رای شماره ۶۰۸ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: رأي شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۹۰ـ۱۴۰۰/۶/۷ هيأت تخصصي فرهنگي، آموزشي و پزشکي ديوان عدالت اداري که متضمن عدم ابطال مواد ۲و۳ دستورالعمل اختصاص بخشي از نمره کل پايان نامه کارشناسي ارشد و رساله دکتري تخصصي به دستاوردهاي پژوهشي مستخرج

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۰۸ مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ با موضوع: «رأی شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۹۰ ـ ۱۴۰۰/۶/۷ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری که متضمن عدم ابطال مواد ۲و۳ دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۱۵ مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۱۰ شورای دانشگاه پیام نور و مواد ۲و۳ دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۲۲ مصوب ۱۳۹۵/۴/۱۳ شورای دانشگاه پیام نور و تأیید آنها است، نقض میگردد و مقررات یاد شده از تاریخ تصویب ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۱/۳/۳۱ شماره دادنامه: ۶۰۸ شماره پرونده: ۹۹۰۳۲۶۳

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

متقاضیان: تعدادی از قضات دیوان عدالت اداری

موضوع شکایت و خواسته: اعتراض به رأی شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۹۰ ـ ۱۴۰۰/۶/۷ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در راستای اجرای بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲

گردش کار: هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در مقام رسیدگی به درخواست ابطال دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۱۵ مصوب جلسه سیصد و چهل و ششم مورخ ۱۳۹۳/۱۲/۱۰ و دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۲۲ مصوب جلسه یکصد و بیست و دوم مورخ ۱۳۹۵/۴/۱۳ دانشگاه پیام نور، به موجب دادنامه شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۹۰ ـ ۱۴۰۰/۶/۷ به شرح زیر به رد شکایت، رأی صادر کرده است:

” ۱ـ براساس بند ۴ جزء (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب ۱۳۸۳ یکی از مأموریتهای اصلی و حدود اخـتیارات وزارت علوم، تحقیقـات و فناوری، «تعیین ضـوابط، معـیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصـول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی» میباشد.همچنین براساس ماده ۶ قانون مذکور «کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و همچنین مؤسسات خصوصی که به نوعی مبادرت به انجام فعالیتهای آموزش عالی، پژوهش و فناوری مینمایند، موظفند فعالیتهای خود را در چارچوب سیاستها و آیین نامه های موضوع این قانون انجام دهند .»

۲ـ براساس بند ۳ جزء (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب ۱۳۸۳ نیز یکی از مأموریتهای اصلی و حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری «برنامه ریزی اجرائی، آموزشی و تحقیقاتی متناسب با نیازها و تحولات علمی و فنی در جهان» بوده و مطابق بند مذکور به منظور سیاستگذاری و برنامه ریزی آموزشی برای کلیه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشور اعم از دولتی و غیردولتی، شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تشکیل گردیده و مطابق بند ۱ آیین نامه شورای عالی برنامه ریزی مصوب ۱۳۹۳ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یکی از وظایف شورای عالی برنامه ریزی آموزشی «تصویب سیاستهای کلی برنامه ریزی آموزشی و درسی در تمام رشته ها و دوره های تحصیلی دانشگاهی» میباشد .

۳ـ نحوه ارزشیابی نمره رساله در مقطع دکتری در ماده ۲۰ آیین نامه آموزشی دوره دکتری (phd) به شماره ۲/۲۷۷۲۲ ابلاغی مورخ ۱۳۹۵/۲/۱۷ مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ در جلسه شماره ۸۷۱ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی و نحوه ارزشیابی نمره رساله در سایر مقاطع در مواد ۲۰ و ۳۵ آئین نامه دوره های تحصیلی کاردانی،کارشناسی،کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاههای سطح ۱ و ۲ دولتی) به شماره ۲/۴۳۰۶۹ مصوب ۱۳۹۷/۳/۱ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تعیین گردیده است.دستورالعمل های معترض عنه نیز مطابق با قوانین و مقررات مذکور در مورد تعیین نحوه ارزشیابی نمره پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری صادر گردیده است. بنا به مراتب مذکور دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۲۲ مصوب جلسه سیصد و پنجاه و هشتم شورای پژوهشی دانشگاه مورخ ۱۳۹۵/۱/۲۹ که در یکصد و بیست و دومین جلسه شورای دانشگاه در تاریخ ۱۳۹۵/۴/۱۳ تأیید گردیده و دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۱۵ مصوب جلسه سیصد و چهل و ششم شورای پژوهشی دانشگاه مورخ ۱۳۹۳/۱۱/۲۶ که در یکصد و پانزدهمین جلسه شورای دانشگاه در تاریخ ۱۳۹۳/۱۲/۱۰ تأیید گردیده، مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و خارج از حدود اختیارات مقام صادرکننده آن نبوده و قابل ابطال نمیباشد.این رأی به استناد بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا ۱۰ نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است . پس از صدور رأی مذکور، تعدادی از قضات دیوان عدالت اداری در مهلت مقرر در ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری رأی یاد شده را واجد ایراد قانونی دانسته و به شرح زیر نسبت به آن اعتراض کرده اند:

“ریاست محترم دیوان عدالت اداری

با سلام و احترام

اینجانبان قضات امضاء کننده ذیل این برگه به شرح دلایل زیر نسبت به رأی شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۹۰ ـ مـورخ ۱۴۰۰/۶/۷ هیأت تخصصی فـرهنگی، آمـوزشی و پزشکی در پرونده به کلاسه ۹۹۰۳۲۶۳ با موضوع ابطال کل دستورالعمل شماره ۱۲۲ مصـوب ۱۳۹۵ و دستورالعـمل شماره ۱۱۵ مصوب ۱۳۹۳ دانشگاه پیام نور، در الزام هیأت داوران به ارزیابی نمره رساله (پایان نامه) دانشجویان دکتری (کارشناسی ارشد) در جلسه دفاعیه، بر مبنای نمره ۱۸ ،۱۸/۵ و ۱۹ به جای ارزیابی بر مبنای نمره ۲۰ ،اعتراض خود را اعلام و تقاضای رسیدگی داریم .

شرح تعارضات رأی مورد اعتراض:

الف: تعارض بند ۳ تصمیم مورد اعتراض با مفاد بند ۱ و ۲ همان تصمیم به دلیل مغایرت دستورالعملهای ۱۲۲ و ۱۱۵ با قوانین و مقررات مورد استناد هیأت در بندهای ۱ و ۲ مطابق مستندات قانونی که در بند ۱ و ۲ تصمیم مورد اعتراض به آن استناد شده است.«تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی از وظایف و اختیارات وزارت علوم است و تصویب آیین نامه های آموزشی تمام دورههای آموزشی از وظایف و اختیارات شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم است و دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی موظفند فعالیتهای خود را در چارچوب سیاستها و آیین نامه های موضوع این قانون انجام دهند . مطابق ماده ۱۳ آیین نامه دکتری مصوب ۱۳۸۹/۸/۸ وزارت علوم، دانشگاهها حق تصویب شروطی مغایر با اصول کلی و ضوابط اصلی آیین نامه ها را ندارند . آیین نامه های مصوب وزارت علوم، در خصوص تعیین مبنای ارزشیابی نمره رساله (پایان نامه) در جلسه دفاعیه، توسط هیأت داوران، نه تنها ساکت نبوده بلکه در ماده ۲۰ آیین نامه دکتری مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ و مواد ۲۰ و ۲۳ آیین نامه کارشناسی ارشد مصوب ۸۸/۱/۱۵ و مصوب ۱۳۹۴/۸/۱۰ نحوه ارزشیابی نمره رساله (پایان نامه) را به صراحت بر مبنای نمره ۲۰ اعلام نموده است . مواردی که دانشگاه ها، مجاز به تعیین دستورالعمل میباشند در مواد ۲۳ آیین نامه های دکتری مصوب ۱۳۹۴/۸/۱۰ و تبصـره ۲ ماده ۸ مصـوبه ۱۳۸۹/۸/۸ پیش بینی شـده است، که در مـواد مذکور، جهت تصـویب دستورالعملی در خصوص تقسیم بندی یا کسر مبنای نمره رساله یا پایان نامه (موضوع دستورالعمل های ۱۲۲ و ۱۱۵ دانشگاه پیام نور)، هیچ اختیاری برای دانشگاه ها پیش بینی نشده است .

ب: تعارض بند ۳ تصمیم مورد اعتراض با مواد ۲۰ ،۲۲ و ۲۳ آیین نامه های کارشناسی ارشد مصوب ۱۳۸۸/۱/۱۵ و ۱۳۹۴/۸/۱۰ و ماده ۲۰ آیین نامه دکتری مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ وزارت علوم به شرح ذیل، مطابق مواد فوق الذکر، دانشگاه ها، ملزم به ارزشیابی رساله (پایان نامه) دانشجویان دکتری (کارشناسی ارشد) و توسط هیأت داوران، بر اساس شاخصهای رساله و بر مبنای نمره ۲۰ ،در جلسه دفاعیه میباشند:

ماده ۲۲ آیین نامه کارشناسی ارشد ۱۰/۸/۱۳۹۴ و مواد ۸ ،۱۹ آیین نامه های دکتری مصوب ۸/۸/۱۳۸۹،۲۴/۱۱/۱۳۹۴، (به ترتیب)
دانشجو موظف است در حضور هیأت داوران از رساله (یا پایان نامه) خود دفاع کند .

ماده ۲۲ آیین نامه کارشناسی ارشد مصوب ۱۳۸۸/۱/۱۵ :ارزشیابی پایان نامه، در جلسه دفاعیه و توسط هیأت داوران انجام میشود.لذا اختیار کامل ارزشیابی رساله (پایان نامه) در جلسه دفاعیه با هیأت داوران است و هیچ دانشگاهی نمیتواند بخشی از اختیار هیأت داوران را به هر میزانی سلب یا محدود کند .

مطابق ماده ۹ آیین نامه دکتری مصوب ۱۳۸۹/۸/۸ هیأت داوران موظف است بر اساس ۴ شاخص رساله، اقدام به ارزیابی رساله دانشجویان نماید:

ارزیابی رساله بر اساس ۱ـ کیفیت علمی پژوهش انجام شده ۲ـ میزان نوآوری ۳ـ چگونگی دفاع از یافته های پژوهشی ۴ـ نحوه نگارش انجام میشود و در نتیجه آن، به یکی از دو صورت زیر تعیین میشود: الف) قابل قبول (در یکی از سطوح عالی، بسیار خوب، خوب)؛

ب) غیر قابل قبول در حالیکه بندهای ۲ـ ۱ و ۳ـ ۲ در دستورالعمل های مورد تقاضای ابطال به شماره های ۱۲۲ و ۱۱۵ ،مغایر با ماده فوق، اخذ بخشی از نمره رساله (پایان نامه) دانشجویان را مشروط به انتشار دستاوردهای پژوهشی مستخرج از رساله (پایان نامه)، نموده است .

مواد ۲۰ و ۲۳ آیین نامه کارشناسی ارشد مصوب ۱۳۸۸/۱/۱۵ ،مصوب ۱۳۹۴/۸/۱۰ و ماده ۲۰ آیین نامه دکتری مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴، ارزشیابی نمره ساله (پایان نامه) دانشجویان، بر مبنای نمره ۲۰ ،در جلسه دفاعیه، از اختیارات قانونی و بدون قید و شرط هیأت داوران است؛ لذا کسر این مبنا از ۲۰ به ۱۸ ،۱۸/۵ یا ۱۹ (مطابق بندهای ۲ـ ۱ و ۳ـ ۱ در دستورالعملهای مورد تقاضای ابطال در پرونده، به شماره های ۱۲۲ و ۱۱۵) ،مخالف با نص صریح قوانین فوق الذکر و در نتیجه سلب غیر قانونی بخشی از اختیارات قانونی هیأت داوران میباشد .

ماده ۲۱ آیین نامه دکتری مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴: تاریخ دانش آموختگی روز دفاع و کسب درجه قبولی از پایان نامه است . لذا نمره رساله میبایست در جلسه دفاعیه، توسط هیأت داوران، نهایی شود؛ بنابراین مشروط کردن بخشی از نمره رساله (پایان نامه)، به بعد از جلسه دفاعیه در مهلتی ۸ ماهه (مطابق بندهای ۲ـ ۶ و ۳ـ ۲ در دستورالعمل های مورد تقاضای ابطال به شماره های ۱۲۲ و ۱۱۵) ،به انتشار دستاوردهای پژوهشی، ناقض نص صریح ماده ۲۱ ،میباشد . بر اساس مواد ۸ و ۱۹ در آیین نامه های دکتری مصوب ۱۳۸۹/۸/۸ و ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ وزارت علوم، انتشار دستاوردهای پژوهشی مستخرج از رساله به عنوان شرط اخذ مجوز دفاع دانشجویان دکتری، ذکر شده است.از طرفی شرط مذکور، برای دانشجویان کارشناسی ارشد، در هیچ یک از مواد آیین نامه های کارشناسی ارشد ذکر نگردیده است.مشروط کردن بخشی از نمره رساله (پایان نامه) دانشجویان، به انتشار دستاوردهای پژوهشی، علاوه بر مقاله مجوز دفاع (مطابق بندهای ۲ـ ۱ و ۳ـ ۲ در دستورالعملهای شماره ۱۲۲ و ۱۱۵)، تکالیفی مازاد بر آیین نامه های مصوب وزارت علوم برای دانشجویان و بر خلاف مفاد بند ۱ و ۲ رأی مورد اعتراض، ایجاد نموده است .

تعارض مفاد بند۳ تصمیم مورد اعتراض با آرای مشابه هیأت عمومی به شماره دادنامه های ۱۰۳۹ـ ۱۰۳۴ مورخ ۱۳۹۳/۴/۲۶ ،۴۷ـ ۱۷/۵/۱۳۹۶، ۸۳۰ ـ ۳۰/۸/۱۳۹۶ و ۳۰۳ ـ ۱/۳/۱۴۰۰:

دادنامه های فوق، در خصوص: الزام هیأت داوران در جلسه دفاعیه به ارزیابی نمره پایان نامه دانشجویان بر مبنای کسر مبنا از نمره ۲۰ به نمره ۱۶ ،۱۷ و …در دانشگاه های امیرکبیر، زنجان، شاهد و علم و صنعت و اضافه کردن «مقاله»، به فرم ارزیابی پایان نامه های کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان میباشند که همگی در هیأت عمومی، ابطال گردیده اند . مطابق بندهای ۲ـ ۶ و ۳ـ ۲ دستورالعمل های ۱۲۲ و ۱۱۵ مورد تقاضای ابطال در پرونده، با اتمام سنوات مجاز تحصیلی دانشجو یا اتمام مدت مجاز معافیت تحصیلی دانشجویان مشمول یا مهلت ۸ ماه پس از تاریخ دفاع، کسر نمره (اختصاص داده شده به انتشار دستاورد پژوهشی مستخرج)، برای دانشجو منظور و نمره جلسه دفاعیه، قطعی خواهد شد که از این حیث، مشابه آرای هیأت عمومی فوق، مبنی بر تجویز کسر نمره ارزشیابی به لحاظ تأخیر در دفاع بوده که ابطال شده اند .

تضاد مفـاد بند ۳ تصمیم مورد اعتراض با بخشنامـه وزارت علوم به شمـاره ۲/۳۷۵ ـ ۱۳۸۷/۱/۲۰:

در بخشنامه وزارتی تحت عنوان اصلاح ماده ۱۰ آیین نامه دوره دکتری سال ۱۳۸۴: «انجام هیچگونه اقدام بازدارنده زائد بر مصوبات گروه آموزشی و کمیسیون گروه آموزشی و کمیسیون بررسی موارد خاص مندرج در این اصلاحیه، از جمله کسر نمره رساله دکتری با توجیه جلوگیری از طولانی شدن زمان تحصیل دانشجو مجاز نیست…» بر غیر قانونی بودن وضع مقررات توسط دانشگاه ها، در کسر نمره رساله دکتری با توجیه طولانی شدن مدت تحصیل، تأکید شده است.به عبارتی وزارت علوم حتی در بدترین حالت مبنی بر اتمام مدت تحصیل دانشجو، کسر نمره پایان نامه یا قراردادن بخشی از نمره پایان نامه را به عنوان مجازات یا تحت فشار قـرار دادن دانشجو برای تسـریع تحصیل، مجاز ندانسته است .

نتیجه گیری:

در هیچ یک از مواد آیین نامه های دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب سال ۱۳۸۸ و ۱۳۹۴ به عـنوان ضوابط حاکم در زمان صدور دسـتورالعمل های مورد شکایت، حکمی در خصوص اختصاص بخشی از نمره پایان نامه به انتشار دستاوردهای پژوهـشی (معین شده در ماده ۲ دستورالعمل های مورد شکایت)، وجود ندارد.لذا کسر ۱ و ۲ نمره تعیین شده در ماده ۲ دستورالعمل های مورد شکایت، بر خلاف ضوابط تعیین شده در آیین نامه ها است .

از طرفی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رأی شماره ۸۳۰ ـ ۱۳۹۶/۸/۳۰ با اعلام: «با عنایت به اینکه مطابق اطلاق حکم ماده ۲۲ آیین نامه کارشناسی ارشد سال ۸۸ ،ارزشیابی پایان نامه با هیأت داوران است و در موارد مختلف آیین نامه از جمله ماده ۲۰، ضوابط ارزشیابی پایان نامه معین شده و آیین نامه در این خصوص ساکت نیست.» اضافه شدن «مقاله» به فرم ارزیابی پایان نامه های کارشناسی ارشد را خارج از حدود اختیارات دانشگاه زنجان، تشخیص و ابطال نموده است .

مطابق بند ۳ـ۱ دستورالعمل های مورد شکایت، دانشجوی دکتری پس از چاپ مقاله و اخذ مجوز دفاع، مجاز به شرکت در جلسه دفاع، میباشد اما نمره رساله در جلسه دفاع، از نظر کیفیت حداکثر بسیار خوب و از نظر کمی حداکثر ۱۸ و ۱۸/۵ ارزیابی میگردد که ۲ و ۱/۵ نمره باقیمانده، به ارائه دستاوردهای پژوهشی مازاد بر مقاله مجوز دفاع اختصاص داده شده است .

بر اساس ماده ۸ آیین نامه دکتری سـال ۱۳۸۹ و مـاده ۱۹ آیین نامه دکتری سال ۱۳۹۴ ،ارائه یک مقاله علمی ـ پژوهشی، صرفًا به عنوان شرط لازم برای اخذ مجوز شرکت دانشجوی دکتری در جلسه دفاع اعلام شده و در هیچ یک از مواد دیگر آیین نامه، ارائه مقاله یا دستاوردهای پژوهشی، به عنوان مبنای تعیین بخشی از نمره رساله دانشجویان اعلام نشده است.لذا دانشگاه پیام نور، در بند ۳ دستورالعمل های مورد شکایت، بخشی از حق هیأت داوران را در تعیین نمره رساله، با پیشبینی کردن نمرهای با عنوان نمره مربوط به دستاوردهای پژوهشی، محدود کرده و نمره قابل اعلام توسـط هیأت داوران را حداکثر از ۱۸ و ۱۸/۵ اعلام کـرده است.علاوه بر اینکه دانشگاه پیام نور، خارج از ضوابط تعیین شده در آیین نامه های وزارت علوم، اقدام به الزام هیأت داوران به ارزیابی نمره رساله در جلسه دفاع بر مبنای ۱۸ و ۱۸/۵ و اجبار دانشجویان دکتری به ارائه مقالات مازاد بر مقاله مجوز دفـاع، مینمـاید؛ همچنین در واقـع برای دانشجـویان خارج از سنوات مجـاز تحصیلی، اقـدام به کسر نمره رساله به علت تأخیر در دفاع مینماید به عنوان نمونه برای دانشجویان دکتری ورودی سال ۱۳۹۵:

مدت سنوات مجاز تحصیلی دانشجوی دکتری ورودی سال ۱۳۹۵ ،مطابق ماده ۹ آیین نامه دکتری سال ۱۳۹۵ و تبصره ذیل آن، هشت نیمسال است و طول دوره تحصیل، حداکثر ۲ نیمسال به پیشنهاد استاد راهنما میتواند افزایش یابد.(برای دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۵ دانشگاه پیام نور، ترم نهم و بعد از آن، خارج از سنوات مجاز تحصیلی محسوب میشود .) از طرفی مطابق بند ۲ـ ۶ و تبصره ذیل آن و بند ۳ـ ۲ دستورالعملهای مورد شکایت، مهلت ۸ ماهه پس از تاریخ دفاع فقط به دانشجویانی که در سنوات مجاز تحصیلی (تا پایان ترم هشتم برای دانشجویان دکتری ورودی سال ۱۳۹۵ در دانشگاه پیام نور) باشند، اعطا خواهد شد . بنابراین بر اساس بند ۳ـ ۲ دستورالعمل های مورد شکایت، اگر دانشجوی دکتری ورودی سال ۱۳۹۵ ،در ترم نهم و بعد از آن موفق به اخـذ پذیرش مقـاله در مجلات معتبر شود، صـرفًا مجوز شرکت در جلسه دفاع برای او صـادر میشود و نمره دانشجو در جلسه دفاع، توسط هیأت داوران حداکثر از ۱۸ و ۱۸/۵ ارزیابی میشود و به دلیل اتمام سنوات مجاز تحصیلی دانشجو در پایان ترم هشتم در دانشگاه پیام نور؛ اولاً مهلت ۸ ماهه به او برای ارائه مقالات مازاد برای کسب ۲ و ۱/۵ نمره، اعطا نمیشود دومًا حتی اگر مقالاتی هم مازاد بر مقاله مجوز دفاع، ارائه کند، از او پذیرفته نمیشود و نمره دانشجو حداکثر از ۱۸ و ۱۸/۵ قطعی خواهد شد.در واقع اولاً نمره دانشجویان دکتری ورودی سال ۱۳۹۵ دانشگاه پیام نور، در جلسه دفاع، بر مبنای نمره ۱۸ و ۱۸/۵ ارزیابی میشود. دومًا اگر دانشجو در ترم نهم و بعد از آن باشد، به دلیل اتمام سنوات مجاز تحصیلی با پایان ترم هشتم و تأخیر در دفاع، نمره تعیین شده توسط هیأت داوران بر مبنای ۱۸ و ۱۸/۵ ،قطعی خواهد شد که از این حیث مشابه رأی ۳۰۳ مورخ ۱۴۰۰/۳/۱ هیأت عمومی دیوان مبنی بر ابطال «ارزیابی نمره پایان نامه دانشجویان کارشناسی ارشد تا نیمسال پنجم از ۲۰ و در نیمسال ششم از ۱۷ در دانشگاه امـیرکبیر» میباشـد که هیأت عمـومی دیوان عـدالت اداری به موجب رأی مذکور اعلام کرد: «بر اساس ماده ۲۲ آیین نامه کارشناسی ارشد سال ۱۳۹۴ ،دفاع از پایان نامه در حضور هیأت داوران صورت میگیرد و در آیین نامه مذکور اختیاری برای وضع ضابطه توسط دانشگاه ها برای کسر نمره ارزشیابی پایان نامه به علت تأخیر در دفاع مقرر نشده است…»، لذا مقرره دانشگاه امیرکبیر، در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، خارج از حدود اختیارات دانشگاه امیرکبیر، تشخیص و ابطال شده است.همچنین به طور مشابه، مقرره های مصوب دانشگاههای علم و صنعت و شاهد مبنی بر کسر نمره ارزشیابی پایان نامه دانشجویان، به علت تأخیر در دفاع، در آراء شماره های ۴۷۶ ـ ۱۳۹۶/۵/۱۷ و ۱۰۳۹ـ ۱۰۳۴ مورخ ۱۳۹۳/۶/۲۴ هیأت عمومی دیوان ابطال شده است .

پرونده در اجرای مقررات بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به هیأت تخصصی فرهنگی، آمـوزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و پس از وصـول نظـریه اعضای هیأت تخصصی مبنی بر پذیرش اعتراض قضات دیوان عدالت اداری، موضوع در دستور کار جلسه هیأت عمومی قرار گرفت.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است .

رأی هیأت عمومی

الف ـ اولاً: براساس جزء (۴) بند «ب» ماده (۲) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ۱۳۸۳، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریتهای اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امـور دانشگاهها و مؤسسات آمـوزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای مأموریتها و اختیارات فوق، آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته در جلسه ۷۱۴ـ ۱۳۸۸/۱/۱۵ و آیین نامه دوره دکترا (ph.D) در جلسه ۷۷۵ ـ ۱۳۸۹/۸/۸ به تصویب شورای برنامه ریزی آموزش عالی رسیده است.ثانیًا: هیأت داوران، اعضای هیأت علمی یا افراد متخصص دارای صلاحیت دانشگاهی هستند که برای ارزیابی کمی و کیفی پایان نامه و یا رساله در دوره کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی مطابق دستورالعمل اجرایی مصوب دانشگاه انتخاب میشوند و برمبنای ماده (۲۲) آیین نامه دوره کارشناسی ارشد، ارزشیابی پایان نامه در جلسه دفاعیه توسط آنان صورت پذیرفته و مطابق ماده (۲۰) آیین نامه مزبور، این ارزشیابی از سقف ۲۰ نمره است.ضمن آنکه به موجب ماده (۸) آیین نامه آموزشی دوره دکتری : «دانشجو پس از تدوین رساله و تأیید استاد راهنما و به شرط کفایت دستاوردهای علمی رساله (چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی ـ پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی ـ پژوهشی دارای نمایه معتبر بین المللی و همچنین در شیوه پژوهشی، باید استاد راهنما، مسئولیت کفایت کار انجام شده دانشجو را برای پاسخگویی به کارفرما یا دستگاه اجرایی بپذیرد)، مو ّظف است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند» و با لحاظ رأی شماره ۱۲۸۶ ـ ۱۳۹۹/۱۰/۹ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری اخذ پذیرش مقاله در این موارد کافی است.به علاوه، تبصره (۲) ذیل همین ماده نیز مقرر میدارد: «نحوه تشکیل و شرح وظایف هیأت داوران، چگونگی دفاع از رساله و احراز کفایت دستاوردهای علمی رساله، تابع دستورالعملی است که به تصویب شورای مؤسسه رسیده باشد» و مستنبط از ماده (۸) و تبصره (۲) ذیل آن این است که ارزشیابی کیفی رساله از اختیارات هیأت داوران بوده و وفق ماده (۹) آیین نامه یادشـده به یکی از دو صـورت قـبول (در یکی از سطوح : عـالی، بسیار خوب، خوب) و غیر قابل قبول تعیین میشود و از این رو ارائه مقاله، شرط دفاع از رساله دکتری بوده و تخصیص بخشی از نمره رساله به دستاوردهای پژوهشی برخلاف مقررات مندرج در آیین نامه آموزشی دوره دکتری است.زیرا حسب ماده (۱۳) آیین نامه دوره دکتری، دانشگاه پیام نور باید در تدوین و تصویب شیوه نامه اجرایی نظارت بر اجرای مفاد آیین نامه مذکور، اصول و ضوابط اصلی دوره دکتری مندرج در آیین نامه را رعایت نماید.بنا به مراتب، ماده (۲) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۱۵ مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۱۰ شورای دانشگاه پیام نور که ارزیابی پایان نامه کارشناسی ارشد را از سقف ۱۹ نمره و ماده (۳) دستورالعمل مزبور نیز که ارزیابی رساله دکتری را از ۱۸/۵ نمره در نظر گرفته، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب کننده آن است .

ب ـ براساس ماده (۲۲) آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب جلسه ۸۶۶ ـ ۱۳۹۴/۷/۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی: «دانشجو پس از تدوین پایان نامه و تأیید استاد راهنما، مو ّظف است با رعایت ضوابط مؤسسه در حضور هیأت داوران از پایان نامه خود دفاع کند» و برمبنای ماده (۲۳) آیین نامه مزبور، ارزشیابی کیفی پایان نامه براساس ۲۰ نمره صورت میپذیرد. به علاوه، براساس ماده (۱۹) آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی : «دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی ـ پژوهشی مستخرج از رساله، با تأیید استاد/استادان راهنما مجاز است در حضور هیأت داوران از رساله خود دفاع کند» و برمبنای رأی شماره ۱۲۸۶ ـ ۱۳۹۹/۱۰/۹ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، الزام به چاپ مقاله مندرج در این ماده علاوه بر پذیرش آن، فاقد وجاهت قانونی اعلام شده است و به دلالت ماده (۲۰) آیین نامه یادشده، ارزشیابی از سقف ۲۰ نمره انجام میگیرد.بنا به دلایل مزبور، مواد (۲) و (۳) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۲۲ مصوب ۱۳۹۵/۴/۱۳ شورای دانشگاه پیام نور که ارزیابی پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری را از سقف ۱۸ نمره در نظر گرفته، خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب کننده آن است. با توجه به موارد پیش گفته، رأی شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۹۰ ـ ۱۴۰۰/۶/۷ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری که متضمن عدم ابطال مواد (۲) و (۳) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۱۵ مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۱۰ شورای دانشگاه پیام نور و مواد (۲) و (۳) دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره کل پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری تخصصی به دستاوردهای پژوهشی مستخرج به شماره ۱۲۲ مصوب ۱۳۹۵/۴/۱۳ شورای دانشگاه پیام نور و تأیید آنها است، واجد ایراد قانونی بوده و برمبنای جواز حاصل از بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ نقض میگردد و مقررات یادشده نیز مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشوند.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری