رای شماره ۲۶۱۵۳۰۰ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: الف. تبصره ۴ ماده ۱ آيين نامه اصلاحي استخدامي دهياران (موضوع تصويب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶ هـ مورخ ۳۰/۷/۱۴۰۱ هيأت وزيران) که مقرر داشته ” براي دهياران متقاضي خدمت در دهياري منوط …

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۶۱۵۳۰۰ مورخ ۹/۱۰/۱۴۰۲ با موضوع: «الف.تبصره ۴ ماده ۱ آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶ هـ مورخ ۳۰/۷/۱۴۰۱ هیأت وزیران) که مقرر داشته “برای دهیاران متقاضی خدمت در دهیاری منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار تا سقف ۵۰% حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه میشود، ابطال شد ب. تبصره ۱ ماده ۴ از آیین نامه فوق الذکر که مقرر داشته “اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد” ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۱۰/۹ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۶۱۵۳۰۰

شماره پرونده: ۰۱۰۶۱۸۶

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای سجاد کریمی پاشاکی

طرف شکایت: هیأت وزیران

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره ۴ ماده ۱ و تبصره ۱ ماده ۴ از آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاری های کشور (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ ـ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران)

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره ۴ ماده ،۱ تبصره ۱ ماده ۴ و تبصره ذیل ماده ۹ از آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاریهای کشور (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ ـ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“۱ـ در تبصره ۴ ماده ۱ اصلاحی آیین نامه مورد شکایت آمده است: «برای دهیاران متقاضی خدمت دهیاری، منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار، تا سقف %۵۰ حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه میشود. نحوه امتیازات متناسب با سوابق خدمت تمام وقت یا پاره وقت دهیاران در دستورالعمل موضوع تبصره ۳ این ماده پیشبینی خواهد شد.»

همان طور که مشخص است طی این تبصره به دهیاران امتیاز ویژه در آزمون اختصاص داده شده است و نیز سوابق خدمت تمام وقت و پاره وقت دهیاران را به عنوان امتیاز در آزمون های جذب نیرو در دهیاری ها محسوب کرده است. نظر به اینکه چنین امتیازی در قانون برای این دسته از افراد پیش بینی نشده لذا اعطای آن تبعیض ناروا مخالف بند ۹ اصل سوم قانون اساسی بوده و نیز در آراء متعددی از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری احتساب امتیاز برای انجام خدمت، جهت احتساب در آزمونهای استخدامی مخالف قوانین تلقی و حکم به ابطال مقررات مربوطه داده شده است. (دادنامه شماره ۱۹۷۱ـ ۱۳۹۹/۱۲/۲)

۲ـ در تبصره ۱ ماده ۴ اصلاحی موضوع بند ۲ تصویب نامه آمده است:

تبصره۱ـ اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد. اولاً: نظر به اینکه طرف شکایت این اولویت را مطلق به کار برده لذا منجر به تضییع حقوق سایر داوطلبان غیربومی و باعث حذف آنها از صحنه رقابت خواهد شد چرا که افراد بومی در جذب اولی بر غیربومی پنداشته شده اند و اعطای چنین اولویت مطلقی خارج از حدود اختیارات و تکالیف قانونی طرف شکایت و نیز مخالف بند ۹ اصل سوم قانون اساسی میباشد. ثانیًا: تخصیص امتیاز برای افراد بومی در آزمونهای استخدامی مشابه ماده ۴۴ اصالحی قانون مدیریت خدمات کشوری، مستلزم امر مقنن است که در این خصوص هیچ جوازی به طرف شکایت داده نشده است و ثالثًا: اولویت اشتغال با افراد بومی برای جذب در دهیاریها که تابع قانون کار محسوب شده است مخالف مفاد قانون الحاق ایران به مقاوله نامه بین المللی ۱۱۱ کار در اعطای اولویت جغرافیایی متقاضیان بومی نسبت به سایر متقاضیان محسوب میشود.

شورای نگهبان طی آخرین اراده ناظر بر فرآیند تقنینی خود در بررسی لایحه درآمد پایدار و هزینه شهرداریها و دهیاریها، طی نامه شماره ۱۰۲/۲۸۱۷۳ ـ ۱۴۰۰/۸/۱۲ در بند ۳ـ۱۱ اعلام نموده در «تبصره، تفویض تصویب مقررات استخدامی کلیه کارکنان شهرداری ها و دهیاری ها و … به آیین نامه مصوب هیأت وزیران با توجه به ماهیت تقنینی آن مغایر اصل ۸۵ قانون اساسی شناخته شد.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

آیین نامه استخدامی دهیاری های کشور موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ ـ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران

“تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ ـ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران

وزارت کشور ـ سازمان اداری و استخدامی کشور

هیأت وزیران در جلسه ۱۴۰۱/۷/۲۴ به پیشنهاد شماره ۱۷۱۶۲ـ ۱۴۰۰/۲/۶ وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد: آیین نامه استخدامی دهیاری های کشور موضوع تصویب نامه شماره /۳۶۹۹ت۲۶۹۲۳هـ ـ۱۳۸۳/۴/۱۳ و اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح میشود:

۱ـ ماده ۱ به شرح زیر اصلاح میشود: به کارگیری نیروی انسانی در دهیاریها بر اساس تشکیلات مصوب و در چهارچوب قانون کار انجام خواهد شد.

…………

تبصره۴ـ برای دهیاران متقاضی خدمت در دهیاری، منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار تاسقف %۵۰ حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه میشود نحوه محاسبه امتیازات متناسب با سوابق خدمت تمام وقت یا پاره وقت دهیاران در دستورالعمل موضوع تبصره ۳ این ماده پیش بینی خواهد شد.

۲ـ ماده ۴ به شرح زیر اصلاح میشود:

ماده۴ـ داوطلبان استخدام در دهیاری باید دارای تمامی شرایط زیر باشند:

۱ـ تابعیت جمهوری اسلامی ایران

۲ـ تدین به یکی از ادیان به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

۳ـ دارا بودن حداقل ۲۰ سال سن در زمان ثبت نام

۴ـ التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

۵ ـ دارا بودن کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا معافیت دائم از آن برای متقاضیان مرد

۶ ـ عدم اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات

۷ ـ دارا بودن حداقل گواهینامه پایان دوره متوسطه (دیپلم)

۸ ـ حسن شهرت اجتماعی و نداشتن سابقه محکومیت جزایی مؤثر

۹ ـ داشتن توانایی جسمی انجام کاری که برای آن استخدام میشود.

تبصره۱ـ اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد.”

علیرغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمائم آن برای طرف شکایت تا زمان رسیدگی به پرونده پاسخی واصل نگردیده است.

در اجرای ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری پرونده به هیأت تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری ارجاع و هیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۱۵۱۴۶۲ ـ ۱۴۰۲/۸/۲۰ تبصره ذیل ماده ۹ از آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاریهای کشور (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ ـ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران) را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت. رسیدگی به تبصره ۴ ماده ۱ و تبصره ۱ ماده ۴ از آیین نامه ذکر شده در دستورکار هیأت عمومی قرار گرفت.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۱۰/۹ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

الف. براساس برخی از آرای صادره در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از جمله دادنامه شماره ۷۴۳ مورخ ۱۳۹۶/۸/۹ و شماره ۱۹۷۱ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲ این هیأت مقرراتی که براساس آنها سابقه خدمت در محاسبه نمره آزمون تأثیرگذار بوده، مغایر با بند ۹ از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشخیص و ابطال شده است. با عنایت به مراتب فوق، تبصره ۴ ماده ۱ آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران) که متضمن حکم مشابهی است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

ب. اگرچه براساس ماده ۴۴ قانون مدیریت خدمات کشوری موضوع بومی گزینی تجویز شده، ولی این امر تنها ناظر بر مستخدمان دولت و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری است و شامل مشمولان قانون کار (مانند دهیاران) نمیشود و در واقع بومی گزینی یک امتیاز خاص قانونی محسوب میشود که در نقطه مقابل اصل منع تبعیض در استخدام و اشتغال قرار دارد و به همین جهت در هر مورد که قابلیت اعمال دارد باید از سوی قانونگذار تجویز شود. لذا با توجه به اینکه قانونگذار در قوانین مرتبط با مشمولین قانون کار تاکنون بومی گزینی را تجویز نکرده است، در نتیجه این موضوع در مورد دهیاران نیز که مشمول قانون کار هستند، قابل اعمال نیست و هیأت عمومی دیوان عدالت اداری هم براساس آراء قبلی خود از جمله دادنامه شماره ۲۳۵۹ ـ ۲۳۵۸ مورخ ۱۳۹۸/۷/۳۰ و دادنامه شماره ۳۳۲۲ مورخ ۱۳۹۸/۱۱/۲۹ بومی گزینی را صرفًا برای مناطق محروم قابل ابطال تشخیص نداده است. با عنایت به مراتب فوق، تبصره ۱ ماده ۴ آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران) خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری