رای شماره ۳۱۲۱۳۳ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: تبصره ۱ـ۲ ذيل ماده ۱ شيوه نامه معادل سازي واحدهاي درسي در دوره هاي کارشناسي ارشد و دکتري مصوب جلسه ۹۹۰ ـ ۱۳۹۷/۷/۲۴ شوراي آموزشي دانشگاه تربيت مدرس ابطال شد. اطلاق بند ۵ ـ۱ از ماده ۱ شيوه نامه مذکور که بر اساس…

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۰۳۱۲۱۳۳ مورخ ۱۴۰۲/۲/۱۲ با موضوع: «تبصره ۱ـ۲ ذیل ماده ۱ شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب جلسه ۹۹۰ ـ ۱۳۹۷/۷/۲۴ شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس ابطال شد. اطلاق بند ۵ ـ۱ از ماده ۱ شیوه نامه مذکور که بر اساس آن کلیه دروسی که بیش از ۳ سال از زمـان گذراندن آنها گذشته باشـد به طـور مطلق قابل معادل سازی نیستند، در حدی که متضمن عـدم قابلیت سازی دروس مشابهی است که بیش از سه سال از گذراندن دروس مزبور سپری شده و محتوای آنها نیز در این مدت تغییر نکرده است، از این حیث که منجر به تحمل هزینه اضافی گردیده است ابطال شد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۲/۱۲ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۰۳۱۲۱۳۳

شماره پرونده: ۹۹۰۳۳۳۴

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: خانم فاطمه السادات فعال نظری

طرف شکایت: دانشگاه تربیت مدرس

کارشناسی ارشد و دکتری مصوب ۱۳۹۷/۷/۲۴ شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره۱ـ ۲ از ماده ۱و بند ۵ ـ۱ ماده ۱ از شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی دوره های

گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه رفع نقص ابطال تبصره۱ـ۲ از ماده ۱و بند ۵ ـ۱ ماده ۱ از شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب ۱۳۹۷/۷/۲۴ شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

“در مورد تبصره۱ـ ۲ از ماده ۱ از این جهت که بین دانشجویان موسسات مختلف تبعیض ناروا داشته و مخالف بند ۹ اصل سوم قانون اساسی میباشد لذا قابل ابطال است و در مورد بند ۵ ـ۱ از ماده ۱ نیز لازم به ذکر است که طبق تبصره۱ و ۲ ماده ۲۰ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد مورخ ۱۳۹۴/۸/۱۰ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معادل سازی دروس گذرانده شده در موسسه قبلی مجاز دانسته شده است و محدودیت زمانی برای پذیرش معادل سازی در نظر گرفته شده است و طبق قانون آمره حتی اگر فرضًا شخصی قبلاً در مقطع کارشناسی ارشد درس مثلاً الف را گذرانده باشد و بعد از ۲ و یا ۵/ ۲ سال فارغ التحصیل گردد و دوباره در آزمون کارشناسی ارشد شرکت کند و قبول شود خود همین مورد بیش از ۳ سال به طول میانجامد علاوه بر این دروس ارائه شده در موسسات آموزشی تحت وزارت علوم طبق سرفصل مصوب وزارت علوم میباشد و تعیین مدت زمان حداکثر ۳ سال برای معادل سازی بسیار کم بوده و منطقی نمیباشد و همچنین با توجه به اینکه در آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد اختیاری در مورد عدم پذیرش دروس گذرانده شده بیش از سه سال برای موسسه قائل نشده است. لذا مورد شکایت خارج از صلاحیت دانشگاه تربیت مدرس میباشد و متضمن قاعده آمرهای است که اعمال آن موجب اضرار به دانشجویان دوره کارشناسی ارشد میشود. ضمنًا ادعایی در رابطه باخلاف شرع بودن مقرره مورد شکایت ندارم.”

متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:

“معادل سازی درس/ دروس در صورت موافقت شورای گروه آموزشی مربوط، با داشتن شرایط ذیل انجام میپذیرد:

ماده۱ـ شرایط معادل سازی درس/دروس

۱ ـ۱ـ درس/دروس گذرانده شده باید در دانشگاه معتبر و در دوره های روزانه به صورت حضوری و تمام وقت گذرانده شده باشد.

………….

تبصره۱ـ۲ـ منظور از دانشگاه معتبر، دانشگاه های سطح ۱ ،۲ داخل کشور و دانشگاه های ممتاز، خیلی خوب خارج از کشور بر اساس طبقه بندی وزارتین علوم و بهداشت است.

………….

۵ ـ۱ـ بیش از ۳ سال از زمان گذراندن درس/دروس مورد نظر نگذشته باشد.

…………. “

در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست مدیریت حقوقی و قراردادهای دانشگاه تربیت مدرس به موجب لایحه شماره ۱۰۲۷۲ـ۱۴۰۰/۴/۶ توضیح داده است که:

“طبق تبصره۱ ماده ۲۰ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورخ ۱۳۹۶/۷/۴ و بر اساس اختیار حاصله از مقرره فوق دانشگاه تربیت مدرس نسبت به تدوین و تصویب شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی اقدام نموده است. در خصوص تبصره۱ـ۲ ماده ۱ شیوه نامه به استحضار میرساند طبق برنامه پنجم توسعه کشور وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف به استقرار نظام جامع نظارت و ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی شده و هرگونه گسترش و توسعه رشته ها، گروه ها و مقاطع تحصیلی موکول به رعایت شاخص های ابلاغی از سوی وزارتخانه های ذیربط و تضمین کیفیت آموزشی توسط دانشگاه ها گردیده است. در همین راستا و با عنایت به اینکه دانشگاه تربیت مدرس در رده دانشگاه های سطح ۱ کشور و جزو ۱۳ دانشگاه برتر کشور رتبه بندی گردیده و با توجه به ضرورت حفظ کیفیت و رعایت استانداردهای آموزشی، طبق تبصره۱ـ۲ ماده ۱ شیوه نامه یاد شده دروس قابل ارائه برای معادلسازی صرفًا دروس گذرانده شده در دانشگاه های سطح ۱ و ۲ داخل کشور و دانشگاه های ممتاز و خیلی خوب خارج از کشور بر اساس طبقه بندی وزارتین علوم و بهداشت در نظر گرفته شده است. در واقع از آنجایی که سطح آموزشی و کیفیت محتوای آموزشی ارائه شده در دانشگاه های رتبه بندی شده در سطوح مختلف، تفاوتهای چشمگیر و قابل توجهی دارد، مقرره فوق در راستای حفظ کیفیت آموزشی و رعایت شاخص های ابلاغی مربوط به رتبه بندی دانشگاه ها، تدوین شده است. در خصوص بند ۵ ـ۱ ماده ۱ شیوه نامه به استحضار میرساند، با توجه به تفاوت مباحث درسی ارائه شده در دانشگاه ها و تغییرات مداوم و مکرر برنامه ها و سرفصلهای درسی مصوب از سوی دیگر فاصله زمانی زیاد میان گذراندن دروس و معادل سازی آن به هیچ وجه منطقی و قابل توجیه نیست. از این رو به جهت تضمین کیفیت و بالا نگه داشتن سطح آموزشی دانشگاه، طبق بند ۵ ـ۱ ماده ۱ شیوه نامه مقرر شده که جهت معادل سازی دروس نباید بیش از ۳ سال از زمان گذراندن دروس مورد نظر گذشته باشد.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۲/۱۲ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

الف ـ اولاً با توجه به مفاد صدر شیوه نامه مورد اعتراض که براساس آن اعلام شده است: «این شیوه نامه در راستای اجرای آیین نامه آموزشی دوره های کارشناسی ارشد و دکتری درخصوص معادل سازی و پذیرش واحدهای درسی گذرانده شده دانشجو در دانشگاه ها یا دیگر مقاطع تحصیلی (هم مقطع یا بالاتر) قبلی داخل یا خارج از کشور تدوین شده است» و نیز با لحاظ دفاعیات دانشگاه تربیت مدرس، شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری در مقام اجرای آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب جلسه شماره ۸۶۶ مورخ ۱۳۹۴/۷/۴ و آییننامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (ph.D) مصوب جلسه شماره ۸۷۱ مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ شورای برنامه ریزی آموزش عالی صادر شده و این در حالی است که آیین نامه های مذکور با تصویب آیین نامه دوره های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح ۱ و ۲ دولتی) در جلسه شماره ۸۸۹ مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۳۰ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی، برای دانشگاه های مشمول از جمله دانشگاه تربیت مدرس (به عنوان دانشگاه سطح یک) قابلیت استناد ندارد و دانشگاه مورد اشاره میبایست در مقام اجرای آیین نامه اخیرالذکر اقدام به وضع شیوه نامه میکرد. ثانیًا تبصره ۱ـ۲ ذیل ماده ۱ از شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب جلسه ۹۹۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۴ شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس در مقام اعلام دانشگاه هایی است که صرفًا واحدهای مشابه گذرانده شده در آن دانشگاه ها قابل معادل سازی در دانشگاه تربیت مدرس بوده و در نتیجه متضمن اعمال تبعیض ناروا میان اشخاصی است که در دانشگاه های سطح یک و دو دولتی و سایر دانشگاه ها به تحصیل پرداخته اند و با بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و از طرفی عدم امکان معادلسازی دروس مشابه گذرانده شده و متعاقبًا اجبار به اخذ مجدد آن دروس توسط دانش آموختگان غیر از دانشگاه های مندرج در تبصره۱ـ۲ ،علاوه بر عدم اعتباربخشی به واحدهای قبولی مورد تأیید از این حیث که ممکن است متضمن دریافت وجه در قبال اخذ مجدد آن دروس و نتیجتًا منجر به تحمیل هزینه اضافی شود که اخذ آن برمبنای حکم مقرر در ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۰ و ماده ۶۰ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب سال ۱۳۹۳ خلاف قانون است. لذا بنا به مراتب فوق، تبصره۱ـ۲ ذیل ماده ۱ شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری مصوب جلسه ۹۹۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۴ شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس خارج از حدود اختیار مرجع تصویب کننده آن بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود.

ب. با عنایت به اینکه براساس بند ۵ ـ۱ از ماده ۱ شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری زمان گذراندن آنها گذشته باشد، به طور مطلق قابل معادل سازی نیست و این در حالی است که امکان عدم تغییر محتوای این دروس مصوب جلسه ۹۹۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۴ شورای آموزشی دانشگاه تربیت مدرس مقرر شده است که کّلیه دروسی که بیش از ۳ سال از در بازه زمانی ۳ ساله و حتی بیش از آن وجود دارد، لذا اطلاق بند مذکور در حدی که متضمن عدم قابلیت معادل سازی دروس مشابه گذرانده شدهای است که بیش از ۳ سـال از گذراندن دروس مزبـور سپری شده و محتوای آنها نیز در این مدت تغییر نکرده است، از این حیث که منجر به تحمیل هزینه اضافی گردیده، با حکم مقرر در ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۰ و ماده ۶۰ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب سال ۱۳۹۳ مغایرت دارد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری