رای شماره ۱۹۸۸۳۷۹ هيات عمومی ديوان عدالت اداری

با موضوع: ماده ۹ و بند ۱ ماده ۱۰ ذيل فصل سوم با عنوان «پذيرش و انتقال دانش آموز» از آيين نامه مدارس استعدادهاي درخشان …

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۹۸۸۳۷۹ مورخ ۱۴۰۲/۸/۲ با موضوع: «ماده ۹ و بند ۱ ماده ۱۰ ذیل فصل سوم با عنوان «پذیرش و انتقال دانش آموز» از آیین نامه مدارس استعدادهای درخشان مصوب جلسه مورخ ۱۴۰۰/۱۲/۲۳ هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (موضوع ابلاغیه شماره ۱۴۰/۱۲۹ مورخ ۱۴۰۱/۲/۱۰ وزیر آموزش و پرورش) ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۲/۸/۱۴۰۲ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۹۸۸۳۷۹

شماره پرونده: ۰۱۰۶۷۱۹

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای امین عرب زاده با وکالت آقای محمد عرب زاده

طرف شکایت: وزارت آموزش و پرورش ـ سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان مدارس استعدادهای درخشان

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده ۹ و بند ۱ ماده ۱۰ از فصل سوم آیین نامه ابلاغی طی نامه شماره ۱۲۹/۱۴۰ ـ ۱۰/۲/۱۴۰۱ وزارت آموزش و پرورش

گردش کار: آقای محمد عربزاده به وکالت از آقای امین عربزاده به موجب دادخواست و لایحه تکمیلی ابطال ماده ۹ و بند ۱ ماده ۱۰ از فصل سوم آیین نامه مدارس استعدادهای درخشان ابلاغی طی نامه شماره ۱۲۹/۱۴۰ ـ ۱۰/۲/۱۴۰۱ وزارت آموزش و پرورش را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“مطابق مقرره های مذکور از آیین نامه مورد شکایت حداقل معدل جهت ورود به پایه دهم مدارس استعدادهای درخشان بدون شرکت در آزمون ورودی، ۱۸ تعیین شده است. حال با توجه به اینکه تعمیم این آیین نامه به سال قبل یعنی مهر ماه سال ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۱ (۱۴۰۰ ـ ۱۴۰۱) مشمول قاعده کلی عطف به ماسبق نشدن قوانین و آیین نامه ها میشود و مغایر با بخشنامه کلی و اصلی وزارت آموزش و پرورش مصوب جلسه ۶۸۸ ـ ۱۳۸۲/۴/۳ و شماره ابلاغ ۱۲۰/۱۹۴۳ ـ ۱۴/۵/۱۳۸۲ مبنی بر اینکه: «شرایط ورودی برای کلیه مدارس مطابق بند (الف) ماده ۱ داشتن معدل حداقل ۱۴ میباشد» است و همچنین مغایر ماده ۹ قانون آیین دادرسی مدنی و قاعده عطف به ماسبق نشدن قوانین موضوع ماده ۴ قانون مدنی است. لذا به منظور رعایت عدالت و کرامت انسانی درخواست ابطال موادی از آیین نامه مذکور را دارم. دادنامه شماره ۳۸۰ ـ ۲۷/۴/۱۳۹۶ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز مؤید این امر است.”

متن مقررههای مورد شکایت به شرح زیر است:

آیین نامه مدارس استعدادهای درخشان:

فصل ۳ :پذیرش و انتقال دانش آموز

……….”

ماده۹ـ دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان که معدل کل خرداد ماه پایه هشتم و نوبت اول پایه نهم آنان حداقل ۱۸ باشد بدون نیاز به شرکت در آزمون ورودی پایه دهم، مجاز به ادامه تحصیل در دبیرستانهای دوره دوم استعدادهای درخشان خواهند بود. پذیرش قطعی این قبیل دانش آموزان منوط به احراز شرایط ماده ۱۶ این آیین نامه میباشد.

ماده۱۰ـ پذیرش دانش آمـوز در دبیـرستانهای دوره دوم استعـدادهای درخشان (صرفًا برای ورود به پایه دهم) برای تکمیل ظرفیت این دارس، به میزان ۸/۰ درصد جمعیت دانش آموزان پایه نهم شهرستان/منطقه/ناحیه محل استقرار مدرسه (و سایر شهرستانها و مناطق تحت پوشش آن)، از طریق برگزاری آزمون ورودی متمرکز کشوری از بین دو گروه دانش آموزان زیر انجام میشود:

۱ـ دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان که معدل کل خرداد ماه پایه هشتم یا نوبت اول پایه نهم آنان کمتر از ۱۸ باشد.

……..”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی، املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره ۲۲۰۰۱۳/۸۱۰ ـ ۱۶/۱۱/۱۴۰۱ به طور خلاصه توضیح داده است که:

“برابر ماده ۶ و بندهای ۵ و ۷ ماده ۷ اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان بررسی و تأیید مقررات و آیین نامه های خاص آموزشی و پرورشی مربوط به شناسایی و پرورش دانش آموزان صاحب استعدادهای برتر به ویژه مدارس استعدادهای درخشان و نیز نظارت بر حسن اجرای مفاد اساسنامه سازمان و برنامه های مصوب از وظایف هیأت امنای سازمان ملی استعدادهای درخشان میباشد. سازمان مزبور در اجرای بند ۱ ماده ۳ اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و به استناد بند ۲ ماده ۴ کلیات نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش (مصوبه جلسه ۹۳۲ ـ ۱۷/۳/۱۳۹۵ شورایعالی آموزش و پرورش)، دانش آموزان پایه های هشتم و نهم سال تحصیلی جاری مدارس استعدادهای درخشان به شماره ۱۲۹/۱۴۰ ـ ۱۰/۲/۱۴۰۱ را تصویب نمود. در این آیین نامه شرایط و نحوه گذر (عبور) دانش آموزان پایه های هشتم و نهم سال تحصیلی جاری مدارس استعدادهای درخشان به پایه دهم مدارس مزبور وفق ماده ۱۶ فصل پنجم و مواد ۹ و ۱۰ فصل سوم آن میباشد. شایان ذکر است که مفاد آیین نامه مزبور با در نظر گرفتن تمام جوانب و بر اساس پیشبرد اهداف عالیه آموزش و پرورش تدوین و پس از تأیید اعضای هیأت امنا سازمان توسط مقام عالی وزارت به عنوان رئیس هیأت مزبور، به ادارات کل آموزش و پرورش استانها ابلاغ شده است و از هر منظر کاملاً قانونی و غیر قابل خدشه است. استناد شاکی به رأی وحدت رویه شماره ۳۸۰ ـ ۲۷/۴/۱۳۹۶ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر عدم تسری قانون نسبت به گذشته با توجه به عدم ارتباط موضوعی و حکمی مخدوش و غیرقابل ترتیب اثر است، به این دلیل که ممنوعیت تسری به زمان ماقبل تصویب یا اجرای قانون زمانی مطرح است که حقی در گذشته با جمیع شرایط قانونی ایجاد و مستقر شده باشد و به عبارت دیگر حق مکتسبه به وجود آمده باشد نه اینکه حقی که در آینده احتمالاً به تبع حق گذشته ایجاد خواهد شد در حکومت قانون قبل قرار گیرد. برای مثال اگر دانش آموز امین عربزاده پایه نهم را در سالهای قبل با معدل حاکم در همان سال سپری کرده بود قانون و مقررات جدید نمیتوانند آن قبلی را نادیده بگیرند به دلیل اینکه برای نامبرده حق مکتسب قانونی به وجود آمده و قوانین بعدی نمیتوانند متعرض آن گردند. لکن اگر همین دانش آموزان در زمان تصویب قانون یا مقرره جدید هنوز پایه نهم را با قبولی طی نکرده باشد، دیگر بحث حق مکتسب و عدم تأثیر قانون نسبت به گذشته مطرح نمیگردد، چون حقی ایجاد نشده است. مزید استحضار و به منظور اطلاع رسانی شفاف، دقیق و جلوگیری از تضییع حقوق دانش آموزان سازمان ملی استعدادهای درخشان طی اطلاعیه های مختلف و همچنین رونوشت نامه رسمی به شماره ۱۴۶۲۹۷/۱۰۴ ـ ۹/۸/۱۴۰۱ به ادارات کل آموزش و پرورش، ادارات استعدادهای درخشان استانها، مدارس، دانش آموزان و نیز اولیاء ایشان این موضوع را مکررًا اعلام نموده که «برای گذر از پایه نهم به پایه دهم، احراز شرایط ماده ۱۶ آیین نامه و کسب معدل حداقل ۱۸ صرفًا در امتحانات نیمسال اول پایه نهم در دی ماه سال تحصیلی جاری ضروری بوده و با توجه و دقت کافی به تاریخ تصویب و ابلاغ آیین نامه مزبور جهت عدم تضییع حق دانش آموزان شاغل به تحصیل در پایه نهم سال تحصیلی جاری (۱۴۰۲ـ ۱۴۰۱) این گروه از دانش آموزان را از کسب معدل حداقل ۱۸ در پایه هشتم سال تحصیلی قبل (۱۴۰۱ـ ۱۴۰۰) معاف نموده است. همچنین در نامه شماره ۱۷۸۲۷۹ ـ ۲۰/۹/۱۴۰۱ مربوط به جداول ظرفیت پذیرش مدارس استعدادهای درخشان در سال تحصیلی ۱۴۰۳ـ ۱۴۰۲ ارسالی به استان بوشهر به صراحت و شفافیت به این مهم اشاره شده است. با این وجود علیرغم اطلاع رسانی گسترده و فراگیر در سطوح تمامی مدارس تابعه و دانش آموزان پایه نهم، به نظر شکایت مزبور ناشی از عدم توجه دقیق شاکی به اطلاعیه های صادره بوده است. بر اساس تبصره ۵ ماده ۱۶ آیین نامه آموزشی دوره دوم متوسطه مصوب نهصد سی و دومین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش، پذیرش دانش آموز در مدارس استعدادهای درخشان تابع ضوابط و مقررات خاص و متفاوت از مدارس عادی میباشد. در تعقیب مطلب فوق به موجب تبصره ۳ ماده ۲۳ آیین نامه یاد شده، انتقال دانش آموزان بین مدارس استعدادهای درخشان در صورت دارا بودن نمره آزمون ورودی در سطح حداقل نمره مدرسه مقصد و وجود ظرفیت خالی در آن مدرسه مجاز خواهد بود. با توجه به اینکه در جابجایی داخلی بین مدارس سمپاد نمره و معدل تا سطح معینی مورد نیاز بوده به طریق اولویت کسب چنین شاخصهایی جهت ورود مقدماتی به مدارس استعدادهای درخشان اجتناب ناپذیر میباشد و لذا به صرف عدم کسب نمره توسط برخی از دانش آموزان نمیتوان قوانین و مقررات را نادیده گرفت.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲/۸/۱۴۰۲ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

نظر به اینکه ترتیب اثر دادن به معدل، فرع بر پذیرش دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان در پایه دهم بدون برگزاری آزمون بوده و اساسًا معدل متقاضیان زمانی ملاک پذیرش قرار میگیرد که برگزاری آزمون مربوطه منتفی باشد و این در حالی است که اصل عدم برگزاری آزمون و متعاقبًا امکان ثبت نام و ادامه تحصیل دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان بدون شرکت در آزمون ورودی دوره متوسطه دوم (ورود به پایه دهم) به موجب رأی شماره ۵۴ مورخ ۵/۲/۱۴۰۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و با استدلال مقرر در رأی مذکور ابطال شده است، بنابراین ماده ۹ و بند ۱ ماده ۱۰ ذیل فصل سوم با عنوان «پذیرش و انتقال دانشآموز» از آیین نامه مدارس استعدادهای درخشان مصوب جلسه مورخ ۲۳/۱۲/۱۴۰۰ هیأت امنای سازمان مّلی پرورش استعدادهای درخشان (موضوع ابلاغیه شماره ۱۲۹/۱۴۰ مورخ ۱۰/۲/۱۴۰۱ وزیر آموزش و پرورش) مغایر با مفاد رأی شماره ۵۴ مورخ ۵/۲/۱۴۰۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. با اعمال ماده ۱۳ قانون دیوان عدالت اداری و تسری اثر ابطال مقررات مذکور به زمان تصویب آنها موافقت نشد. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۰/۲/۱۴۰۲) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری