رای شماره ۵٣۶ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال ماده۴ و تبصره ذیل آن از تعرفه بھای خدمات شھرداری بیرجند در سال ١٣٩٧ از تاریخ تصویب

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٩٩٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠۵٣۶ مورخ ١٣٩٩/۴/١٧ با موضوع: «ابطال ماده۴ و تبصره ذیل آن از تعرفه بھای خدمات شھرداری بیرجند در سال ١٣٩٧ از تاریخ تصویب» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه : ١٣٩٩/۴/١٧ شماره دادنامه: ۵٣۶ شماره پرونده : ٩٧٠٢٣١٧

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی : آقای مھدی صفری

موضوع شکایت و خواسته : ابطال ماده ۴ و تبصره ذیل آن از تعرفه بھای خدمات شھرداری بیرجند در سال ١٣٩٧

گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال ماده ۴ و تبصره ذیل آن از تعرفه بھای خدمات شھرداری بیرجند سال ١٣٩٧ در خصوص نحوه محاسبه و وصول بھای خدمات آماده سازی اراضی سطح شھر به جز مناطقی که مصوبه جداگانه دارند، مواد ۵ و ۶ و تبصره ھای ذیل آن مربوط به اخذ ھزینه ھای آماده سازی سال ١٣٩٧ شھرداری بیرجند، مواد صفحه ٢۵ دفترچه عوارض سال ١٣٩٧ قسمت (ج) و جدول ذیل آن و بند ١ و ۴ ھمان صفحه بابت دریافت ھزینه تفکیک و افراز بر اساس ماده ١٠١ قانون شھرداریھا، تعرفه ٢ـ ١٢ تحت عنوان عوارض ارزش افزوده ناشی از تغییر کاربری و تعرفه ٢ـ ٢٠ تحت عنوان عوارض ورود به محدوده شامل بندھای ١ ،٢ ،٣ و تبصره ھای آن از تعرفه عوارض و بھای خدمات سال ١٣٩٧ شھرداری بیرجند از مصوبات شورای اسلامی بیرجند را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” احتراماً به استحضار می رساند شورای اسلامی شھر بیرجند اقدام به تصویب و انتشار مصوباتی تحت عنوان تعرفه بھای خدمات شھرداری بیرجند و عوارض در سال ١٣٩٧ می نماید:

الف ـ در ماده ۴ـ ۵ ـ ۶ صفحه ٢٨ دفترچه بھای خدمات ١٣٩٧ ھزینه آماده سازی در سطح شھر تا ١٠٠٠ مترمربع برای ھر مترمربع ٣٠٠/٠٠٠ ریال و برای اراضی فاقد معبر و طرح آماده سازی یا بالاتر از ١٠٠٠ مترمربع به ازای ھر مترمربع ٣٧٢/٠٠٠ ریال تعیین گردیده که مصوبه مذکور به لحاظ مغایرت با آرای ھیأت عمومی (شماره ۶٩۶ ـ ١٣٩۵/٩/١۶ و ٢٣٩ـ ١٣٩۶/٣/٢٣ ) و ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ١٣٨٠ در خور ابطال می باشد.

ب ـ در مواد صفحه ٢۵ دفترچه عوارض سال ١٣٩٧ قسمت (ج) و جدول ذیل آن و بند ١ و بند ۴ ھمان صفحه مصوب شورای اسلامی شھر بیرجند مبنی بر دریافت قسمتی از اراضی و یا بھای آن به ازای ھزینه خدمات تفکیک و افراز بر اساس ماده ١٠١ اصلاحی قانون شھرداریھا وضع قاعده گردیده که به لحاظ مغایرت با آراء ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری مستند به رأی ٢٧۵ ـ ١٣٩١/۵/١۶ در خور ابطال می باشد. و ١٨ ،١٧ ،١۵ ،١١ ،١٠ بندھای و ۴ تا ١ ھای شماره شامل ٩ بند و ٨ ،٧ ،۶ ،۵ ،۴ ،٣ ،٢ ،١ بندھای شامل ٢ ـ١٢ شماره تعرفه در ـ ج بند ١٩ و تبصره ذیل آن مربوط به صفحات ١۴ ،١۵ ،١۶ ،١٧ دفترچه عوارض شھرداری سال ١٣٩٧ مصوب شورای اسلامی شھر بیرجند مبنی بر اخذ عوارض ارزش افزوده ـ تغییر کاربری یا ھمان تعیین کاربری اراضی وضع قاعده گردیده که به لحاظ مغایرت با آرای ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به استناد آراء شماره ١۴ـ٨٧٠ ـ ١٣٩۴/٧/١۴ و ١٩١٠ ـ ١٣٩٣/٨/٢٧ و نیز بر اساس ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ١٣٨٠ در خور ابطال است.

د ـ در تعرفه شماره ٢٠ ـ ٢ مندرج در صفحه ٢۶ دفترچه عوارض سال ١٣٩٧ شامل بندھای ١ـ٣ـ٢ و تبصره ذیل آن مبنی بر عوارض ورود به محدوده اراضی و املاک که به لحاظ مغایرت با آراء متعدد صادره از ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری و نیز ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ١٣٨٠ در خور ابطال است.

لذا با توجه به مغایرت آشکار مصوبات معترض عنه با ماده ١ و ۵ قانون تأسیس شورای عالی شھرسازی و معماری و ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات دولت که اخذ ھرگونه کالا و خدمات را منوط به تصریح قانونگذار دانسته و ھمچنین با وحدت ملاک از آرای متعدد صادره از ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شرح فوق مطابق ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ١٣٩٢ تقاضای ابطال مصوبات معترض عنه را از تاریخ تصویب دارم. “

متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:

” ماده ۴ ـ نحوه محاسبه و وصول بھای خدمات آماده سازی اراضی سطح شھر به جز مناطقی که مصوبه جداگانه دارند:

١ـ کلیه املاک دارای پروانه ساختمانی و یا پایان کار و ھمچنین املاک ساخته شده بدون پروانه که دارای سابقه نوسازی تا پایان سـال ١٣۶٨ مبنی بر سـاخت بوده و معبر آنھا دارای آسفالت قـدیمی می باشد مشمـول پرداخت آمـاده سازی نمی گردند.

٢ـ ساختمان ھایی که بدون پروانه و دارای سابقه نوسازی بعد از سال ١٣۶٨ و قبل از سال ١٣٨١ بوده و معبرآنھا دارای آسفالت قدیمی می باشد در صورت عدم پرداخت ھزینه آمادهسازی مشمول پرداخت ۵٠ درصد ھزینه در اولین مراجعه به شھرداری می باشد. (به استثنای محدوده طرح آماده سازی سجاد شھر)

٣ـ ساختمان ھای بدون پروانه که دارای سابقه نوسازی بعد از سال ١٣٨٠ ھستند در صورت عدم پرداخت ھزینه آماده سازی می بایست ٧۵ %ھـزینه آماده سازی را در اولین مراجعه به شھرداری پرداخت نمایند. (به استثنای محـدوده طرح آماده سازی سجاد شھر)

۴ـ در خصوص قطعات پراکنده واقع در محدوده طرح آماده سازی سجاد شھر مشمول یک سوم ھزینه آماده سازی راساً مصوبه شورای اسلامی به نرخ روز می گردند.

تبصره: کلیه اراضی سطح شھر می بایست ھزینه آماده سازی را به آخرین نرخ مصوب شورای اسلامی شھر برای یک بار در زمان صدور پروانه ساختمانی یا حصارکشی پرداخت نمایند. “

در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس شورای اسلامی شھر بیرجند به موجب لایحه شماره ٩٧/٢٧٠٨/ش ـ ١٣٩٧/١٢/٢٨ توضیح داده است که:

” ١ـ چنانچه آن مرجع مستحضرند وفق آیین نامه اجرایی قانون زمین شھری و اصلاحات بعدی آن، شرط واگذاری و ساخت و ساز و به طور کل ھرگونه دخل و تصرف در ھر زمینی، انجام عملیات آماده سازی نسبت به آن به عنوان وظیفه ذاتی مالکین است. حال چنانچه حسب توافق فیمابین این اقدامات توسط شھرداری به عنوان خدمات در حق شھروندان انجام پذیرد بدیھی است که شھرداری محق در دریافت ھزینه مربوطه خواھد بود با تأکید بر آن که توجھاً بر تعریف عبارت آماده سازی زمین در بند ۶ ماده ١ آیین نامه اجرایی قانون ساماندھی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به دریافت ھزینه ھای آماده سازی به جز در زمان تفکیک اراضی فاقد معنا و مفھوم است.

٢ـ ادعای خواھان مبنی بر غیرقانونی بودن دریافت قسمتی از اراضی یا بھای آن به ازای ھزینه خدمات تفکیک و اخذ برخلاف متن صریح ماده ١٠١ اصلاحی قانون شھرداریھا است زیرا در این ماده قانونگذار به صداقت به تأیید و ابلاغ نقشه تفکیکی زمین از ناحیه شھرداری را منوط به کسر سطوح معابر و قدرالسھم شھرداری نموده و ضمن آن که در تبصره ١ ماده مذکور مقرر گردیده: رعایت حد نصاب ھای تفکیک و ضوابط و مقررات آخرین طرح جامع و تفصیلی مصوب در محدوده شھرھا و ھمچنین رعایت حدنصاب ھا، ضوابط، آیین نامه ھا و … توسط شھرداری ھا الزامی است. لذا قاضی تأیید خواھند نمود که با عنایت بر تطبیق کامل مصوبات مورد اعتراض با طرح تفصیلی شھر بیرجند، صرف نظر از سایر دفاعیات، شھرداری نمی تواند به صورت خودسرانه اقدام به القای این مصوبات یا تصویب مصوباتی مغایر نماید.

٣ـ لازم به ذکر است تبصره ٣ ماده ١٠١ اصلاحی نیز ضمن تأکید بر ارزش افزوده ایجاد شده از عمل تفکیک برای مالک، شھرداری را مکلف در دریافت نسبتھایی از اراضی مورد تفکیک جھت تأمین سرانه فضای عمومی و خدماتی نموده که مصوبه صفحه ٢۵ دفترچه عوارض سال ١٣٩٧ نیز دقیقاً بر ھمین مبنا و با اختیار حاصله از تبصره ٣ و ۴ ماده ١٠١ اصلاحی که دریافت قیمت زمین به نرخ کارشناسی را در صورت توافق با مالک و … تجویز نموده است.

۴ـ بر اساس قانون تأسیس شورای عالی شھرسازی و معماری ایران و وظایف محوله برابر ماده ٢ آن بررسی پیشنھادھای لازم در مورد سیاست کلی شھرسازی و اظھارنظر نسبت به پیشنھادھا و لوایح شھرسازی و مقررات مربوط به طرح ھای جامع شھری که شامل منطقه بندی، نحوه استفاده از زمین، تعیین مناطق صنعتی، بازرگانی، اداری، مسکونی، فضای سبز و سایر نیازمندی ھای عمومی شھری باشد. ھمچنین تغییرات آنھا خارج از نقشه ھای تفصیلی بر عھده و وظایف قانون موصوف بوده که مستند به ماده ٧ قانون اخیرالذکر شھرداریھا مکلف به اجرای مصوبات شورای عالی شھرسازی و معماری ایران می باشند که این توضیح در پاراگراف ٢ صفحه ٢٧ طرح تفصیلی اولویت دوم شھر بیرجند مصوب ١٣٨٧ تصریح گردیده است «ھرگونه تغییر استفاده از کاربری پایین تر به کاربری مرغوب تر که طبق ضوابط طرح تفصیلی مصوب مجاز باشد (کمیسیون ماده ۵) منوط به پرداخت حق تعیین کاربری به میزان ۵٠ درصد مابه التفاوت کاربری پایین تر به مرغوب تر است. علی ای حال نظر به مراتب موصوف و با تأکید بر آن که اولاً: شھرداری در قبال خدماتی که ارائه می دھد به مانند ھر شخص حقیقی یا حقوقی دیگر محق در دریافت ھزینه ھای آن خدمات و با لحاظ عمومی بودن این ارگان مکلف در دریافت این ھزینه در جھت جلوگیری از تضییع حقوق بیت المال است و ثانیاً: مبنای مصوبات موضوع تقاضای ابطال طرح تفصیلی مصوب کمیسیون ماده ۵ قانون تأسیس شورای عالی شھرسازی بوده و ھست که ابطال آنھا با لحاظ ابقای مواد مندرج در طرح مذکور بلاوجه و غیرمنطق است کما اینکه بخشنامه ھای متعدد وزارت کشور و آرای دیگری از ھیأت عمومی نیز این مراتب را تأیید نموده اند. “

در اجـرای ماده ٨۴ قـانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ پرونده بـه ھیأت تخصصی شوراھای اسلامی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و ھیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ١٠١٩ـ ١٣٩٨/١١/٢٨ مواد ۵ و ۶ و تبصره ھای ذیل آن مربوط به اخذ ھزینه ھای آماده سازی از تعرفه بھای خدمات سال ١٣٩٧ شھرداری بیرجند، مواد صفحه ٢۵ دفترچه عوارض سال ١٣٩٧ قسمت (ج) و جدول ذیل آن و بند ١ و ۴ ھمان صفحه تحت عنوان دریافت قسمتی از اراضی و یا بھای آن طبق ماده ١٠١ اصلاحی، تعرفه ١٢ـ ٢ تحت عنوان عوارض ارزش افزوده ناشی از تغییر کاربری، تعرفه ٢٠ ـ ٢ تحت عنوان عوارض ورود به محدوده شامل بندھای ١ ،٢ و ٣ و تبصره ھای آن از تعرفه عوارض و بھای خدمات سال ١٣٩٧ شھرداری بیرجند از مصوبات شورای اسلامی شھر بیرجند را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علّت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت. رسیدگی به ماده ۴ و تبصره ذیل آن در خصوص نحوه محاسبه و وصول بھای خدمات آماده سازی اراضی سطح شھر به جز مناطقی که مصوبه جداگانه دارند از تعرفه سال ١٣٩٧ ،در دستور کار ھیأت عمومی قرار گرفت.

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٩/۴/١٧ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

با توجه به اینکه در آراء متعدد ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری اخذ عوارض یا بھای خدمات آماده سازی در سطح شھر در مصوبات شوراھای اسلامی شھرھا مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات تشخیص و ابطال شده است، بنابراین مصوبه شورای اسلامی شھر بیرجند مبنی بر وضع بھای خدمات آماده سازی اراضی سطح شھر در ماده ۴ مقرره مورد شکایت به دلائل مندرج در رأی شماره ١١۵١ـ ١٣٩۶/١١/١٠ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شھر اس ت و مستند به بند ١ ماده ١٢ و مواد ٨٨ و ١٣ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ از تاریخ تصویب ابطال می شود.

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مرتضی علی اشراقی