رای شماره ۳۳۵۹۳۳۹ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: رديف هاي (۲/۱)، (۳/۱) از بند (۱) و بندهاي (۲) و (۴) ذيل ماده (۷) از دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصي پايدار در بيمارستان هاي وابسته به دانشگاه/ دانشکده هاي علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني کشور (موضوع ابلاغيه شماره ۱۰۴۷۵/۴۰۰ د مورخ ۱۹/۵/۱۴۰۰ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي) ابطال شد

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۳۵۹۳۳۹ مورخ /۲۲ /۱۲ ۱۴۰۲ با موضوع: «ردیف های (۲/۱)، (۳/۱) از بند (۱) و بندهای (۲) و (۴) ذیل ماده (۷) از دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور (موضوع ابلاغیه شماره ۱۰۴۷۵ /۴۰۰ د مورخ ۱۹/۵/۱۴۰۰ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۱۲/۲۲ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۳۵۹۳۳۹

شماره پرونده: ۰۱۰۶۰۴۱

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

طرف شکایت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ردیف های (۱/۲)، (۱/۳) از بند (۱) و بندهای (۲) و (۴) ذیل ماده (۷) دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستانهای وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی کشور ابلاغی به موجب بخشنامه شماره ۴۰۰/۱۰۴۷۵ د مورخ ۱۴۰۰/۵/۱۹ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور به موجب نامه شماره ۱۷۹۷۸۰ مورخ ۱۴۰۱/۶/۱۵ ابطال ردیف های (۱/۲)، (۱/۳) از بند (۱) و بندهای (۲) و (۴) ذیل ماده (۷) دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستان های وابسته به دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی کشور ابلاغی به موجب بخشنامه شماره ۴۰۰/۱۰۴۷۵ د مورخ ۱۴۰۰/۵/۱۹ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

“در بندهای (هـ)، (و) و (ز) ماده ۲ دستورالعمل مورد شکایت تعاریفی از پزشک مقیم، پزشک ماندگار و پزشک آنکال ارایه شده است. در این تعاریف و سایر مفاد دستورالعمل فوق الذکر، تفکیک برای پزشکان غیر هیأت علمی و هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی صورت نگرفته است. در ردیف ۴ تبصره ذیل بند (و) شق (۱ـ۴) ماده ۴ دستورالعمل ارایه عادالنه خدمات نیز، بر شمول دستورالعمل فوق برای پزشکان غیر هیأت علمی و هیأت علمی تأکید شده است. از این رو هر دو گروه پزشکان غیر هیأت علمی و اعضای هیأت علمی که در دانشگاه های علوم پزشکی کشور شاغل هستند مشمول دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات میباشند. ماده (۱۱۸) آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور و ماده (۹۰) آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، هر یک قوانینی برای رسیدگی به تخلفات اداری، انتظامی و انضباطی پزشکان تعیین نموده اند. از این رو بندهای (۱)، (۲) و (۴) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، از نظر عناوین تخلفاتی، مجازاتهای تعیین شده و صلاحیت مقام اعمال مجازات بدون معرفی به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات است.

۱ـ در بند (۱) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، برای تخلف پزشکان مقیم، آنکال و ماندگار، مجازاتهایی در ۳ نوبت تعیین شده است. این مجازاتها در نوبت اول شامل اخطار کتبی با درج در پرونده و کسر حق الزحمه یک شیفت (علاوه بر شیفتی که در آن غیبت شده است)، در نوبت دوم شامل اخطار و کسر حق الزحمه ۴ شیفت و در نوبت سوم شامل لغو قرارداد با پزشک و معرفی به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان/ هیأت انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور میباشد.

۲ـ در بند (۲) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، برای تخلف رئیس بیمارستان مجازاتهایی در ۳ نوبت تعیین شده است. این مجازاتها در نوبت اول شامل تذکر کتبی، در نوبت دوم شامل کسر ۵۰ درصد دریافت غیرمستمر رئیس و مدیر بیمارستان برای مدت ۳ ماه و عدم پرداخت حق الزحمه های مقیمی، آنکالی یا ماندگار به بیمارستان برای مدت یک ماه و الزام بیمارستان به پرداخت آنها از محل سایر اعتبارات، به پزشکانی که چهارچوب دستورالعمل را رعایت می نمایند و در نوبت سوم شامل تصمیم گیری در مورد ادامه فعالیت رئیس بیمارستان در هیأت رییسه دانشگاه و معرفی وی به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری میباشد.

۳ـ در بند (۴) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، برای تخلف پزشکانی که مشمول دستورالعمل بوده و وجهی بیش از تعرفه مصوب و یا خارج از روال رسمی بیمارستان و دانشگاه دریافت نموده و یا در قالب مطب و یا هر شکل دیگری به صورت انتفاعی طبابت نمایند، مجازات کسر کارانه به مدت یک ماه، خروج دائم از شمول دستورالعمل و معرفی به مراجع ذی صلاح تعیین شده است. بر این اساس، در ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، مجازاتهای در حد جریمه مالی و لغو قرارداد، بدون ارجاع به هیأت انتظامی یا هیأت رسیدگی به تخلفات تعیین شده است. حال آنکه به استناد تبصره ذیل ماده (۸) قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور، اعمال مجازات، بدون رأی هیأت رسیدگی انتظامی، صرفًا در حد بندهای  (۱)، (۲) و (۳) ماده (۸) قانون مذکور مجاز بوده که به ترتیب شامل احضار و اخطار شفاهی، اخطار کتبی با درج در پرونده و توبیخ کتبی با درج در پرونده میباشد همچنین به استناد ماده (۱۲) قانون رسیدگی به تخلفات اداری، در صورت تفویض اختیار به رؤسای دانشگاه های علوم پزشکی، اعمال مجازاتهای مندرج در بندهای (الف) و (ب) ماده (۹) قانون مذکور، بدون مراجعه به هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری مجاز بوده که به ترتیب شامل اخطار کتبی بدون درج در پرونده استخدامی و توبیخ کتبی با درج در پرونده استخدامی میباشد. از این رو حداکثر مجازاتی که در دانشگاه های علوم پزشکی استانها، بدون مراجعه به هیأت رسیدگی انتظامی یا هیأت رسیدگی به تخلفات مجاز میباشد توبیخ کتبی با درج در پرونده میباشد.

از طرف دیگر به موجب بند (۱) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادالنه خدمات، رئیس بیمارستان مکلف شده است تا در صورت تخلف پزشک مقیم، آنکال یا ماندگار، مجازاتهایی را بدون معرفی وی به هیأت انتظامی یا هیأت رسیدگی به تخلفات، در مورد ایشان اعمال نماید. همچنین به استناد بند (۲) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات، اگر رئیس بیمارستان به تکالیف فوق عمل نکند، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی، ملزم است تا مجازاتهایی را بدون معرفی وی به هیأت انتظامی یا هیأت رسیدگی به تخلفات در مورد ایشان (مدیر بیمارستان) و حتی مجموعه بیمارستان، اعمال نماید.

در حالی که به استناد تبصره ذیل ماده (۸) قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و ماده (۱۲) قانون رسیدگی به تخلفات اداری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی، پایین ترین رده اداری در دانشگاه های علوم پزشکی هر استان است که بدون مراجعه به هیأت رسیدگی انتظامی یا هیأت رسیدگی به تخلفات، مجاز به اعمال مجازاتهای محدود میباشد. از طرفی به استناد ماده (۱۱۸) آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیأت عملی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، ترتیب رسیدگی به تخلفات و تعیین مجازات انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی به موجب قانون مقررات انتظامی و آیین نامه اجرایی و اصلاحات بعدی آن میباشد. ماده (۴) قانون مقررات انتظامی نیز اشعار میدارد که صلاحیت رسیدگی به تخلفات انتظامی اعضای هیأت علمی با هیأت بدوی است. همچنین به استناد ماده (۹۰) آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور، قانون رسیدگی به تخلفات و اصلاحات بعدی و مقررات اجرایی آن در مورد کلیه کارمندان به غیر از مشمولین قانون کار در دانشگاه های علوم پزشکی لازم الاجرا میباشد. ماده (۴) قانون رسیدگی به تخلفات اداری نیز اشعار میدارد که صلاحیت رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان با هیأت بدوی است.

لذا، رؤسای بیمارستانها و معاونان درمان دانشگاه های علوم پزشکی کشور، فاقد صلاحیت قانونی لازم برای اعمال مجازات متخلفین به شرح مصرح در بندهای (۱/۲ و ۱/۳)، (۲) و (۴) ماده (۷) دستورالعمل مورد بحث، بدون مراجعه به هیأت رسیدگی انتظامی یا هیأت رسیدگی به تخلفات اداری میباشند.

بنا به مراتب بندهای (۱/۲ و ۱/۳)، (۲) و (۴) ماده (۷) دستورالعمل ارایه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستانهای وابسته/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مغایر با ماده (۴) و تبصره ذیل ماده (۸) قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و مواد (۴) و (۱۲) قانون رسیدگی به تخلفات اداری و خارج از حدود اختیارات واضع تشخیص و ابطال آنها (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مورد تقاضاست.”

متن بندهای مورد شکایت به شرح زیر است:

” دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستانهای وابسته به دانشگاه/ دانشکدههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور

ماده۷ـ برخورد با تخلف:

۱ـ در صورتی که پزشک مقیم، آنکال یا ماندگار در نوبت کاری خود، بدون هماهنگی قبلی و تعیین جانشین مناسب، در مرکز حضور پیدا نکند:

…….

۱/۲ . در نوبت دوم: علاوه بر اخطار معادل حق الزحمه ۴ شیفت از دریافتی پزشک مربوطه کسر میگردد.

۱/۳ . در نوبت سوم: پزشک مذکور به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان/ هیأت انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی عالی کشور معرفی و ضمنًا قرارداد با پزشک لغو میشود.

۲. در صورت عدم رسیدگی و اعمال مقررات از سوی رئیس بیمارستان نسبت به عدم حضور پزشک مقیم، آنکال یا ماندگار در نوبت کاری خود، بدون هماهنگی قبلی و تعیین جانشین مناسب، به ترتیب اقدامات ذیل در خصوص بیمارستان توسط معاونت درمان دانشگاه صورت میگیرد:

۲/۱ . در نوبت اول: تذکر کتبی به رئیس بیمارستان

۲/۲. در نوبت دوم: عدم پرداخت حق الزحمه مقیمی، آنکالی یا ماندگار به بیمارستان از سوی دانشگاه برای یک ماه و الزام بیمارستان به پرداخت حق الزحمه های مقیمی، آنکالی و ماندگاری به پزشکانی که چهارچوب دستورالعمل را مراعات مینمایند، از محل سایر اعتبارات مرکز و کسر ۵۰ درصد دریافت غیر مستمر رئیس و مدیر بیمارستان برای سه ماه

۲/۳ . در نوبت سوم: تصمیم گیری در مورد ادامه فعالیت رئیس بیمارستان در هیأت رئیسه دانشگاه و معرفی به هیأت تخلفات اداری

……..

۴ . در صورتی که پزشکان مشمول این دستورالعمل نسبت به دریافت هر گونه وجهی بیش از تعرفه مصوب و یا خارج از روال رسمی بیمارستان و دانشگاه اقدام و یا در قالب مطب و یا هر شکل دیگری به شکل انتفاعی طبابت نمایند، علاوه بر کسر کارانه پزشک مربوطه به مدت یکماه و معرفی به مراجع ذیصلاح جهت برخورد قانونی، از شمول این دستورالعمل بطور دائم خارج میگردد.”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی، املاک و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به موجب لایحه شماره ۱۰۷/۳۲۱۴ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۱۳ توضیح داده است که:

“به استحضار میرساند، دستورالعمل مورد شکایت توسط معاونت درمان این وزارتخانه ، مورد بازنگری و اصلاح نهایی قرار گرفته و به سه دستورالعمل مجزا تفکیک گردیده است که حسب نامه شماره ۴۰۰/۳۳۰۶۵ د مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۹ معاونت یاد شده مقرر است دستورالعمل های مزبور، در هیأت امناء دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی مطرح و تصویب گردد.

با عنایت به اینکه دستورالعمل مورد اعتراض اصالح گردیده و به صورت سه دستورالعمل مجزا تفکیک، تنظیم و آماده تصویب هیأت امناء دانشگاه/ دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی میباشد، موضوع شکایت مطروحه منتفی بوده و بر این اساس قرار رد شکایت مطروحه از آن مقام مورد تقاضا است.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۱۲/۲۲ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً بندهای مورد اعتراض ناظر به نحوه رسیدگی به تخّلفات ارتکابی پزشکان عضو هیأت علمی و غیر هیأت علمی مشمول دستورالعمل مورد شکایت است و از طرفی با توجه به ماهیت غیردرمانی موارد موصوف، مقرره گذاری درخصوص آنها اعم از مواردی که منطبق بر مقررات قانونی حاکم بوده و معاون درمان صرفًا در مقام بیان آن است و مواردی که مغایر موازین قانونی مرتبط باشد، خارج از حدود اختیار معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. ثانیًا برمبنای ماده ۱۱۸ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای  هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال ۱۳۹۱ مقرر شده است که: «ترتیب رسیدگی به تخّلفات و تعیین مجازات انتظامی اعضای هیأت علمی مؤسسه به موجب قانون و مقررات انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور و آیین نامه اجرایی آن مصوب جلسه مورخ ۱۳۶۵/۵/۵ هیأت وزیران و اصالحات بعدی آن میباشد» و وفق ماده ۹۰ آیین نامه اداری و استخدامی کارمندان غیر هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال ۱۳۹۱: «قانون رسیدگی به تخّلفات اداری مصوب ۱۳۷۲ و اصلاحات بعدی و مقررات اجرایی آن در مورد کّلیه کارمندان به غیر از مشمولین قانون کار در مؤسسه لازم الاجرا میباشد.» ثالثًا براساس ماده ۴ قانون مقررات انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور مصوب سال ۱۳۶۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی، صلاحیت رسیدگی به تخّلفات انتظامی اعضای هیأت علمی با هیأت بدوی و مستند به ماده ۴ قانون رسیدگی به تخّلفات اداری مصوب سال ۱۳۷۲ نیز صلاحیت رسیدگی به تخّلفات اداری کارمندان با هیأت بدوی آن دستگاه است. رابعًا عنوان تخّلفاتی ماده ۷ دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستانهای وابسته به دانشگاه/دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، عدم حضور در محل خدمت بوده و این عنوان درخصوص پزشکان عضو هیأت علمی موضوع دستورالعمل مذکور، قابل تطبیق با بندهای (۱) الی (۴) ماده ۷ قانون مقررات انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و در مورد پزشکان غیر هیأت علمی مشابه بندهای (۲)، (۸) و (۹) ماده ۸ قانون رسیدگی به تخّل فات اداری است و مجازات متناسب نیز حسب مورد توسط هیأت ذیربط رسیدگی به تخّلفات اعمال میگردد و از سوی دیگر طبق تبصره ماده ۸ قانون مقررات انتظامی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور و ماده ۱۲ قانون رسیدگی به تخّلفات اداری، صرفًا رئیس دانشگاه و او هم تنها مجاز به تعیین برخی مجازاتها (با لحاظ این امر که مجازات قابل اعمال نیز منصرف از مجازات تعیین شده در دستورالعمل مورد شکایت است) راجع به اعضای هیأت علمی و غیر هیأت علمی بوده و اساسًا چنین صلاحیتی برای رؤسای بیمارستانها و معاونین درمان دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور پیش بینی نشده است. بنا به مراتب فوق، ردیف های (۱/۲)، (۱/۳) از بند (۱) و بندهای (۲) و (۴) ذیل ماده (۷) دستورالعمل ارائه عادلانه خدمات تخصصی پایدار در بیمارستانهای وابسته به دانشگاه/دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور (موضوع ابلاغیه شماره ۴۰۰/۱۰۴۷۵ د مورخ ۱۴۰۰/۵/۱۹ معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، مغایر با قوانین و مقررات فوق الذکر بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است .

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری