رای شماره ۳۳۰۵۷۹۰ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: اطلاعيه هاي مورخ ۱۷/۲/۱۴۰۱ صادره از معاونت دانشجويي دانشگاه شهيد بهشتي با موضوع “فراموشي کارت براي دريافت غذا” و “اسراف غذا” ابطال نشد

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۳۰۵۷۹۰ مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۲ با موضوع: «اطلاعیه های مورخ ۱۷/۲/۱۴۰۱ صادره از معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی با موضوع “فراموشی کارت برای دریافت غذا” و “اسراف غذا” ابطال نشد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۱۲/۱۹ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۳۰۵۷۹۰

شماره پرونده: ۰۱۰۰۷۰۶

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای سجاد حاجبی خانیکی

طرف شکایت: دانشگاه شهید بهشتی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال اطلاعیه های مورخ ۱۴۰۱/۲/۱۷ صادره از معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی با موضوع «فراموشی کارت برای دریافت غذا» و «اسراف غذا»

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال اطلاعیه های مورخ ۱۴۰۱/۲/۱۷ صادره از معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی با موضوع «فراموشی کارت برای دریافت غذا» و «اسراف غذا» را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

“معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی به تاریخ ۱۴۰۱/۲/۱۷ اطلاعیه هایی را از مجرای «رسانه اطلاعیه های دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی» اطلاع رسانی کرده است. طبق اطلاعیه های مذکور اقدام به جرم انگاری برخی از رفتارهای دانشجویان گردیده و برای این رفتارها به شرح اعلامیه مذکور جزای نقدی و جریمه مالی تعیین شده است که به شرح مواد آتی خارج از حدود اختیارات و برخلاف قوانین و مقررات بالادستی کشور است.

الف) طبق بخشنامه شماره ۱۳۰/۵۹۱۵ مورخ ۱۴۰۰/۶/۱۴ رئیس صندوق رفاه دانشجویان مبلغ دقیق هر وعده غذای دانشجویی در دانشگاه های دولتی و غیردولتی در سال تحصیلی ۱۴۰۱ ـ ۱۴۰۰ تعیین گردیده است و همان طور که استحضار دارید بنا به حکم ماده چهارم قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، دریافت هرگونه وجه، کالا و یا خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی غیر از مواردی که در مقررات قانونی مربوط معین شده یا میشود، ممنوع است. در مسئله مطروحه هیچ مجوز قانونی برای دریافت مبالغ مذکور توسط معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی در اطلاعیه های پیوست وجود ندارد. در نتیجه دریافت مبالغ مذکور ممنوع است.

ب) طبق تبصره ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات عمومی کشور مقرر گردیده است که: «دریافت و پرداخت هرگونه وجهی تحت هر عنوان توسط دستگاههای اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۵ قانون محاسبات عمومی باید در چهارچوب قوانین موضوعه کشور باشد. هرگونه دریافت و پرداخت برخلاف مفاد این ماده در حکم تصرف غیرقانونی در اموال دولتی است. کلیه مسئولان و مقامات ذیربط، مدیران، ذیحسابان و مدیران مالی حسب مورد مسئول اجرای این حکم میباشند.» در همین راستا دریافت وجه مندرج در اطلاعیه برخلاف ماده مذکور است.

ج) طبق ماده ۶۰۰ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات): «هر یک از مسئولین دولتی و مستخدمین و مأمورینی که مأمور تشخیص یا تعیین یا محاسبه یا وصول وجه یا مالی به نفع دولت است برخلاف قانون یا زیاده بر مقررات قانونی اقدام، و وجه یا مالی اخذ، یا امر به اخذ آن نماید به حبس از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. مجازات مذکور در این ماده در مورد مسئولین و مأمورین شهرداری نیز مجری است و در هر حال آنچه برخلاف قانون و مقررات اخذ نموده است به ذیحق مسترد میگردد.» بدین لحاظ اخذ وجه یا امر به آن مازاد بر آنچه مقررات قانونی گفته است، برخلاف نظم عمومی و جرم است.

د) حتی با فرض اینکه مسئولان دانشگاه شهید بهشتی عقیده داشته باشند که طبق ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور در امور مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی تابع مصوبات هیأت امنای خود هستند، باز هم باید دریافت این وجوه به موجب مصوبه هیأت امنای دانشگاه باشد که در این مورد چنین مجوزی اخذ نشده است و همچنین باید توجه داشت که عام الحق قوانین مورد اشاره در بندهای (الف) تا (ج) بوده اند که به عنوان خاص سابق، مخصص ماده ۱ قانون احکام دائمی واقع شده اند و اعطای استقلال به دانشگاه در امور مالی به معنای (ماده ۱ قانون احکام دائمی) سبب نسخ قوانین فوق الذکر نشده است، بلکه اتفاقًا تجویز تحمیل بار مالی به شهروندان نیست.

هـ) این اقدام معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی مغایر با اصل قانونی بودن جرم و مجازات نیز هست: زیرا همان طور که مستحضرید طبق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب میشود و جزای نقدی نیز یکی از مجازاتها است. به حکم اصل ۳۶ قانون اساسی و ماده ۱۲ قانون مجازات اسلامی حکم به مجازات باید از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد؛ این در حالی است که رفتارهای اعلام شده از سوی مدیریت خدمات دانشجویی در هیچ یک از قوانین موضوعه کشور جرم انگاری نشده است و حتی با فرض جرم انگاری نیز هیچ کدام از دستگاه های اداری حق ندارند رأسًا و قهرًا جرایم نقدی را وصول کنند؛ در حالی که طبق اطلاعیه های مذکور مبالغ جرایم به صورت خودکار از حساب دانشجویان برداشت خواهد شد. به عنوان جمع بندی نهایی و مستند به بند نخست ماده ۱۲ و مواد ۳۴، ۳۵ و ۳۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به دلیل خروج مفاد اطلاعیه های «فراموشی کارت جهت دریافت غذا» و «اسراف غذا» هر دو مورخ ۱۴۰۱/۲/۱۷ از حدود اختیارات معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی و همچنین مغایرت مفاد آن با تبصره ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات عمومی کشور، ماده ۶۰۰ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، اصل ۳۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و همچنین ماده ۱۲ قانون مجازات اسلامی ابطال جرایم مندرج در بخشنامه های مذکور را تقاضا دارم.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“اطلاعیه های مورخ ۱۴۰۱/۲/۱۷ صادره از معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی

الف: قابل توجه دانشجویان گرامی

به منظور جلوگیری از اسراف و حفظ حقوق دانشجویان، از اول خرداد ماه ۱۴۰۱ در صورت رزرو غذا و عدم دریافت آن تا ۴ مرتبه (اعم از وعده ناهار یا شام) در هر ماه برای دانشجویان خوابگاهی و تا ۲ مرتبه (وعده ناهار) برای دانشجویان غیرخوابگاهی، معادل دو برابر قیمت مصوب صندوق رفاه دانشجویان به ازای هر وعده به صورت خودکار، توسط سامانه تغذیه از کیف پول دانشجو کسر خواهد شد. پس از آن (یعنی اگر بیش از ۴ وعده غذا توسط دانشجوی خوابگاهی و یا بیش از ۲ وعده غذا توسط دانشجوی غیر خوابگاهی دریافت نشود) برابر با قیمت تمام شده غذا (۰۰۰/ ۳۶ تومان) به ازای هر وعده غذا از اعتبار کیف پول دانشجو در سامانه تغذیه کسر یا در صورت عدم موجودی کافی، بدهکار خواهند شد. لذا اکیدًا توصیه میگردد حتمًا در صورت اطمینان از دریافت غذا نسبت به رزرو آن وعده اقدام نمایید و در غیر این صورت، غذای رزرو شده خود را ۳۶ ساعت قبل، از سامانه حذف فرمایید.

دانشجویان خوابگاهی

عدم دریافت غذای رزرو شده ـ جریمه

۴ مرتبه ـ دو برابر میانگین قیمت مصوب صندوق رفاه دانشجویان

بیش از ۴ مرتبه ـ ۳۶ هزار تومان به ازای هر مرتبه (قیمت تمام شده غذا)

دانشجویان غیر خوابگاهی

عدم دریافت غذای رزرو شده ـ جریمه

۲ مرتبه ـ دو برابر میانگین قیمت مصوب صندوق رفاه دانشجویان

بیش از ۲ مرتبه ـ ۳۶ هزار تومان به ازای هر مرتبه (قیمت تمام شده غذا)

ب: قابل توجه دانشجویان محترم

با توجه به درخواستهای متعدد شما عزیزان مبنی بر تحویل غذا از طریق کد فراموشی مقرر گردید در صورت همراه نداشتن کارت تغذیه دریافت غذا از طریق کد فراموشی صورت پذیرد.

دانشجویان گرامی جهت دریافت کد فراموشی میتوانند به سامانه رزرو غذا مراجعه نموده و از گزینه «فراموشی کارت» استفاده نمایند.

لازم به ذکر است این کد یک عدد چهار رقمی و یکبار مصرف و کاملا شخصی بوده و محدودیت و جریمه دریافت کد فراموشی مطابق جدول ذیل میباشد:

گروه دانشجویی:

دانشجویان خوابگاهی

محدودیت ـ جریمه

۱ الی ۳ بار در ماه ـ ۰ ریال

۴ الی ۶ بار در ماه ـ ۱۰۰۰۰۰ ریال

گروه دانشجویی:

دانشجویان غیرخوابگاهی

۱ الی ۲ بار در ماه ـ ۰ ریال

۳ الی ۴ بار در ماه ـ ۱۰۰۰۰۰ ریال”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب لایحه شماره ۳۴۰/۳۴ /ص مورخ ۱۴۰۱/۴/۲۸ توضیح داده است که:

“به استحضار میرساند؛ مطابق «آیین نامه جامع مدیریت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری»، از جمله وظایف اختصاصی معاونت دانشجویی دانشگاه ها «برنامه ریزی جهت مدیریت و ارتقای امور صنفی، رفاهی، بهداشتی و سلامت دانشجویان» است. از جمله امور بسیار حائز اهمیت در رفاه، بهداشت و سلامت دانشجویان، مسئله تغذیه و توزیع غذای دانشجویی است که مدیریت این امر، بر اساس آیین نامه مذکور، در حیطه فعالیتهای معاونت دانشجویی دانشگاه قرار دارد و معاونت مذکور با استفاده از اختیارات قانونی تعیین شده در آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و به منظور برنامه ریزی دقیق و همه جانبه جهت مدیریت امر تغذیه و توزیع غذای دانشجویی، اقدام به صدور اطلاعیه هایی در رابطه با نحوه دریافت و استفاده از سهمیه غذای دانشجویی، از جمله اطلاعیه های مربوط به «فراموشی کارت» و «اسراف غذا» نموده است. لذا چنانچه ملاحظه میگردد، برخلاف ادعای مطرح شده از سوی شاکی، صدور اطلاعیه های مذکور کاملاً در چهارچوب و حیطه اختیارات معاونت دانشجویی دانشگاه بوده و اقدامات دانشگاه در این خصوص کاملاً مطابق ضوابط و مقررات موجود صورت گرفته است. علی ایحال؛ به منظور تبیین و توضیح دلایل صدور اطلاعیه ها مربوط به «فراموشی کارت» و «اسراف غذا» توضیحات ذیل را به استحضار میرساند:

الف) توضیحات مربوط به استفاده از گزینه فراموشی کارت:

۱ـ معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی به منظور آنکه دانشجویان در صورت فراموشی و همراه نداشتن کارت تغذیه، از دریافت غذا محروم نشوند؛ اقدام به در نظر گرفتن امکان استفاده از گزینه فراموشی کارت و دریافت ژتون فراموشی نموده است. بدین صورت که در صورت فراموشی کارت تغذیه، دانشجویان میتوانند با استفاده از سامانه راه اندازی شده از سوی دانشگاه، کدی ۴ رقمی، یکبار مصرف و شخصی را دریافت کنند و با ارائه کد مذکور به متصدیان توزیع غذا غذای خود را تحویل بگیرند. در این خصوص لازم به توضیح است که، سامانه مربوط به فراموشی کارت، توسط شرکت خصوصی طرف قرارداد با دانشگاه، راه اندازی شده و پشتیبانی میگردد و هر بار ارسال کد فراموشی برای دانشجویان مستلزم پرداخت هزینه و کارمزد مربوطه به شرکت مذکور است. دانشگاه به منظور مساعدت با دانشجویان، مسئولیت پرداخت کارمزد ارسال کد فراموشی را در دفعات اول تا سوم برای دانشجویان مقیم خوابگاه ها و در دفعات اول و دوم برای دانشجویان غیر خوابگاهی، بر عهده گرفته است و استفاده بیش از دفعات ذکر شده از سوی هر دانشجو مستلزم پرداخت کارمزد خدمات ارائه شده، از سوی دانشجویان است. بر این اساس، چنانچه ملاحظه میگردد مبلغ درج شده در اطلاعیه مربوط به فراموشی کارت، در واقع مبلغ مربوط به کارمزد خدمات ارائه شده از سوی شرکت پشتیبان سامانه مربوطه است و نه جریمه فراموشی کارت.

۲ـ معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی، اطلاعات مربوط به استفاده دانشجویان از سامانه تغذیه دانشگاه گزینه فراموشی کارت را در چند سال پیاپی مورد پایش و بررسی قرار داده است. آمار و نتایج حاصله حاکی از آن است که در موارد متعدد، دانشجویان با استفاده غیر عادی و عدیده از گزینه فراموشی کارت (۲۵۰ الی ۶۷۸ بار در دوران تحصیل)، اقدام به دریافت ژتون غذا نموده اند؛ این در حالی است که اطلاعات مربوط به اتوماسیون تغذیه آنان (کارت تغذیه، نام کاربری و رمز عبور) در اختیار افراد دیگر و حتی در مواردی افرادی خارج از دانشگاه قرار داشته است و در زمانی که این دانشجویان در دانشگاه حضور نداشته اند؛ افراد دیگری جهت دریافت غذا با نرخ دانشجویی به دانشگاه مراجعه مینمایند. بر این اساس و در راستای جلوگیری از سوء استفاده از بیت المال و نیز به منظور تخصیص بهینه یارانه غذا به دانشجویان، امکان استفاده از گزینه فراموشی کارت و دریافت ژتون فراموشی برای دانشجویان مقیم خوابگاه ها به ۶ بار در ماه و برای دانشجویان غیر خوابگاهی به ۴ بار در ماه محدود شده است و بدیهی است که در صورت مفقود شدن کارت تغذیه دانشجویان و یا در دسترس نبودن آن به هر دلیل دانشجو پس از اتمام سقف مجاز استفاده از ژتون فراموشی میبایست نسبت به اعلام مفقودی کارت تغذیه و دریافت مجدد کارت اقدام نمایند.

ب) توضیحات مربوط به اطلاعیه اسراف غذا:

در حال حاضر هر دانشجو بر حسب نوع غذا مبلغ ۲/۵۰۰ ، ۳/۱۰۰ و ۳/۵۰۰ تومان، بابت رزرو هر پرس غذا پرداخت مینماید و دانشگاه بطور میانگین مبلغ ۴۰۰۰۰ تومان به عنوان یارانه به هر پرس غذا اختصاص میدهد و بدیهی است که این هزینه از بیت المال پرداخت میگردد با عنایت به اینکه دانشجویان کمتر از %۱۰ مبلغ واقعی غذا را پرداخت میکنند؛ لذا رزرو و عدم تحویل غذای رزرو شده توسط هر دانشجو، مبلغی بالغ بر ۴۰۰۰۰ تومان از بیت المال را هدر میدهد. با عنایت به این امر و به منظور جلوگیری از اسراف غذا، هدر رفت بیت المال و نیز به منظور فرهنگسازی، اطلاعیه مربوط به «اسراف غذا» تنظیم گردیده است. در خصوص جریمه دانشجویان اسرافکار، لازم به ذکر است که این اطلاعیه تاکنون فقط در حد اطلاع رسانی و فرهنگسازی صادر گردیده و اجرایی نشده و جریمه ای از این بابت از دانشجویان کسر نشده و یا به عنوان بدهی برای آنان لحاظ نگردیده است. نکته بسیار حائز اهمیت دیگر در این خصوص آن است که بر اساس آمار و اطلاعات حاصله، صرف انتشار اطلاعیه مذکور، تاثیر به سزایی در کاهش اسراف غذا و فرهنگسازی در این خصوص داشته است و تعداد غذای طبخ شده در روزهای پس از انتشار اطلاعیه مذکور به نحو محسوسی به تعداد غذای توزیع شده از سوی رستورانهای دانشجویی نزدیک بوده است و این امر نشان از آن دارد که اقدامات سنجیده در جهت فرهنگسازی در این قبیل موضوعات، بسیار مثمر ثمر بوده و نتایج مثبتی را به همراه خواهد داشت. شایان ذکر است علاوه بر روش مذکور، دانشگاه راهکار «سبد خرید» را نیز در سامانه اتوماسیون تغذیه راه اندازی نموده است تا از این طریق دانشجویانی که غذای خود را رزرو میکنند اما به هر دلیل در زمان توزیع غذا در دانشگاه حضور ندارند و نمیتوانند غذای خود را دریافت نمایند؛ این غذا را در سبد فروش قرار داده و دانشجویان متقاضی (که غذای آن وعده را رزرو ننموده اند) بتوانند غذای مذکور را به قیمت دانشجویی و بدون پرداخت هیچ هزینه اضافی رزرو و دریافت نمایند. لذا در کنار اعلام جریمه دانشجویان اسرافکار، این امکان فراهم شده که بدون جریمه، غذای خود را به دانشجویان متقاضی دیگر واگذار نمایند.

با توجه به توضیحات ارائه شده و با تأکید بر این امر که با استناد به آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی پژوهشی و فناوری صدور اطلاعیه های مربوط به «فراموشی کارت» و «اسراف غذا» در راستای برنامه ریزی و مدیریت امور رفاهی و سلامت دانشجویان از سوی معاونت دانشجویی دانشگاه، اقدامی کاملاً در چهارچوب وظایف و اختیارات آن معاونت بوده است؛ صدور رأی مقتضی مبنی بر رد شکایت شاکی از آن مقام مورد استدعا است.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۱۲/۱۹ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

نظر به اینکه وظایف معاونت دانشجویی در ردیف (۲) بند (ب) از قسمت (هـ) ماده ۵ آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی مصوب جلسه شماره ۶۸۴ مورخ ۱۳۸۹/۱۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش بینی و تعیین شده و از بندهای مصرح در آن انتظام بخشی به امور رفاهی دانشگاه که مباحث مربوط به تغذیه نیز از جمله مصادیق آن به حساب می آید مستفاد میگردد، لذا اطلاعیه های «فراموشی کارت» و «اسراف غذا» مورخ ۱۴۰۱/۲/۱۷ معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی در حدود اختیار مقام صادرکننده آن بوده و مغایرتی با قوانین نداشته و ابطال نشد. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری