رای شماره ۱۷۵۵۲۶۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: فراز نخست بند ۳ـ ۲ با عنوان “سهمیه مناطق محروم” از قسمت “سهمیه‌ها ” مندرج در صفحه ۷ دفترچه راهنمای چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی (سال تحصیلی ۱۳۹۵ـ۱۳۹۴) به لحاظ …

بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۱۷۵۵۲۶۰ مورخ ۲۴/۷/۱۴۰۳ با موضوع: «فراز نخست بند ۳ـ ۲ با عنوان “سهمیه مناطق محروم” از قسمت “سهمیه ها” مندرج در صفحه ۷ دفترچه راهنمای چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی (سال تحصیلی ۱۳۹۵ـ۱۳۹۴) به لحاظ تعیین حدنصاب ۸۵%  برای متقاضیان استفاده از قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی، ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

 تاریخ دادنامه: ۱۴۰۳/۷/۲۴       شماره دادنامه: ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۱۷۵۵۲۶۰

شماره پرونده: ۰۱۰۶۲۶۸

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای غلامرضا سنگ کوهی

طرف شکایت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

موضوع شکایت و خواسته:  ابطال فراز نخست بند ۳ـ ۲ با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه ها» مندرج در صفحه ۷ دفترچه راهنمای چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی سال های تحصیلی ۱۳۹۵ ـ ۱۳۹۴

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال فراز نخست بند ۳ـ۲ با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه ها» مندرج در صفحه ۷ دفترچه راهنمای چهل ودومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی سال های تحصیلی ۱۳۹۵ ـ ۱۳۹۴ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“در قانون اصلاح بند ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی: ۳۰% ورودی های دستیاری پزشکی در هر رشته ـ محل به دانشجویان بومی با اولویت مناطق محروم بدون ذکر هرگونه احتساب حد نصاب (حد نصاب و ۸۵% حد نصاب ) اختصاص یافته است. بدین معنا که پس از شرکت در آزمون دستیاری، افراد پذیرفته شده برای انتخاب رشته ـ محل، ۳۰%  ظرفیت هر رشته ـ محل به متقاضیان سهمیه منطقه محروم بدون احتساب هرگونه حد نصاب اختصاص می یابد و تا پر شدن آن ظرفیت در اولویت انتخاب رشته ـ محل می باشند. اینجانب در دوره ۴۲ آزمون مربوطه در سال ۱۳۹۴ بر اساس ۸۵% حد نصاب نمره در رشته کودکان سهمیه مناطق محروم دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه پذیرش شده ام و طبق آیین نامه دستیاری در مرحله تغییر رشته در سال ۱۳۹۸، بر اساس قانون مذکور نه تنها احتساب ۸۵% حد نصاب نمره جهت تغییر رشته اینجانب خلاف قانون بوده بلکه وزارت متبوع پا را فراتر از مصوبه نشست هشتادم خود گذاشته و با احتساب حد نصاب نمره به مانند متقاضیان سهمیه آزاد، از تغییر رشته اینجانب ممانعت نموده و اینجانب را از تحصیل اخراج نموده است و این اقدام هم خلاف قانون و هم خلاف آیین نامه دستیاری متذکر در دفترچه های آزمون است. اگر به دفترچه راهنمای آزمون مراجعه نمایید حد نصاب در مصوبه های وزارت متبوع عبارت است از: نمره آخرین نفر جای دهی شده اولیه (برای تعیین حد نصاب) بدون در نظر گرفتن سهمیه و جنس بر مبنای ظرفیت کل رشته ـ محل با رعایت سایر شرایط پذیرش. در صورتی که ورودی دستیاری سهمیه مناطق محروم طبق قانون مذکور ملزم به کسب حد نصاب نمره نمی باشد و احتساب آن مغایر قانون است.

با وصف مراتب فوق، شاهد دو رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری هستیم که رأی شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۷۴۸ مورخ ۱۳۹۷/۸/۱۵ مربوط به الغای تصمیمات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مربوط به دانشجویان دوره ۴۴ بوده و رأی شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۲۱۴۱ مورخ ۱۴۰۰/۷/۲۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مربوط به دانشجویان دوره ۴۱ است وچون اینجانب، دانشجوی دوره ۴۲ می باشم بنابراین هم دوره قبل و هم دوره بعد از دوره دانشجویی اینجانب تصمیمات اخذ شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به تعیین حد نصاب و ۸۵ درصد حد نصاب نمره برای انتخاب رشته ـ محل های سهمیه مناطق محروم دوره دستیاری تخصصی اینجانب به موجب آرای وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری باطل شده است بر این اساس اقتضای منطق حقوقی آن است که به طور بدیهی تصمیم وزارتخانه مذکور راجع به اینجانب به عنوان دانشجوی دوره ۴۲ را نیز فاقد اعتبار بدانیم.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

“وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

معاونت آموزشی

دبیرخانه شورای تخصصی

مرکز سنجش آموزش پزشکی

راهنمای آزمون ورودی چهل و دومین دوره آموزش پذیرش دستیار تخصصی

سال ۱۳۹۴

…………………………

۳ـ سهمیه ها:

………………..

۲ـ۳ سهمیه مناطق محروم:

حد نصاب پذیرش جهت متقاضیان واجد شرایط استفاده از سهمیه مناطق محروم، ۸۵ درصد حد نصاب می باشد؛ شرایط پذیرش سهمیه مناطق محروم متعاقباً در فرم انتخاب رشته اعلام خواهد شد در این سهمیه در سال آینده پذیرش خواهد بود. در صورت علاقمندی به این سهمیه لطفاً در فرم ثبت نام این سهمیه را انتخاب نمایید.”

در پاسخ به شکایت مذکور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۴۰۳۲۲۰۷۹۴۵۷۵۲۵۹ مورخ ۱۴۰۳/۲/۲۹ توضیحاتی داده که خلاصه آن به قرار زیر است:

“به موجب تبصره (۴) الحاقی به ماده (۱۶) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۴۰۲/۳/۶ نامبرده هیچگونه درخواست و اظهارنامه ای به وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی ارائه نداده است.

با عنایت به این که به موجب ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری، خواسته ایشان در صلاحیت رسیدگی دیوان عدالت اداری است و نامبرده خواسته خود را پس از لازم الاجرا شدن قانون دیوان تقدیم آن مرجع نموده است وفق تبصره یاد شده ملزم بوده ابتدا تقاضای خود را به این وزارتخانه (دبیرخانه کمیسیون تبصره ۴ الحاقی به ماده ۱۶ قانون دیوان عدالت اداری) ارائه نماید و در صورت عدم پاسخگویی این وزارتخانه در مهلت سه ماه موضوع تبصره یاد شده، نسبت به طرح دعوا اقدام نماید و ایشان مستندی دائر بر ارائه درخواست خود به وزارتخانه و گذشت بیش از سه ماه از ارائه درخواست و عدم پاسخگویی این وزارتخانه و یا جواب رد وزارت متبوع ارائه ننموده است.

طبق اصل ۵۷ قانون اساسی و اطلاق عبارت ولایت مطلقه امر و امامت امت در آن اصل و براساس قیاس اولویت، مصوبات شورای انقلاب فرهنگی، قابل ابطال در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیست.

بر این اساس و با توجه به این که شکایت مطروحه دارای شئون تخصصی، علمی و آموزشی، پژوهشی می باشد، نقض دادنامه بدوی و صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی هیأت عالی تجدیدنظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آن مقام مورد تقاضا است.

صرف نظر از مراتب مذکور به استحضار می رساند، برابر قانون اصلاح بند ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۲، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است سی درصد (۳۰%) ورودی های رشته های پزشکی عمومی، دستیاری تخصصی پزشکی و سایر رشته های گروه پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استان ها و در چهارچوب نظام سطح بندی پذیرش نماید .

۱ـ همچنین وفق قانون تشکیل شورای آموزش پزشکی و تخصصی رشته های پزشکی مصوب سال ۱۳۵۲ وظایف زیر بر عهده شورای مذکور می باشد:

بررسی و تعیین احتیاجات آموزشی رشته های پزشکی و تخصصی ارزشیابی و تعیین محتوای برنامه ها و روش های کلی آموزش و ایجاد هماهنگی لازم بررسی و تعیین احتیاجات نیروی انسانی لازم در کشور در رشته های پزشکی و علوم وابسته و تخصص های پزشکی و تعیین ضوابط جهت تربیت متخصص در دانشکده های پزشکی و بیمارستان های وابسته به دانشگاه ها از جهات زیر بر عهده دارد:

۱ـ  به موجب بند ۳ـ۲ از قسمت سهمیه مناطق محروم چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی، حدنصاب پذیرش جهت متقاضیان واجد شرایط استفاده از سهمیه مناطق محروم، ۸۵ درصد حدنصاب می باشد .

با توجه به قانون یاد شده در هر رشته محل سی درصد ظرفیت به افراد واجد شرایط و متقاضی استفاده از سهمیه مناطق محروم تخصیص داده شده است که ظرفیت مورد نظر صرفاً توسط افراد متقاضی سهمیه تکمیل شده است و این گروه از متقاضیان در رقابت با سایر شرکت کنندگان قرار نگرفته اند همچنین در راستای مساعدت به متقاضیان پذیرش با استفاده یاد شده مقرر می گردد که ۳۰ درصد ظرفیت دانشگاه های علوم پزشکی در رشته های مورد نیاز به متقاضیان واجد شرایط که موفق به کسب حداقل ۸۵ درصد حد نصاب قبولی در رشته محل انتخابی خود گردند با رعایت کلیه مندرجات راهنمای آزمون در زمینه پذیرش در سهمیه مذکور تعلق یابد. بنابراین بر خلاف ادعای شاکی در صورت عدم تعیین نصاب ۸۵ درصد حد نصاب قبولی متقاضی پذیرش ملزم به کسب حد نصاب آن رشته محل برای استفاده از سهمیه موضوع قانون برقراری عدالت آموزشی بوده است و این امکان وجود داشت که ایشان و سایر متقاضیان در آزمون مذکور پذیرفته نگردند که در خصوص ایشان وفق نامه شماره /۱۷۱/۵۰۱د مورخ ۱۴۰۲/۲/۱۱ مرکز سنجش آموزش پزشکی در صورت عدم اعمال حد نصاب ۸۵ درصد در پذیرش سهمیه مناطق محروم وی واجد شرایط پذیرش در رشته محل های انتخابی خود نمی گردید .

۱ـ شایان ذکر است به موجب دفترچه راهنمای سال یاد شده ضوابط کلی پذیرش به شرط ذیل بوده است: پذیرش دستیار با رعایت مقررات پذیرش و سهمیه های اعلامی با اولویت های زیر انجام می شود: الف ـ نمره آزمون پذیرش دستیار ب ـ اولویت انتخاب رشته ـ محل

همچنین برابر مصوبات نشست های شورای آموزش پزشکی و تخصصی چنانچه دستیاران در طول دوره آموزش دچار نقص عضو مؤثر جسمی یا روانی شوند، گروه مربوطه می تواند با ذکر دلایل، مراتب را جهت طرح در کمیسیون پزشکی منتخب دانشگاه به دانشکده پزشکی منعکس نماید. پس از تأیید کمیسیون مذکور و موافقت شورای آموزشی دانشکده/ دانشگاه از ادامه تحصیل این افراد جلوگیری به عمل می آید. در صورت موافقت شورای آموزشی دانشگاه، و تأیید کمیسیون عالی پزشکی معاونت آموزشی، چنانچه نقص عضو مؤثر حرفه ای برای سایر رشته ها در همان دانشگاه مانع از ادامه تحصیل در آن رشته ها نباشد و فرد حداقل نمره آخرین نفر پذیرفته شده رشته مربوطه را در همان سهمیه و همان سال در همان دانشگاه دارا باشد می تواند تغییر رشته دهد.

شاکی در چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی سال ۱۳۹۴ شرکت نموده و با استفاده از سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی در رشته کودکان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه پذیرفته شده است. برابر نامه شماره /۸۵۹/۵۰۵د  مورخ ۱۳۹۸/۳/۸ معاونت آموزشی وزارت متبوع ایشان با درخواست شخصی متقاضی انصراف پزشکی می گردد. درخواست وی از سوی معاونت آموزشی وزارت متبوع به دانشگاه محل تحصیل ارسال و دانشگاه غیبت نامبرده را ضمن عدم تأیید نقص عضو موثر حرفه ای به دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی اعلام می نماید متعاقب آن رأی کمیسیون پزشکی دانشگاه استعلام می گردد که عدم تأیید مستندات پزشکی وی با تأکید بر غیبت ایشان از محل تحصیل از سوی دانشگاه به معاونت آموزشی این وزارتخانه ارسال می شود موضوع در کمیسیون ۷ نفره موارد خاص معاونت آموزشی وزارت متبوع مطرح و با بازگشت به تحصیل وی در تاریخ ۱۳۹۶/۱۰/۲۳ موافقت به عمل می آید.

در ارتباط با درخواست تغییر رشته نامبرده، به موجب تبصره ۲ بند ۲/۵ متمم آیین نامه دستیاری که می بایست در خصوص شاکی و سایر دستیاران موضوع بند فوق الذکر (افرادی که در طول دوره آموزش دچار نقص عضو موثر جسمی یا روانی شوند و این موضوع به تأیید کمیسیون پزشکی برسد) ملاک عمل قرار گیرد بیان گردیده در صورت موافقت شورای آموزشی دانشگاه چنانچه نقص عضو برای سایر رشته ها در همان دانشگاه مانع از ادامه تحصیل در آن رشته ها نباشد و فرد حداقل نمره آخرین نفر پذیرفته شده رشته مربوطه را در همان سهمیه و همان سال در همان دانشگاه دارا باشد می تواند تغییر رشته دهد و بر این اساس حکم به ورود شکایت وی دائر بر بررسی مجدد و سنجش شاکی براساس مفاد تبصره یاد شده صادر نموده است. شایان ذکر است، وی پذیرفته شده سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی می باشد و برابر مفاد قانون مذکور، تعهد اخذ شده از مشمولان برای خدمت در مناطق مورد تعهد سه برابر مدت تحصیل است و قابل خرید و جابه جایی نمی باشد. بر این اساس در دفترچه راهنمای آزمون چهل و دومین دوره آزمون دستیاری (سال قبولی نامبرده) صراحتاً اعلام گردیده است که پس از انتخاب سهمیه به هیچ عنوان تغییر سهمیه یا تغییر دانشگاه منطقه محروم جهت گذراندن تعهدات خاص امکان پذیر نمی باشد همچنین با توجه به این که این افراد با توجه به نیاز منطقه به رشته انتخابی در قالب سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی پذیرش می شوند و رشته های مورد نیاز هر منطقه قبلاً نیاز سنجی، گردیده در دفترچه راهنمای آزمون هر سال اعلام می شود  «تغییر رشته و انتقال پذیرفته شدگان سهمیه مناطق محروم ممنوع است» که در دفترچه سال قبولی نامبرده نیز صراحتاً به این موضوع اشاره شده است. بنابراین نامبرده از ابتدای ثبت نام در آزمون دستیاری و انتخاب سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی مطلع بوده است که امکان تغییر رشته و انتقال را ندارد.

علی هذا علی رغم ممنوعیت مذکور این وزارتخانه با توجه به درخواست نامبرده، مستندات پزشکی وی را به کمیسیون عالی پزشکی معاونت آموزشی ارجاع داده و همچنین حد نصاب نمره قبولی وی در رشته هایی که با توجه به سهمیه موضوع قانون برقراری عدالت آموزشی، در صورت موافقت کمیسیون وی مجاز به تغییر رشته بوده نیز از مرکز سنجش آموزش پزشکی استعلام گردید مع الوصف با توجه به شماره /۴۳۷/۵۰۱د مورخ ۱۳۹۸/۲/۳۱ مرکز سنجش آموزش پزشکی نامبرده حد نصاب هیچ رشته ای را در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه کسب ننموده است که با عنایت به مراتب مذکور، امکان تغییر رشته وی میسر نگردید. بر این اساس با توجه به مراتب فوق الذکر و از آنجا که تمامی اقدامات این وزارتخانه در ارتباط با دادخواست مطروحه وفق ضوابط و مقررات صورت گرفته، صدور رأی به رد شکایت شاکی مورد تقاضا است.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۳/۷/۲۴ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً به موجب قانون اصلاح بند ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب سال ۱۳۹۲: «وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظّف است سی درصد (۳۰%) ورودی های رشته های پزشکی عمومی، دستیاری تخصصی پزشکی و سایر رشته های گروه پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استان ها و در چهارچوب نظام سطح بندی پذیرش نماید» و مطابق تبصره ۳ ذیل قانون مزبور نیز مقرر شده است که: «تحصیل دانشجویان بومی موضوع این بند در دانشگاه های استان مربوطه در اولویت می باشد. در صورتی که داوطلب مذکور نمره لازم برای تحصیل در دانشگاه های دیگر را کسب کرده باشد، تحصیل او برابر مقررات این بند منوط به موافقت وی خواهد بود.» ثانیاً برمبنای آراء شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۷۴۸ مورخ ۱۳۹۷/۸/۱۵ ، ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۲۱۴۱ مورخ ۱۴۰۰/۷/۲۰ و ۱۴۰۱۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۲۶۸۱ مورخ ۱۴۰۱/۱۱/۱۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری حکم به ابطال مقرراتی صادر شده است که براساس آن اعمال سهمیه مناطق محروم مصرح در قوانین یادشده به کسب ۸۵% حدنصاب قبولی در رشته محل انتخابی موکول شده بود. بنا به مراتب فوق، فراز نخست بند ۳ـ۲ با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه ها» مندرج در صفحه ۷ دفترچه راهنمای چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی (سال تحصیلی ۹۵ ـ ۹۴) به لحاظ تعیین حدنصاب ۸۵% برای متقاضیان استفاده از قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی، خارج از حدود اختیار مرجع تصویب کننده آن و مغایر با قانون بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰ ) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ احمدرضا عابدی