رای شماره ۲۴۵۹۳۶۲ هيات عمومی ديوان عدالت اداری
با موضوع: بر مبناي جواز حاصله از بند (ب) ماده ۸۴ قانون ديوان عدالت اداري ضمن نقض رأي شماره ۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ مورخ ۱۱/۵/۱۴۰۱ هيأت تخصصي فرهنگي، آموزشي و پزشکي ديوان عدالت اداري، تبصره ۱ از بند ۲ شرايط اختصاصي هجدهمين فراخوان جذب و استخدام عضو هيأت علمي پيماني سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي ابطال شد
بسمه تعالی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۴۵۹۳۶۲ مورخ ۲۱/۹/۱۴۰۲ با موضوع: «بر مبنای جواز حاصله از بند (ب) ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری ضمن نقض رأی شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ مورخ ۱۱/۵/۱۴۰۱ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری، تبصره ۱ از بند ۲ شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۹/۲۱ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۴۵۹۳۶۲
شماره پرونده: ۰۰۰۰۸۹۶ ـ ۰۰۰۰۷۱۷ـ ۰۰۰۰۶۹۵ ـ۰۰۰۰۶۹۱ـ ۰۰۰۰۶۸۸ـ ۰۰۰۰۶۳۸ـ ۰۰۰۳۰۷۵ـ ۰۰۰۳۰۵۸ـ ۰۰۰۲۲۸۸ـ ۰۰۰۱۰۵۰ ـ ۰۰۰۱۰۴۹
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
متقاضی: رئیس دیوان عدالت اداری
موضوع شکایت و خواسته: اعتراض به رأی شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ ـ ۱۴۰۱/۵/۱۱ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری
گردش کار: به دنبال طرح شکایتی به خواسته ابطال تبصره ۱ از بند ۲ شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، موضوع به هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و هیأت مزبور پس از رسیدگی به موضوع به موجب رأی شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ ـ ۱۴۰۱/۵/۱۱ در خصوص شکایت مطروحه اتخاذ تصمیم کرد و رأی به رد شکایت صادر نمود. متن رأی فوق به شرح زیر است:
“اولاً: مطابق ماده (۱) آیین نامه تشکیل هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات ۶۰۸ و ۶۲۳ مورخ ۱۳۸۶/۴/۱۹ و ۱۳۸۷/۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی، تشکیل هیأت عالی جذب به منظور ایجاد وحدت رویه در بررسی صلاحیتهای داوطلبان عضویت هیأت علمی تجویز شده است. ثانیًا: برابر بند (۱) ماده (۳): «اتخاذ سازوکار واحد در هیأتهای اجرایی برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه ها» از جمله وظایف هیأت عالی جذب میباشد و بر همین اساس هیأت عالی جذب در جلسه ۲۴۳ مورخ ۱۳۹۸/۱۱/۱ مقرر نموده است که: «تبدیل وضعیت کارشناس به هیأت علمی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی براساس رشته مورد نیاز و با حداقل ۲۰ سال ماندگاری صورت پذیرد». بنا به مراتب فوق و از آنجا که تبصره ۱ از بند ۲ شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دائر بر ممنوعیت شرکت کارکنان بالای ۱۵ سال سابقه خدمت، مستند به مصوبه هیأت عالی جذب میباشد، بنابراین در حدود اختیارات مرجع صادرکننده بوده و مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و قابل ابطال نمیباشد. این رأی به استناد بند «ب» ماده (۸۴) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا ۱۰ نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.”
پس از صدور رأی فوق، مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری به موجب نامه مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۹ خطاب به معاون قضایی در امور هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری پیشنهاد کرد که رأی مزبور در اجرای مقررات بند (ب) ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری از سوی رئیس دیوان عدالت اداری مورد اعتراض قرار بگیرد. متن نامه یاد شده به شرح زیر است:
“به استحضار میرساند هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری در مقام رسیدگی به شکایت مطروحه به خواسته ابطال تبصره ۱ از بند ۲ شرایط ا ختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب رأی شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ ـ ۱۴۰۱/۵/۱۱ اتخاذ تصمیم کرده است. برخلاف استدلال هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی به شرح فوق، به نظر میرسد مقرره مورد شکایت که مستخدمین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را در صورت داشتن بیش از ۱۵ سال سابقه خدمت از شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی آن وزارتخانه منع میکند، به جهات ذیل خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب بوده و مغایر قانون است.
نخست این که هیأت عمومی دیوان عدالت اداری سابقًا مصوبات مشابه را در خصوص فراخوان جذب هیأت علمی پیمانی در سالهای ۱۳۹۷ ـ ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ ـ ۱۳۹۹ به موجب آرای شماره ۱۲۰۲ مورخ ۱۴۰۰/۴/۱۵ و ۳۰۴۲ ـ ۳۰۴۳ مورخ ۱۴۰۰/۱۱/۱۹ ابطال کرده است. بر مبنای مصوبات ابطال شده در آرای مذکور مستخدمین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در صورتی مجاز به شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی آن وزارتخانه بودند که دست کم ۱۵ سال از سنوات خدمت آنها باقی مانده باشد. بنابراین همان طور که ملاحظه میگردد هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به طور مکرر وضع قاعده تحدیدکننده فوق را به جهت مغایرت با قانون و خروج از حدود اختیارات ابطال کرده است. همچنین لازم به ذکر است که برخلاف استدلال هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی، هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی نیز اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی را ندارد، چرا که وفق بند ۱ ماده ۳ آیین نامه تشکیل هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات ۶۰۸ و ۶۲۳ مورخ ۱۳۸۶/۴/۱۹ و ۱۳۸۷/۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی، «اتخاذ ساز و کار واحد در هیأت های اجرایی برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه ها» از جمله وظایف و صلاحیتهای هیأت مذکور ذکر شده است، اما از عبارات مذکور اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی مستفاد نمیشود؛ کما این که هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز با همین تفسیر آرای شماره ۱۲۰۲ مورخ ۱۴۰۰/۴/۱۵ و ۳۰۴۲ ـ ۳۰۴۳ مورخ ۱۴۰۰/۱۱/۱۹ را صادر و مصوبات مشابه را ابطال کرده است.
بنا به مراتب فوق، با توجه به تعارض رأی شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ هیأت تخصصی آموزشی، فرهنگی و پزشکی با آرای فوق الذکر هیأت عمومی و نیز مغایرت آن با صدر ماده ۹۲ قانون دیوان عدالت اداری، اعتراض به رأی مذکور مطابق بند (ب) ماده ۸۴ قانون اخیر پیشنهاد میگردد.”
رئیس دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۱/۵/۲۹ در هامش نامه مذکور مرقوم نمودند که نسبت به رأی هیأت تخصصی معترض میباشم. پس از وصول اعتراض مذکور، موضوع مجددًا به هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و پس از طرح اعتراض فوق در جلسه مورخ ۱۴۰۲/۸/۳۰ آن هیأت، اعضای هیأت تخصصی به اتفاق به پذیرش اعتراض اعلام نظر نمودند و نظریه خود را برای طرح در جلسه هیأت عمومی به معاونت قضایی دیوان در امور هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی ارسال کردند.
متن نظریه مورخ ۱۴۰۲/۸/۳۰ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری به شرح زیر است:
“اولاً: بر مبنای ماده (۱) قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب سال ۱۳۹۵ مقرر شده است که: «دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستانها و پارکهای علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط میباشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین نامه های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیأت امنا که حسب مورد به تأیید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستانها به تأیید رئیس جمهور و در مورد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به تأیید رئیس ستاد کل نیروهای مسلح میرسد، عمل میکنند». ثانیًا: به موجب تبصره (۱) ماده (۱۱) آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال ۱۳۹۱: «کارمندان غیر هیأت علمی مجازند در صورت داشتن شرایط در فراخوان مربوطه شرکت نمایند». ثالثًا: مطابق بند «ح» ماده (۱۵) آیین نامه مذکور: «مستخدمین غیر هیأت علمی برای ورود به خدمت به صورت عضویت هیأت علمی تابع ضوابط و مقررات این آیین نامه میباشند». رابعًا: وظایف هیأت عالی جذب در ماده (۳) آیین نامه تشکیل هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات ۶۰۸ و ۶۲۳ مورخ ۱۳۸۶/۴/۱۹ و ۱۳۸۷/۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۸ مورد احصاء شده و اساسًا از هیچیک از بندهای ماده مزبور، صلاحیت وضع مقرره مورد اعتراض برای هیأت عالی جذب قابل استنتاج نیست. توضیح اینکه مفاد بند (۱) ماده (۳) آیین نامه مورد اشاره که یکی از وظایف هیأت عالی جذب را «اتخاذ ساز و کار واحد در هیأتهای اجرایی جذب برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه ها» برمیشمرد، منصرف از موضوع مقرره مورد شکایت بوده که ناظر بر تعیین شرایط اولیه جهت شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی است. بنابراین این هیأت صرفًا به جهت ایجاد وحدت رویه میان هیأتهای اجرایی جذب دانشگاه ها و هیأت مرکزی جذب وزارتین، اختیار تصویب دستورالعمل ها و بخشنامه های مورد نیاز را داراست. بند (۲) ماده یادشده که از جمله وظایف هیأت عالی جذب را «نظارت مستمر بر اجرای صحیح ضوابط و مقررات جذب هیأت علمی در تمامی سطوح» میداند، ماهیت نظارتی داشته و ماده (۳) نیز ناظر به صلاحیت مشورتی این هیأت جهت بررسی و بازنگری سیاستها و ضوابط مربوط به جذب هیأت علمی و پیشنهاد آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای اسلامی شدن دانشگاه ها جهت تصویب میباشد. سایر بندهای این ماده نیز موجد صلاحیت هیأت عالی جذب در وضع مصوبه معترض عنه نمیباشد.
