رای شماره ۳۱۹۷۳۰۶ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: آن قسمت از تبصره (۱) ماده (۱۴) شيوه نامه اجرايي آيين نامه دوره کارشناسي ارشد ناپيوسته (براي ورودي هاي سال ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۷ /۹/ ۱۳۹۷ شوراي دانشگاه علامه طباطبايي که متضمن محاسبه نمرات مردودي دانشجويان در ميانگين کل نمرات است ابطال شد

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۱۹۷۳۰۶ مورخ ۸/۱۲/۱۴۰۲ با موضوع: «آن قسمت از تبصره (۱) ماده (۱۴) شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۷/۹/۱۳۹۷ شورای دانشگاه علامه طباطبایی که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۱۲/۸ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۱۹۷۳۰۶

شماره پرونده: ۰۲۰۰۲۶۳

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: آقایان جواد شیرزاد، پژمان کشتکار، محسن رهبرپور، علیرضا افرنگ و خانم سحر مالکی آذرخوارانی باوکالت آقایان پوریا سلطانی جهانگیرنیا و بهزاد کردستانی حق

طرف شکایت: دانشگاه علامه طباطبایی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال اطلاق تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۱۳۹۷/۹/۷ شورای دانشگاه عالمه طباطبایی در خصوص محاسبه نمرات مردودی دانشجو در میانگین کل

گردش کار: آقایان پوریا سلطانی جهانگیر نیا و بهزاد کردستانی حق به وکالت از شاکیان به موجب دادخواستی ابطال اطلاق تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۱۳۹۷/۹/۷ شورای دانشگاه علامه طباطبایی را خواستار شده اند و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند که:

“به موجب جزء ۴ بند (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب ۱۳۸۳/۵/۱۸ «تعیین ضوابط و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی» از جمله مأموریت های اصلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در حدود اختیارات آن وزارتخانه در زمینه اداره امور دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی میباشد، همچنین به موجب ماده ۶ قانون یاد شده «کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و همچنین مؤسسات خصوصی که به نوعی مبادرت به انجام فعالیتهای آموزش عالی، پژوهش و فناوری مینمایند، موظفند فعالیتهای خود را در چارچوب سیاستها و آیین نامه های موضوع این قانون انجام دهند.» وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بدین منظور و با تصویب آیین نامه شورای عالی برنامه ریزی مورخ ۱۳۹۳/۷/۲۸ مبادرت به تشکیل شورای عالی برنامه ریزی آموزشی نموده و امر یکپارچه سازی سیاستگذاری و برنامه ریزی آموزشی کلیه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشور (اعم از دولتی و غیردولتی) را به شورای عالی برنامه ریزی آموزشی محول مینماید. شورای مشارالیه در راستای سیاستگذاری و برنامه ریزی آموزشی تحصیلات تکمیلی در جلسه شماره ۸۸۹ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ مبادرت به تصویب آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی) می نماید و به دانشگاه های کشور از جمله دانشگاه علامه طباطبایی ابلاغ میگردد وشورای دانشگاه مشارالیه نیز در راستای اجرای آیین نامه صدرالذکر، مبادرت به تصویب شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های ۱۳۹۷ به بعد) می نماید که اطلاق تبصره ۱ ماده ۱۴ آن متضمن محاسبه نمرات ردی دانشجویان در میانگین کل میباشد. مراکز آموزش عالی میکوشند با تکیه حداکثری بر عدالت عمودی آموزشی و تمایز میان دانشجویان، نتیجه عملکرد هر فرد را به نوعی در کارنامه آموزشی ایشان منظور نموده و کنش علمی از ناحیه دانشجو را با یک واکنش همراه نماید. واکنش مرکز آموزش عالی باید متناسب با کنش و رفتار دانشجو باشد و فرضًا نمیتوان دانشجویی را به صرف تأخیر از حضور در کلاس به کلی از تحصیل محروم نمود مراکز آموزش عالی در تشخیص واکنش مناسب با دانشجو، آزادی مطلق نداشته و موظف هستند تمامی فعالیتهای خود را مطابق سیاستهای تعیینی توسط وزارت علوم به عنوان نهاد ناظر و سیاست گذار، تنظیم نمایند که دانشگاه طرف شکایت از آن مستثنی نمیباشد. زمانی که دانشجویی در دوره تحصیل خود پس از مردود شدن در درسی اجباری یا اختیاری (به هر دلیلی) با تلاش مضاعف موفق به اخذ نمره قبولی از آن درس یا درس دیگر میگردد، نمرهای را اکتساب نموده است که بیانگر آخرین سطح وی از دانش در دوره تحصیل میباشد، لذا در محاسبه میانگین نمرات وی باید آخرین نمره وی و آخرین سطح وی از دانش لحاظ گردد، در حالی که با احتساب نمره مردودی در میانگین کل نمرات، حقی از حقوق دانشجو (مابه التفاوت نمره مردودی و قبولی که مجددًا اخذ شده) از وی سلب میگردد، که با توجه به خلاف اصل بودن سلب حقوق مکتسبه است. مضافًا اینکه این «سلب حق» توسط دانشگاه طرف شکایت مستند به مجوز وزارت علوم و شورای عالی برنامه ریزی آموزشی (به عنوان نهاد ناظر بر مؤسسات آموزش عالی) نمیباشد. بنابراین تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی کارشناسی ارشد دانشگاه شکایت خارج از حدود اختیارات آن دانشگاه مقرر گردیده است. از طرفی تبصره ۱ ماده ۲۶ آیین نامه تحصیلات تکمیلی، در خصوص «ترمیم معدل» تنافی مضمری با تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دارد که لاینحل به نظر میرسد. در نظر گرفتن فرصت ترمیم معدل صرفًا نسبت به دروس با نمره ۱۲ تا ۱۴ (موضوع تبصره ۱ ماده ۲۶ آیین نامه تحصیلات تکمیلی) به طریق اولی قرینه ای است بر اینکه نمرات مردودی نباید در محاسبه میانگین کل مورد محاسبه قرار گیرد.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه نیز علیه دانشگاه های شیراز، خواجه نصیرالدین طوسی و شهید بهشتی به موجب دادنامه های شماره ۱۴۰۱۰۹۹۰۹۰۵۸۱۰۹۳۲ ـ ۱۴۰۱/۵/۲۵ ، ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۴۳۴ ـ ۱۴۰۱/۸/۱۷ و ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۴۸۵ ـ ۱۴۰۰/۳/۱۱ رأی به ابطال مصوبات مشابه دانشگاه های مزبور صادر نموده است. با عنایت به مراتبی که بیان شد و نظر به اینکه اطلاق تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۱۳۹۷/۹/۷ شورای دانشگاه علامه طباطبایی متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات، خارج از حدود اختیارات دانشگاه طرف شکایت و ایضًا مغایر با عدالت آموزشی وروح آیین نامه مصوب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تحصیلات تکمیلی میباشد، تقاضای ابطال اطلاق تبصره ۱ ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های ۱۳۹۷ به بعد) دانشگاه علامه طباطبایی، نسبت به احتساب نمرات ردی در میانگین کل نمرات از تاریخ تصویب آن شیوه نامه مورد استدعا میباشد.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۱۳۹۷/۹/۷ شورای دانشگاه علامه طباطبایی (حسب مفاد آیین نامه دوره های تحصیلی مصوب جلسه شماره ۸۸۹ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی)

ماده ۱۴ـ نمره ارزشیابی از هر درس به صورت عددی از صفر تا ۲۰ محاسبه میشود وحداقل نمره قبولی در هر درس ۱۲ است. میانگین کل قابل قبول در هر نیمسال ۱۴ است و چنانچه میانگین نمرات دانشجو در هر نیمسال تحصیلی کمتر از ۱۴ باشد دانشجو در آن نیمسال مشروط تلقی میشود. سقف مجاز مشروط، اعم از متوالی یا متناوب در دوره کارشناسی ارشد ۲ نیمسال است.

تبصره۱ـ نمره تمام دروس اصلی، تخصصی، پایه، اختیاری و … (به جز دروس پیش نیاز و جبرانی با رعایت تبصره ۲) در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه میشود.

تبصره۲ـ کسب نمره قبولی ۱۲ در دروس پیش نیاز و جبرانی الزامی است. نمره این دروس در کارنامه دانشجو ثبت میشود اما در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه نمیشود مگر اینکه به صراحت در سرفصل مصوب دروس هر رشته، محاسبه آن در میانگین نیمسال و میانگین کل قید شده باشد.”

در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی به موجب لایحه شماره ۱/۰۲/۶۳ ـ ۱۴۰۲/۳/۱۰ توضیح داده است که:

“در پاسخ به استعلامات صورت گرفته، معاونت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی به موجب نامه شماره ۳/۱۳۲۱۰۰ ـ ۱۴۰۲/۳/۱ نکاتی را در ۸ بند اظهار کرد که به شرح ذیل میباشد:

۱ـ به استناد نامه پیوست شماره ۲/۴۳۰۶۹ ـ ۱۳۹۷/۳/۱ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین شیوه نامه برای آیین نامه یکپارچه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح ۱ و ۲) مصوب جلسه ۸۸۹ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ ضروری اعلام شد.

۲ـ حسب بندهای ،۲ ۳ و ۴ نامه فوق الاشاره شیوه نامه اجرایی دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی تدوین و پس از تصویب در شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه و سپس شورای دانشگاه به ترتیب مقاطع در تاریخ های ۱۳۹۷/۸/۱۲ ، ۱۳۹۷/۹/۷ و ۱۳۹۷/۱۰/۵ به تصویب رسید و طی نامه شماره ۳/۱۴۳۱۴۹ ـ ۱۳۹۷/۱۲/۲۹ این دانشگاه به اداره کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای تأیید نهایی ارسال شد.

۳ـ حسب بند ۲ نامه شماره ۲/۴۳۰۶۹ ـ ۱۳۹۷/۳/۱ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، موضوعاتی که در آیین نامه یکپارچه دوره های تحصیلی مصوب جلسه مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به آن اشاره ای نشده است به دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی تفویض اختیار شده است.

۴ـ تمامی بندهای شیوه نامه طبق آیین نامه و مقررات آموزشی در شوراهای مربوطه و در سطح معاونین آموزشی دانشگاه های سطح ۱ و ۲ مورد بررسی و کارشناسی شده است و پس از تبادل نظر و استعلام نظرات تدوین شده است.

۵ ـ حسب ماده ۲۳ آیین نامه یکپارچه مذکور و ماده ۱۴ شیوه نامه اجرایی کارشناسی ارشد ناپیوسته برای ورودی های ۱۳۹۷ به بعد این دانشگاه و تبصره ۱ آن نحوه ارزشیابی نمرات به شرح ذیل است: ماده ۲۳ و ۱۴ «نمره ارزشیابی هر درس به صورت عددی از صفر تا ۲۰ محاسبه میشود و حداقل نمره قبولی در هر درس ۱۲ است. میانگین کل قابل قبول در هر نیمسال ۱۴ است و چنانچه میانگین نمرات دانشجو در هر نیمسال تحصیلی کمتر از ۱۴ باشد دانشجو در آن نیمسال مشروط تلقی میشود. سقف مجاز مشروط اعم از متوالی یا متناوب، در دوره کارشناسی ارشد ۲ نیمسال است.

تبصره۱ ماده :۱۴ «نمره تمام دروس اصلی، تخصصی، پایه، اختیاری و … (به جز دروس پیش نیاز و جبرانی با رعایت تبصره ۲) در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه میشود.»

۶ ـ دانشجویان دوره کارشناسی ارشد ورودی های ۱۳۹۷ و مابعد طبق شیوه نامه مذکور تحصیل کرده اند و دانش آموخته شده اند، محروم از تحصیل شده اند، انصراف از تحصیل داده اند و ،… از این رو ابطال تبصره مذکور برای ورودی های ۱۳۹۷ الی ۱۴۰۱ امکانپذیر نیست.

۷ـ از زمان ابلاغ آیین نامه دوره کارشناسی ارشد از سال ۱۳۷۳ تاکنون کلیه نمرات در محاسبه میانگین کل مؤثر بوده اند و عدم محاسبه نمره مردودی در مقطع کارشناسی ارشد فقط در آیین نامه سال ۱۳۹۴ مصوب مورخ ۱۳۹۴/۷/۴ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مشمول دانشجویان ورودی های ۱۳۹۴، ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ ذکر شده است.

۸ ـ بر اساس نامه شماره ۹۶/۷۵/۱۰۶۳۲ ـ ۱۳۹۶/۱/۲۷ معاونت حقوقی و امور مجلس و دبیر هیأت عالی تجدیدنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ماده واحده مصوب جلسه ۶۳۰ ـ ۱۳۸۷/۶/۱۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصمیمات و آرای صادره از هیأتها و کمیته های تخصصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی در خصوص امور و شئون علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی خارج شده است. بنابراین به نظر میرسد که دوایر مرتبط دانشگاه از جانب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مکلف شده و گریزی جز اجرای شیوه نامه حاضر و عمل به بندهای الزامی آن ندارند. از طرفی دیگر با توجه به دانش آموختگی و اخذ مدرک تحصیلی شمار زیادی از دانشجویان بر اساس شیوه نامه، اعمال رویکرد جدید در مورد ورودی های سابق موجد تشتت و هرج و مرج میگردد.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۱۲/۸ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

براساس جزء (۴) بند (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ،۱۳۸۳ تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریت های اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای مأموریتها و اختیارات فوق، آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی) در جلسه شماره ۸۸۹ مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ به تصویب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی رسیده است. نظر به اینکه آیین نامه یادشده فاقد هرگونه حکمی دائر بر محاسبه نمره های مردودی در میانگین کل نمرات است، لذا آن قسمت از تبصره (۱) ماده (۱۴) شیوه نامه اجرایی آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال ۱۳۹۷ به بعد) مصوب ۱۳۹۷/۹/۷ شورای دانشگاه علامه طباطبایی که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری