رای شماره ۴۵٣ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال اطلاق آیین نامه اجرایی ماده ٨ قانون ھوای پاک از تاریخ تصویب مصوبه در حدنظر فقھای شورای نگھبان

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٩٩٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠۴۵٣ مورخ ١٣٩٩/٣/٢٧ با موضوع: «ابطال اطلاق آیین نامه اجرایی ماده ٨ قانون ھوای پاک از تاریخ تصویب مصوبه در حدنظر فقھای شورای نگھبان» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه : ١٣٩٩/٣/٢٧ شماره دادنامه: ۴۵٣ شماره پرونده : ٩٧٠٣۵٠٨

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی : آقای منصور صفایی یزدی با وکالت خانم زینب خواجه ثانی

موضوع شکایت و خواسته : ابطال آیین نامه اجرایی ماده ٨ قانون ھوای پاک موضوع تصویب نامه شماره ٩۵٢٠٠/ت۵۵٠٧۴ھـ ـ وزیران ھیأت ١٨/٧/١٣٩٧

گردش کار : خانم زینب خواجه ثانی به وکالت از آقای منصور صفایی یزدی به موجب دادخواستی ابطال آیین نامه اجرایی ماده ٨ قانون ھوای پاک موضوع تصویب نامه شماره ٩۵٢٠٠/ت۵۵٠٧۴ھـ ـ ١٣٩٧/٧/١٨ ھیأت وزیران را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” تصویب نامه ھیأت وزیران بدون در نظر گرفتن مسایل فنی در خصوص آلایندگی خودروھا، صرفاً بر اساس عمر خودرو مقرر کرده، از تردد کلیه خودروھای شخصی با عمر بیش از ٢٠ سال توسط پلیس جلوگیری به عمل آید. تصویب نامه مذکور اساساً به موضوع معاینه فنی توجه نکرده حال آن که مکانیزم معاینه فنی در کشور ما وجود دارد و چه بسا خودروھای تولید داخل که از کیفیت ساخت پایین تر برخوردارند با وجود سن کمتر از ٢٠ سال در آزمون معاینه فنی قبول نمی شوند زیرا آلاینده ھستند. دلایل دیگری که نشان دھنده اشکالات جدی این تصویب نامه است به شرح زیر به اطلاع می رساند:

١ـ تنھا بخشی از خودرو که باعث ایجاد آلودگی ھوا می شود موتور آن است که بعضاً در صورتی که تنظیم نباشد ایجاد آلودگی می کند.

٢ـ یک خودرو از اجزای مختلف بدنه و صندلی ھا و اتاق و لاستیکھا و موتور تشکیل شده که تنھا بخشی که می تواند آلاینده ھوا باشد، موتور خودرو است. پس می توان گفت که حتی اگر یک خودرو به دلیل قدمت عمر آن ھوا را آلوده کند صرفاً با تعویض موتور آن، موضوع آلایندگی ھوا از بین می رود.

٣ـ اساساً خودرو در کشور ما یک کالای با دوام و سرمایه است و به مانند مسکن بخشی از سرمایه مردم را تشکیل می دھد و کالای مصرفی محسوب نمی شود. ھمچنان که افرادی به شغل بازسازی خانه ھای قدیمی (نه تخریب و بنا کردن از نو) مشغول ھستند خودرو ھم قابل بازسازی و نوسازی است و تعدادی از افراد جامعه شغل شان ھمین بازسازی یا نوسازی خودروھای قدیمی است و با تصویب این قانون عملاً آنھا بیکار می شوند. زیرا به صرف اینکه در سند خودرو عمر آن بالای ٢٠ سال باشد با این مصوبه ھیأت وزیران امکان تردد و نوسازی ندارد.

۴ـ با توجه به تحریم ھای ظالمانه کشورمان، این تحریم ھا شامل فروش خودرو به کشورمان ھم می شود و اساساً واردات خودروی نو و جدید را به کشور دچار ایراد کرده است . قطعاً از رده خارج کردن تعداد زیادی خودرو که از لحاظ فنی آلاینده ھم نیستند و در آزمون معاینه فنی قبول شده اند به صرف اینکه سن آنھا بالای ٢٠ سال است و جلوگیری از تردد آنھا تصمیمی است که برخلاف مصالح ملی و مصالح ملت و مالکین آنھا می باشد.

لذا نظر به اینکه آیین نامه مذکور در موضوع دادخواست باعث ایجاد ضرر و زیان برای موکل اینجانب شده است و نیز مضراتی برای بخش زیادی از شھروندان کشور و مالکین خودروھا دربر دارد، خواھشمندم بدوا ً دستور توقف موقت آیین نامه فوق را صادر و نھایتاً رأی به ابطال آن صادر فرمایید. »

در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای وکیل شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه مورخ ١٣٩٧/١٢/١۵ اعلام کرده است که:

” به موجب قاعده: ١ـ وجوب ٢ـ توسل به دلیل عقلی و بنای عقلا ٣ـ قاعده لاضرر و دفع ضرر محتمل ۴ـ قاعده اتلاف، آیین نامه مذکور خلاف شرع می باشد، لذا با توجه به مغایرت آیین نامه با قواعد فقھی و شرعی ذکر شده و تضاد با حقوق مکتسبه موکل و منافع و مصالح عمومی خواستار ابطال آیین نامه به شرحی که ذکر آن رفت می باشم. “

متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر است:

” سازمان حفاظت محیط زیست ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت

وزارت راه و شھرسازی ـ وزارت کشور ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی

ھیأت وزیران در جلسه ١٣٩٧/۶/٢١ به پیشنھاد مشترک سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان ملی استاندارد ایران و بیمه مرکزی جمھوری اسلامی ایران و به استناد ماده (٨ ) قانون ھوای پاک ـ مصوب ١٣٩۶ـ ، آیین نامه اجرایی ماده یادشده را به شرح زیر تصویب کرد:

آیین نامه اجرایی ماده (٨ ) قانون ھوای پاک

ماده١ـ جدول سن فرسودگی انواع خودروھا به شرح زیر تعیین می شود:

ماده٢ـ برای خودروھای سنگین و نیمه سنگین با قوای محرکه ترکیبی (ھیبریدی) سن فرسودگی براساس قوه محرکه احتراقی تعیین می شود.

ماده٣ـ سن مجاز تردد خودروھای ردیفھای (١) ،(١ـ ٣) ،(٢ـ ٣) و (٧ )در محدوده شھرھای تھران، مشھد، شیراز، اصفھان، تبریز، اراک، کرج و اھواز به میزان دو سال کمتر از سن مندرج در جدول موضوع ماده (١ )این آیین نامه تعیین می شود.

ماده۴ـ در موارد زیر، دو سال به سن فرسودگی موضوع جدول ماده (١ )این آیین نامه اضافه می شود:

الف ـ کلیه خودروھای دیزلی در صورت نصب پالایشگر (فیلتر) دوده استاندارد حداقل دو سال قبل از رسیدن به سن فرسودگی موضوع ماده (١ )این آیین نامه.

ب ـ تعویض واکنش ساز (کاتالیست) و سامانه (سیستم) آلایندگی اگزوز برای تاکسیھای ردیف (٢ـ٢) جدول موضوع ماده (١ )این آیین نامه.

تبصره ـ سازوکار اجرایی این ماده توسط وزارت کشور با ھمکاری سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمھوری اسلامی ایران ظرف سه ماه تدوین و ابلاغ می شود.

ماده۵ ـ نیروی انتظامی جمھوری اسلامی ایران مکلف است برابر ماده (٨) قانون ھوای پاک ـ مصوب١٣٩۶ـ با جریمه تردد خودروھای فرسوده مندرج در جدول جریمه ھای تخلفات مربوط به حمل و نقل و عبور و مرور در کلیه نقاط کشور و مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی و اصلاحات بعدی آن اعمال قانون نماید.

ماده۶ ـ آن دسته از خودروھای ناوگان حمل و نقل عمومی بار و مسافر که در طرحھای نوسازی اعلام شده توسط دولت ثبت نام نموده اند، تا زمان تحویل خودروی جدید و حداکثر تا پایان سال ١٣٩٨ از مقررات مربوط به خودروھای فرسوده موضوع ماده (٨) قانون ھوای پاک مستثنی می باشند.

تبصره ـ در صورتی که خودروھای جدید موضوع طرح ھای فوق الذکر آماده تحویل باشند و مالکان خودروھای مربوط از انجام اقدامات تکمیلی و یا پرداخت مبالغ مربوط به خرید خودروی جدید در موعد مقرر استنکاف نمایند، استثنای موضوع این ماده در خصوص خودروھای مذکور از تاریخ پایان فرصت اقدام مالکان آنھا، لغو می شود. دستورالعمل اجرایی این ماده توسط وزارتخانه ھای کشور و راه و شھرسازی با ھمکاری سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمھوری اسلامی ایران تھیه و ابلاغ می شود.

ماده٧ـ وزارتخانه ھای کشور و راه و شھرسازی موظفند ظرف سه ماه نسبت به تدوین سایر راھکارھای کاھش سن ناوگان حمل و نقل عمومی بار و مسافر علاوه بر طرحھای نوسازی اعلام شده ازسوی دولت و ارائه آنھا به مراجع تصویب مربوط اقدام نمایند.

ماده٨ ـ خودروھای موضوع تصویب نامه شماره٧٣۶٧١/ت۵٠٢٣۴ھـ ـ ١٣٩۵/۶/١٧ مربوط به آیین نامه شناسایی و صیانت از وسیله ھای نقلیه تاریخی، از شمول این آیین نامه مستثنی می باشند.

ماده٩ـ از تاریخ ابلاغ این تصویب نامه، ردیف(۴) تصویب نامه شماره ٩٢٣٠٨/ت۴٠۵٨٧ک ـ ١٣٨٧/۶/٧ و اصلاحات بعدی آن و ردیف (١) تصویب نامه ٢١٢٣٢۶/ت۴۶٣٢٠ھـ ـ ١٣٩٠/١٢/١۶ لغو می شوند. ـ معاون اول رئیس جمھور “

در پاسخ به شکایت مذکور، معاون حقوقی دولت (حوزه معاونت حقوقی رئیس جمھور) به موجب لایحه شماره ٣٨۶٨٣/۶٠٨۶۵ـ ١٣٩٨/۵/١۶ توضیح داده است که:

سیکلت، مکلفند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج نمایند. تعیین سن فرسودگی بر اساس ” مطابق ماده ٨ قانون ھوای پاک تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسیله نقلیه موتوری اعم از سبک و نیمه سنگین، موتور آیین نامه ای خواھد بود که به تصویب ھیأت وزیران خواھد رسید و دولت برابر قانون یاد شده صرفاً سن فرسودگی در اجرای تکلیف قانونی تعیین کرده است. بنابراین آیین نامه نه تنھا مغایرتی با قانون ندارد بلکه در جھت انجام تکلیف قانون و اجرای حکم ماده ٨٠ قانون ھوای پاک مصوب شده است. بنابراین رد شکایت مورد استدعاست. “

در خصوص ادعای وکیل شاکی مبنی بر مغایرت آیین نامه مورد اعتراض با شرع مقدس اسلام، قائم مقام دبیر شورای نگھبان به موجب نامه شماره ٩٩/١٠٢/١۶٨٢٢ـ ١٣٩٩/٢/٢١ اعلام کرده است که:

” «با توجه به اینکه راھھای مطمئن دیگری جھت احراز شرایط قانونی لازم برای ادامه فعالیت خودروھا از جمله آلاینده نبودن وجود دارد، اطلاق از رده خارج شدن خودروھا صرفاً با رسیدن به سن مذکور در مصوبه، از جھت اسراف و تضییع حقوق مالکین، به نظر فقھاء معظم شورای نگھبان خلاف شرع شناخته شد» .”

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٩/٣/٢٧ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

نظر به اینکه قائم مقام دبیر شورای نگھبان طی نامه شماره ٩٩/١٠٢/١۶٨٢٢ـ ١٣٩٩/٢/٢١ اعلام کرده است که: موضوع تصویب نامه شماره ٩۵٢٠٠/ت۵۵٠٧۴ ھـ ـ ١٣٩٧/٧/١٨ ھیأت وزیران، موضوع آیین نامه اجرایی ماده ٨ ھوای پاک، در جلسه مورخ ١٣٩٩/٢/٨ فقھای معظم شورای نگھبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت که به شرح ذیل اعلام نظر می گردد: با توجه به اینکه راھھای مطمئن دیگری جھت احراز شرایط قانونی لازم برای ادامه فعالیت خودروھا از جمله آلاینده نبودن وجود دارد، اطلاق از رده خارج شدن خودروھا صرفاً با رسیدن به سن مذکور در مصوبه از جھت اسراف و تضییع حقوق مالکین، خلاف شرع شناخته شد؛ بنابراین در اجرای حکم مقرر در تبصره ٢ ماده ٨۴ و ماده ٨٧ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ و نیز مستند به مواد ٨٨ و ١٣ قانون یاد شده و تبعیت از نظر فقھای شورای نگھبان حکم بر ابطال اطلاق مقرره مورد اعتراض در حد نظر فقھای شورای نگھبان از تاریخ تصویب مصوبه صادر می شود.

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مرتضی علی اشراقی