بنا به مراتب فوق، تبصره ۱ از بند ۲ شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که متضمن ممنوعیت شرکت کارکنان بالای ۱۵ سال سابقه خدمت در فراخوان جذب هیأت علمی میباشد به جهت عدم تصویب چنین شرطی توسط هیأت امنا و اینکه از وظایف مصّرح برای هیأت عالی جذب در ماده (۳) آیین نامه تشکیل هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی مستفاد نمیشود خارج از حدود اختیار مرجع وضع آن و به دلیل ایجاد محدودیت بلاوجه در حق انتخاب شغل مغایر اصول ۲۲ و ۲۸ قانون اساسی بوده و قابل ابطال تشخیص میشود و پرونده در اجرای قسمت اخیر بند «ب» ماده (۸۴) قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) جهت اتخاذ تصمیم به هیأت عمومی ارسال میگردد.”
پس از وصول نظریه هیأت تخصصی، موضوع در دستور کار هیأت عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت و هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۹/۲۱ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
اولاً برمبنای ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب سال ۱۳۹۵ مقرر شده است که: «دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستانها و پارکهای علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط میباشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین نامه های مالی، معاملاتی ، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیأت امنا که حسب مورد به تأیید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستانها به تأیید رئیس جمهور و در مورد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسّلح به تأیید رئیس ستاد کل نیروهای مسّلح میرسد، عمل میکنند.» ثانیًا به موجب تبصره ۱ ماده ۱۱ آیین نامه اداری و استخدامی اعضای هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور مصوب سال ۱۳۹۱: «کارمندان غیر هیأت علمی مجازند در صورت داشتن شرایط در فراخوان مربوطه شرکت نمایند.» ثالثًا مطابق بند (ح) ماده ۱۵ آیین نامه مذکور: «مستخدمین غیر هیأت علمی برای ورود به خدمت به صورت عضویت هیأت علمی تابع ضوابط و مقررات این آیین نامه میباشند.» رابعًا وظایف هیأت عالی جذب در ماده ۳ آیین نامه تشکیل هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مصوب جلسات ۶۰۸ و ۶۲۳ مورخ ۱۳۸۶/۴/۱۹ و ۱۳۸۷/۲/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۸ مورد احصاء شده و اساسًا از هیچ یک از بندهای ماده مزبور، صلاحیت وضع مقرره مورد اعتراض برای هیأت عالی جذب قابل استنتاج نیست و مفاد بند ۱ ماده ۳ آیین نامه مورد اشاره که یکی از وظایف هیأت عالی جذب را «اّتخاذ سازوکار واحد در هیأتهای اجرایی جذب برای ایجاد انسجام، وحدت رویه و توانمندی و پویایی دانشگاه ها» اعلام کرده، منصرف از موضوع مقرره مورد شکایت بوده که ناظر بر تعیین شرایط اولیه جهت شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی است و بنابراین این هیأت صرفًا به جهت ایجاد وحدت رویه میان هیأتهای اجرایی جذب دانشگاهها و هیأت مرکزی جذب وزارتین، اختیار تصویب دستورالعمل ها و بخشنامه های مورد نیاز را دارا است و بند ۲ ماده یاد شده که از جمله وظایف هیأت عالی جذب را «نظارت مستمر بر اجرای صحیح ضوابط و مقررات جذب هیأت علمی در تمامی سطوح» اعلام نموده، ماهیت نظارتی داشته و ماده ۳ نیز ناظر به صلاحیت مشورتی این هیأت جهت بررسی و بازنگری سیاستها و ضوابط مربوط به جذب هیأت علمی و پیشنهاد آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای اسلامی شدن دانشگاه ها جهت تصویب است و سایر بندهای این ماده نیز موجد صلاحیت هیأت عالی جذب در وضع مصوبه معترض عنه نیست. بنا به مراتب فوق، تبصره ۱ از بند ۲ شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که متضمن ممنوعیت شرکت کارکنان بالای ۱۵ سال سابقه خدمت در فراخوان جذب هیأت علمی است، به جهت عدم تصویب چنین شرطی توسط هیأت امنا و اینکه از وظایف مصّرح برای هیأت عالی جذب در ماده ۳ آیین نامه تشکیل هیأت عالی جذب اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، اختیار محدود نمودن حق مستخدمین واجد شرایط جهت شرکت در فراخوان جذب هیأت علمی مستفاد نمیشود، خارج از حدود اختیار مرجع وضع آن بوده و به دلیل ایجاد محدودیت بلاوجه در حق انتخاب شغل مغایر با اصول بیست و دوم و بیست و هشتم قانون اساسی است و بر همین اساس برمبنای جواز حاصل از بند (ب) ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ،۱۳۹۲ ضمن نقض رأی شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۲۹۱ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری که در مقام تأیید این مقرره صادر شده، تبصره ۱ از بند ۲ شرایط اختصاصی هجدهمین فراخوان جذب و استخدام عضو هیأت علمی پیمانی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین