورد توجه باشد.بنابه دلالت ماده ۱ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) مصوب جلسه ۸۷۱ ـ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز این آیین نامه با هدف ایجاد رویه واحد و عدم تبعیض در شرایط مربوط به دکتری تخصصی در دانشگاه های کشور تدوین شده است و دانشگاه ها نباید اصول محوری این آیین نامه را تخدیش نمایند، با وجود این دستورالعمل های مورد اعتراض که توسط دانشگاه شهید بهشتی تهران وضع شده اند، به نحو غیرمتعارفی به دلیل لزوم ارائه مقاله ISI ، مقاله علمی ـ پژوهشی مازاد و شرکت در کنفرانس های بین المللی، به دلیل لزوم پرداخت هزینه داوری و چاپ که معمولاً به دلار دریافت میشود، هزینه های جانبی اخذ مدرک دکتری تخصصی روزانه را نسبت به سایر دانشگاه های کشور، افزایش داده است که برخلاف اصل برابری و عدم تبعیض بین دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه های کشور در زمینه هزینه های تحصیل است . با عنایت به جمیع مستندات موضوعی و حکمی فوق و با امعان نظر در اینکه دانشگاه شهید بهشتی اولاً: بدون آن که به موجب قـوانین یا مقررات بالادستی مجـاز به تصویب دستورالعمل در حـوزه تشخیص کفایت علمی رساله دکتری باشد، اقدام به تصویب دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوبه یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه (شهید بهشتی تهران) مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ و همچنین تصویب شیوه نامه اجرایی نظارت بر کفایت دستاوردهای علمی رساله ها مصوب دانشگاه شهید بهشتی کرده است و ثانیًا: با امعان نظر در اینکه اصل تصویب نامه و مواد متعددی از مصوبات مذکور برخلاف قوانین و مقررات مختلفی از جمله مواد ۱و ۱۹ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) مصوب جلسه ۸۷۱ـ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸/۹/۱۲ ،ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۰/۱۱/۲۷ ،تبصره ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات عمومی کشور الحاقـی ۱۳۹۳/۱۲/۴ ،مـاده ۶۰۰ کتاب پنجم قانـون مجازات اسلامـی (تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵/۳/۲ ،ماده ۳ قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸/۱۰/۱۱ ،رأی شماره ۸۳۹ـ ۱۳۹۸/۵/۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و اصل برابری و عدم تبعیض است، بنابراین طبق قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲/۳/۲۵ تقاضای ابطال هر دو مصوبه به شرح خواسته از لحظه تصویب را دارد”.
متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:
الف ـ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی تهران مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵:
….. “
ماده ۳ :در دانشکده ها و پژوهشکده های حوزه علوم:
یک شرط لازم برای اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی هر دانشجوی دکتری، کسب حداقل ۷ امتیاز (سهم دانشجو) مستخرج از رساله از بندهای (الف) و (ب) زیر است:
الف ـ حداقل دو مقاله در مجلات درج شده در (فهرست مجلات سفید) دانشگاه،
تبصره۳ :چـاپ یک مقاله در مجلات شاخص (بـه تشخیص شورای دانشکده یا پژوهشکده) برای بند (الف) کفایت میکند .
ب ـ ارائه (شفاهی یا پوستر) یک مقاله در کنفرانسهای داخلی (ملی یا بین المللی)
تبصره۴ :حجم کار ارائه شده توسط دانشجو باید نشان دهنده ۲/۵ سال فعالیت پژوهشی مستمر باشد (به تشخیص شورای دانشکده یا پژوهشکده)
ماده۴ :در دانشکده ها و پژوهشکده های حوزه علوم انسانی، علوم رفتاری، علوم اجتماعی، حقوق، و معماری:
یک شرط لازم برای اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی هر دانشجوی دکتری، کسب حداقل ۷ امتیاز (سهم دانشجو) مستخرج از رساله از بندهای (الف)، (ب) و (ج) زیر است:
الف ـ حداقل یک مقاله پذیرفته شده در مجلات نمایه شده در ISC(دارای ضریب IF ) یا مجلات علمی ـ پژوهشی مورد تأیید وزارتین علوم یا بهداشت با رتبه Aیا B
ب ـ حداقل یک مقاله در مجلات دارای نمایه بین المللی در(فهرست مجلات سفید) دانشگاه
ج ـ ارائه (شفاهی یا پوستر) یک مقاله در کنفرانسهای داخلی (ملی یا بین المللی)
تبصره ۵ ـ دانشجویان ورودی ۱۳۹۴ و بعد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی و دانشکده الهیات و ادیان مشمول این ماده میشوند.در مورد دانشجویان ورودی ۱۳۹۳ و ماقبل این دو دانشکده، انتشار مقاله دانشجو باید در نشریه ای با کیفیت ذکر شده در بند(الف) این ماده باشد .
تبصره۶ ـ حجم کار ارائه شده توسط دانشجو باید نشان دهنده ۲/۵ سال فعالیت پژوهشی مستمر باشد (به تشخیص شورای دانشکده یا پژوهشکده)،
ماده۵ :نحوه درج نام و آدرس نویسندگان مقالات:
در این دستورالعمل، مقالاتی قابل محاسبه است که دانشجو نویسنده اول مقاله بوده، یا اگر نویسنده دوم مقاله است، استاد راهنما نویسنده اول باشد؛ و وابستگی سازمانی آنها به دانشگاه صریحًا درج شده باشد .
تبصره ۷ :نویسنده مسئول در هر مقاله باید عضو تیم راهنمایی رساله (استاد(ان) راهنما یا مشاور) بوده، و فقط دانشگاه شهید بهشتی به عنوان آدرس دانشجو ذکر شده باشد، اگر مقاله دانشجو مستخرج از فعالیتهای پژوهشی مرتبط با رساله در دوره فرصت مطالعاتی در دانشگاه دیگری باشد، درج نام و آدرس آن دانشگاه در کنار نام و آدرس دانشگاه شهید بهشتی بلامانع است .
ماده ۶ :توصیه به هیأت داوران رساله:
شرایط مذکور، حداقل شرایط مورد انتظار دانشگاه برای اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری است، به هیأت داوران جلسه دفاعیه توصیه میشود، اعطای درجه عالی به رساله در صورت حصول (و انتشار) دستاورهای پژوهشی در سطح عالی،صورت پذیرد”.
ب ـ شیوه نامه اجرایی نظارت برکفایت دستاوردهای علمی رساله ها مصوب هیأت رئیسه دانشگاه شهید بهشتی:
“مقدمه:
با توجه به اهداف دانشگاه و ماده ۸ آیین نامه های دوره دکتری ورودی های ۸۸ و ۸۹ و ورودی های ۹۰ به بعد و نیز مواد ۱۳ و ۲۱ دستورالعمل های اجرایی دوره دکتری در دانشگاه، این شیوه نامه به منظور نظارت و ارزیابی دستاوردهای پژوهشی دوره های دکتری در دانشگاه شهید بهشتی تهیه شده است .
ماده۱ :کمیسیونهای تخصصی نظارت و ارزیابی دستاوردهای علمی
برای بررسی و ارزیابی کفایت دستاوردهـای علمی دانشجویان دکتری کمیسیون های سه گانه علوم انسانی (زبان و ادبیات، علوم تربیتی و علوم اجتماعی) و علوم پایه و مهندسی (علوم پایه و فنی و مهندسی)، و هنر و معماری (معماری و شهرسازی, جغرافیای انسانی، علوم محیطی، جغرافیای طبیعی و GIS) در معاونت پژوهشی و فناوری تشکیل میشود و برنامه تشکیل جلسات آن برای هر نیمسال در ابتدای هر نیمسال به اطلاع واحدهای آموزشی و پژوهشی خواهد رسید.زمان تشکیل جلسات مطابق تاریخ تشکیل جلسات کمیته تخصصی مربوطه خواهد بود.در ضمن در صورت درخواست بررسی کفایت دستاوردهای علمی رساله، جلسه کمیته تخصصی بلافاصله بعد از جلسه کمیسیون تخصصی تشکیل میشود .
ماده۲ :اعضای کمیسیونهای تخصصی نظارت و ارزیابی دستاوردهای علمی:
اعضای کمیسیونها، معاونین پژوهشی واحدهای مربوط و بر حسب مورد و نیاز، مدیران گروههایی که دستاوردهای پژوهشی آنها در جلسه مطرح میشوند (بدون حق رأی) هستند.دبیری کمیسیونها را مدیر برنامه ریزی، نظارت، و پژوهش تحصیلات تکمیلی دانشگاه به عهده دارد .
ماده ۳ :برنامه زمانی ارسال دستاوردهای علمی:
برای بررسی از آنجاییکه جلسه هر کمیسیون تخصصی هر دو هفته یکبار تشکیل میشود، زمان درخواست بررسی کفایت دستاوردهای علمی رساله پس از ارسال از دریافت مدیریت برنامه ریزی، نظارت و پژوهش تحصیلات تکمیلی، به طور معمول حداکثر دو هفته بعد است.در صورت عدم حضور معاون پژوهشی واحد ارسال کننده و یا نماینده واحد، کمیسیون تخصصی از بررسی درخواست کفایت در آن جلسه معذور است.
ماده ۴ :شیوه ارزیابی دستاوردهای علمی:
اعضاء کمیسیون تخصصی حسب مصوبات به بررسی کفایت دستاوردهای علمی رساله خواهند پرداخت .
ماده۵ :اعلان نتایج صورتجلسات هر کمیسیون تخصصی بررسی کفایت دستاوردهای علمی رساله های دکتری به طور منظم خدمات آموزشی دانشگاه ارسال میشود تا بر اساس آن جهت صدور مجوز دفاع اقدام نماید. “
در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رئیس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب لوایح شماره ۳۴۰/۱۲۲/ص ـ ۲۹/۴/۱۳۹۹ و ص/۱۶۵/۲۴ ـ ۲۶/۱۰/۱۴۰۰ توضیح داده است که:
“۱ـ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری، بر اساس صلاحیت و اختیار مندرج در بند ۵ جزء (ج) ماده ۱۱ آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری مصوب ۱۳۸۹/۱۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر بررسی و تصویب برنامه های پژوهشی دانشگاه ها توسط شورای هر دانشگاه در جلسه یکصد و چهل و چهارم شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ مطرح شده و پس از بحث و بررسی در آن شورا، به عنوان عالی ترین مرجع سیاست گذار امور آموزشی و پژوهشی دانشگاه، طبق ضوابط و مقررات و در چارچوب صلاحیتهای قانونی پیش بینی شده برای شورای دانشگاه، تصویب و جهت اجرا به واحدهای مربوطه دانشگاه ابلاغ گردیده است.چنانچه ملاحظه میگردد تصویب دستورالعمل موضوع بحث با استناد به مفاد مورد اشاره از آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری در حیطه اختیارات و صلاحیتهای شورای دانشگاه بوده و ادعای مطرح شده در دادخواست تقدیمی مبنی بر عدم صلاحیت مقام تصویب کننده دستورالعمل مذکور ادعایی بی پایه و ناصحیح میباشد .
۲ـ ماده ۱۹ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی مصوب جلسه ۸۷۱ ـ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی که مبنای اصلی اعتراض شاکی قرار گرفته است مقرر میدارد: «دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی ـ پژوهشی مستخرج از رساله، با تأیید استاد/استادان راهنما مجاز است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند.» چنانچه ملاحظه میگردد ماده مذکور صدور مجوز دفـاع از رساله دوره دکتری دانشجویان را منوط به احراز شرایطی به شرح ذیل کرده است: ۱ـ کفایت دستاوردهای علمی دانشجو ۲ـ چاپ یک مقاله علمی ـ پژوهشی مستخرج از رساله ۳ـ تأیید استاد یا اساتید راهنما.در خصوص احراز شرط کفایت دستاوردهای علمی دانشجویان آنچه که مسلم و بدیهی است آن است که هر یک از دانشگاه های کشور بنا به وضعیت و سطح علمی و آموزشی خود و تراز و رتبه بندی علمی دانشگاه ها، میتوانند ملاکها و معیارهای خاصی را برای احراز کفایت دستاوردهای علمی دانشجویان خود در نظر گرفته و اعمال نمایند که تصویب و اجرای دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری توسط دانشگاه شهید بهشتی نیز اقدامی در این جهت بوده است و این امر نه تنها هیچ گونه تعارضی با مندرجات و مفاد آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی نداشته بلکه گامی در جهت اجرای صحیح و قانونمند مفاد آن آیین نامه نیز تلقی میگردد. مضافًا اینکه تفسیر متن ماده ۱۹ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی به نحوی که ملاک کفایت دستاوردهای علمی دانشجویان صرفًا چاپ یک مقاله با درجه کیفی علمی ـ پژوهشی به عنوان معیار عینی و تأیید اساتید راهنما به عنوان معیار ذهنی در نظر گرفته شود تفسیری نادرست و ناشیانه از متن یک مقرره و در واقع امر تلاش در جهت مصادره به مطلوب نمودن ضوابط و مقررات حاکم میباشد .
۳ـ تفاسیر و برداشتهای ارائه شده از ماده ۵ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری به هیچ وجه با مفاد و حکم ماده مذکور منطق نمیباشد.ماده ۵ این دستورالعمل اشعار میدارد «در این دستورالعمل مقالاتی قابل محاسبه است که دانشجو نویسنده اول مقاله بوده یا اگر نویسنده دوم مقاله است، استاد راهنما نویسنده اول باشد و وابستگی سـازمانی آنها بـه دانشگاه صریحًا درج شده باشد.» و همچنین تبـصره ذیل این مـاده اشعار میدارد: «نویسنده مسئول در هر مقاله باید عضو تیم راهنمایی رساله (استادان راهنما یا مشاور) بوده و فقط دانشگاه شهید بهشتی به عنوان آدرس دانشجو ذکر شده باشد.اگر مقاله دانشجو مستخرج از فعالیتهای پژوهشی مرتبط بـا رساله در دوره فرصت مطالعاتی در دانشگاه دیگری باشد، درج نامه و آدرس آن دانشگاه در کنار نام و آدرس دانشگاه شهید بهشتی بلامانع است» چنانچه ملاحظه میگردد دستورالعمل موضوع بحث صرفًا در مقام بیان شرایط و اوصاف پذیرش و احتساب مقالات در چارچوب این دستورالعمل بوده است و به هیچ وجه به فرض عدم مشارکت استاد راهنما یا سایر اعضای تیم راهنمایی رساله در تدوین مقاله و یا مشارکت استاد یا فردی دیگر در فرآیند تدوین مقاله با دانشجو نپرداخته است و اساسًا چنین مقالاتی را قابل پذیرش و احتساب در بررسی دستاوردهای علمی دانشجویان ندانسته است. دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب شورای دانشگاه شهید بهشتی سابقًا جهت بررسی و ابطال جزئی برخی از مواد آن در آن هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مطرح گردیده و منجر به صدور دادنامه شماره ۱۶۷ـ ۱۶۸ مورخ ۱۳۹۸/۱۲/۶ گردیده است.بر این اساس و در راستای اجرای دادنامه صادره، بازنگری و اصلاح مفاد دستورالعمل مذکور در دستورکار نهادهای مربوطه دانشگاه قرار گرفته است . شیوه نامه اجرایی نظارت بر کفایت دستاوردهای علمی رساله ها در جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱/۱۸ هیأت رئیسه دانشگاه با شماره مصوب ۹۴/۱/۱ بررسی و مورد تصویب قرار گرفته است.در رابطه با شیوه نامه مذکور، نکته بسیار حائز اهمیت آن است که این شیوه نامه با توجه به ارتباط آن با دانشجویان ورودی ۸۸ ،۸۹ و ۹۰ به بعد در حال حاضر در روال کاری دانشگاه قابلیت و زمینه اجرایی نداشته و ابطال آن سالبه به انتفاع موضوع است زیرا کلیه دانشجویان سنوات مذکور فارغ التحصیل شده اند و یا در دانشگاه حضور ندارد.”
نظر به اینکه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری قبلاً و به موجب رأی شماره ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۱۶۷ـ ۱۳۹۸/۱۲/۶ در خصوص ماده ۱ دستورالعمل مورد شکایت و همچنین به موجب رأی شماره ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۷۲ـ ۱۳۹۹/۱۱/۷ در خصوص ماده ۲ دستورالعمل مذکور اقدام به اتخاذ تصمیم نموده و موارد مذکور را ابطال کرده است، در خصوص این دو ماده به موجب دادنامه شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۳۳۹ـ ۱۴۰۱/۳/۲ قرار رد شکایت صادر شد . رسیدگی به ابطال سایر مواد دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی مورخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ و شیوه نامه اجرایی نظارت بر کفایت دستاوردهای علمی رساله ها مصوب هیأت رئیسه دانشگاه شهید بهشتی در دستورکار هیأت عمومی قرار گرفت .
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است .
رأی هیأت عمومی
الف ـ به موجب جزء (۴) بند «ب» ماده (۲) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ۱۳۸۳ ،تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریتهای اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در اجرای بند مذکور، آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) در جلسه شماره ۸۷۱ ـ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ به تصویب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی رسیده است و برمبنای ماده (۱۹) آیین نامه مزبور : «دانشجو پس از تـدوین رسـاله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چـاپ یک مقاله علمی ـ پژوهشی مستخرج از رساله، با تأیید استاد/استادان راهنما مجاز است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند.» بنا به مراتب فوق، مواد ۳ و ۴ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ که شرط اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری را به چاپ مقالات در نوع خاصی از مجلات منوط کرده و از سوی دیگر تعداد مقالات مورد نیاز جهت صدور مجوز دفاع را افزایش داده، خارج از حدود اختیار مرجع تصویب کننده آن بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود .
ب ـ اولاً برمبنای ماده (۱۹) آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی مقرر شده است که : «دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی ـ پژوهشی مستخرج از رساله، با تأیید استاد/استادان راهنما مجاز است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند« و مستنبط از ماده مزبور این است که مقاله مستخرج از رساله توسط دانشجو نوشته شده و استاد/استادان راهنما صرفًا وظیفه نظارت و راهنمایی جهت اصلاح آن را برعهده دارند.ثانیًا: براساس ماده (۲۳) آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی، دانشگاه شهید بهشتی میبایست در تـدوین و تصویب شیوه نامـه اجرایی نظارت بر اجرای مفاد آیین نامه مذکور، اصول و ضوابط اصلی دوره دکتری مندرج در آیین نامه را رعایت کند و این در حالی است که آن بخش از مقررات مورد اعتراض که متضمن درج نام یکی از اعضـای تیم راهنمـایی رساله به عنوان نویسنده مسئول مقاله بوده، به توسعه دامنه شمول حکم مقرر در ماده (۱۹) آیین نامه آمـوزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) منجر شده است.ثالثًا: ماده (۱۹) آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی در مقام بیان نحوه دفاع از رساله دکتری و شرایط آن است و سکوت این ماده درخصوص اینکه چه کسی نویسنده مسئول باشد، بیانگر جواز نویسنده مسئول تلّقی کردن استاد راهنما نیست و باید این موضوع را در پرتو اصل عدم صلاحیت و اصل برابری و منع تبعیض تفسیر کرد و بدیهی است که اصل بر عدم صلاحیت استاد راهنما برای نویسنده مسئول بودن در مقاله است و خالف آن نیاز به تصریح دارد.رابعًا: مستفاد از ماده (۳) قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال ۱۳۴۸ با اصلاحات بعدی، مقاله علمی مستخرج از رساله، اثر حقوقی مستقلی است که پدیدآورنده آن دانشجو است و او ملاک فکری آن محسوب میشود و استاد راهنما صرفًا وظیفه نظارت بر آن را برعهده دارد.خامسًا: قانون پیشگیری و مقابله با تقّلب در تهیه آثار علمی مصوب سال ۱۳۹۶ ،در مقام بیان عمل مجرمانه تقّلب در تهیه آثار علمی و مجازات آن بوده و از این قانون، الزام دانشجویان به ذکر نام یکی از اعضای تیم راهنمایی رساله به عنوان نویسنده مسئول در مقالات علمی ـ پژوهشی مستخرج از رساله قابل استنتاج نیست.با توجه به دلایل فوق، ماده ۵ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری که متضمن تعیین یکی از اعضای تیم راهنمایی رساله به عنوان نویسنده مسئول است، خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود .
ج ـ با عنایت به اینکه حکم مقرر در ماده ۶ دستورالعمل اعلام کفایت دستاوردهای پژوهشی دانشجویان دکتری مصوب یکصد و چهل و چهارمین جلسه شورای دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ ۱۳۹۵/۵/۲۵ صرفًا متضمن توصیه به هیأت داوران درخصوص ارزشیابی رساله دانشجویان است و خالف قانون وخارج از حدود اختیار نیست، لذا قابل ابطال تشخیص داده نشد .
د ـ اولاً: براساس جزء (۴) بند «ب» ماده (۲) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ۱۳۸۳، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریتهای اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای مأموریتها و اختیارات فوق، آیین نامه دوره دکترا (ph.D) در جلسه ۷۷۵ ـ ۱۳۸۹/۸/۸ به تصویب شورای برنامه ریزی آموزش عالی رسیده است و برمبنای ماده (۸) آیین نامه مزبور: «دانشجو پس از تدوین رساله و تأیید استاد راهنما و به شرط کفایت دستاوردهای علمی رساله (چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی ـ پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی ـ پژوهشی دارای نمایه معتبر بین المللی و همچنین در شیوه پژوهشی، باید استاد راهنما، مسئولیت کفایت کار انجام شده دانشجو را برای پاسخگویی به کارفرما یا دستگاه اجرایی بپذیرد)، موظف است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند.» همچنین تبصره (۲) ذیل همین ماده نیز مقرر میدارد: «نحوه تشکیل و شرح وظایف هیأت داوران، چگونگی دفاع از رساله و احراز کفایت دستاوردهای علمی رساله، تابع دستورالعملی است که به تصویب شورای مؤسسه رسیده باشد» و مستنبط از ماده (۸) و تبصره (۲) ذیل آن این است که ارزشیابی رساله از اختیارات هیأت داوران بوده و مطابق ماده (۹) آیین نامه یـاد شده نیز به یکی از دو صورت قبول (در یکی از سطوح: عالی، بسیار خوب، خوب) و غیر قـابل قبول تعیین میشود. به علاوه، تعیین محدوده کفایت دستاوردهای علمی صرفًا در چهارچوب ماده (۸) آیین نامه امکانپذیر بوده و احراز آن توسط استاد راهنما و به چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی ـ پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی ـ پژوهشی دارای نمایه معتبر بین المللی منوط است و این در حالی است که مصوبه مورد اعتراض، نظارت بر دستاوردهای پژوهشی دوره های دکتری را برعهده کمیسیون تخصصی نظارت و ارزیابی کفایت دستاوردهای علمی رساله ها قرار داده است.ثانیًا: وظایف هیأت رئیسه دانشگاهها در بند «ج» ماده(۱۰) آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی مصوب جلسه ۶۸۴ ـ ۱۳۸۹/۱۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۲ مورد احصاء شده و در هیچ یک از این موارد، صلاحیتی دائر بر پیش بینی و ایجاد کمیسیونهای تخصصی جهت بررسی کفایت دستاوردهای علمی رساله دکتری ملاحظه نمیشود و آنچه که از وظایف هیأت رئیسه مندرج در آیین نامه یادشده قابل استنتاج است، صرفًا فراهم کردن بستر مناسب به منظور اجرایی شدن مصوبات هیأت امنا است.بنا به مراتب فوق و با توجه به اینکه هیأت رئیسه دانشگاه شهید بهشتی با تصویب «شیوه نامه اجرایی نظارت بر کفایت دستاوردهای علمی رساله ها» به ایجاد مرجعی خاص با عنوان کمیسیونهای تخصصی نظارت و ارزیابی دستاوردهای علمی به منظور نظارت و ارزیابی دستاوردهای پژوهشی دانشجویان مقطع دکتری مبادرت کرده است، بنابراین شیوه نامه مذکور خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری