رای شماره ۱۶۴۱۶۶۷ هيات عمومی ديوان عدالت اداری
با موضوع: ماده ۸ آيين نامه آزمون صلاحيت باليني دوره دکتري عمومي دندانپزشکي مصوب هشتاد و پنجمين جلسه شوراي عالي برنامه ريزي علوم پزشکي مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹ که بر اساس آن آزمون صلاحيت باليني دندانپزشکي جهت دانشجويان دوره دکتري عمومي دندانپزشکي ورودي سال تحصيلي ۱۳۹۷ـ ۱۳۹۸ لازم الاجرا است ابطال نشد
بسمه تعالی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۶۴۱۶۶۷ مورخ ۱۴۰۲/۶/۲۸ با موضوع: «ماده ۸ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب هشتاد و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹ که بر اساس آن آزمون صلاحیت بالینی دندانپزشکی جهت دانشجویان دوره دکتری عمومی دندانپزشکی ورودی سال تحصیلی ۱۳۹۷ـ ۱۳۹۸ لازم الاجرا است ابطال نشد.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۶/۲۸ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۶۴۱۶۶۷
شماره پرونده: ۰۲۰۰۰۲۷ـ ۰۲۰۰۱۳۸
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: آقای سیدرسول جلائی با وکالت خانم مهدیه نیلی و آقایان اسماعیل حکیم، فرید قاسمی فلاورجانی، فرید نونژاد، احمدرضا علی زاده نصرآباد علیا، امیر مسعود زمانی، حسین علیزاده خانیوردی، علیرضا احمدی، مسعود انصاریان، سید حمیدرضا موسوی، حسن الهی، محمد یداللهی و هوشمند عزیزی و خانمها سپیده ابراهیمی، کبری فروزی، نگار زینلی ششده، مریم مسیح و مارال سیاه پور
طرف شکایت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده ۸ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب هشتاد و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست هایی با متن مشابه ابطال تبصره ۱ ماده ۲ و ماده ۸ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب هشتاد و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند که:
“تبصره ۱ از ماده ۲ و ماده ۸ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب هشتاد و پنجمین شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۹/۲۸ دانشجویان ورودی ۱۳۹۷ـ ۱۳۹۸ و انتقالی از خارج را که آنها نیز ورودی سال ۱۳۹۷ یا ۱۳۹۸ هستند مشمول این آزمون میداند و دانشجویان ورودی ۱۳۹۶ را مشمول این آزمون قرار نمیدهد و این در حالی است که دانشجویان ورودی ۱۳۹۶ الی ۱۳۹۸ همگی دانشجویان یک رشته تحصیلی میباشند و این برخورد دوگانه با دانشجویان یک رشته تحصیلی عین تبعیض میباشد. اگر شورای آموزشی مالک را سه سال ورود به این رشته قرار داده و دانشجویان ورودی ۱۳۹۶ را با آیین نامه آموزشی دندانپزشکی مصوب ۱۳۹۱/۴/۱۹ مورد ارزیابی قرار میدهد و دانشجویان ورودی ۱۳۹۷ به بعد را با آیین نامه آموزشی مصوب ۱۳۹۶/۱/۱۱ مورد ارزیابی قرار میدهد باید اذعان کرد که در هیچکدام از آیین نامه ها اسمی از آزمون صلاحیتی بالینی و ماده ها و تبصره های آن نیامده است و ضمنًا دانشجویان انتقالی از خارج زمانی نسبت به اخذ پذیرش از دانشگاه مورد تأیید وزارت بهداشت در خارج اقدام کرده اند که حتی آیین نامه سال ۱۳۹۶ نیز هنوز تصویب نشده بود اگرچه قاعدتًا باید با این گروه طبق آیین نامه مصوب سال ۱۳۹۱ ،پس از موافقت با انتقالی آنها برخورد میشد اما شورای آموزشی این دسته از دانشجویان را طبق آیین نامه مصوب سال ۱۳۹۶ حساب کرده و با استناد به آن خواهان شرکت آنها در آزمون صلاحیت بالینی میباشد. آنچه در ماده ۸ آیین نامه دکتری عمومی دندانپزشکی ۱۳۹۶/۱۱/۱ آمده است صرفًا آزمون جامع میباشد که آزمونی است متفاوت از آزمون صلاحیت بالینی که در سال ۱۳۹۶ نمونه هایی از آن همچون آزمون پیش کارورزی پزشکی و علوم پایه انجام میگرفته و آزمونی است کتبی معمولاً با حد نصاب قبولی ۵۰ درصد نمره کل و به همین دلیل در ۱۳۹۹/۱۱/۲۶ شورای آموزشی نسبت به تغییر آزمون جامع به صلاحیت بالینی اقدام کرده است. ماده ۴ قانون مدنی صراحتًا اذعان میکند که قوانین اداری عطف به ماسبق نمیشوند لذا این آزمون میتواند صرفًا شامل دانشجوهای ورودی پس از تصویب آزمون صلاحیت بالینی باشد. لذا به استناد ماده فوق و اصول ۱۹ و ۲۰ قانون اساسی ابطال تبصره ۱ ماده ۲ و ماده ۸ آیین نامه مورد شکایت را خواستاریم.”
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
“آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی
به استناد ماده ۸ آیین نامه آموزشی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب شصت و هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۱ ،دانشجویان دکتری عمومی دندانپزشکی موظفند در آزمون جامع دندانپزشکی که بر اساس مصوبه هفتاد و هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۶ ،به آزمون صلاحیت بالینی دندانپزشکی تغییر نام یافت، شرکت نمایند.
…….
ماده۸ :این آیین نامه در ۸ ماده و ۸ تبصره در هشتاد و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹ به تصویب رسید و جهت دانشجویان دوره دکتری عمومی دندانپزشکی ورودی سال تحصیلی ۹۸ ـ ۱۳۹۷ لازم الاجرا است و کلیه آیین نامه ها و بخشنامه های مغایر با آن برای دانشجویان مشمول این آیین نامه لغو میگردد. ـ شورای عالی برنامه ریزی، علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی”
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی، املاک و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۰۷/۱۱۲۵/د مورخ ۱۴۰۲/۲/۱۸ توضیح داده است که:
“در خصوص شکایت مطروحه شایان ذکر است، نظام آموزش جمهوری اسلامی ایران بر اساس اسناد بالادستی موجود به خصوص سیاستهای کلان ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را به عنوان متولی آموزش و تربیت منابع انسانی در حوزه سالمت قرار داده و در این راستا وظیفه سنگینی را بر دوش دارد.
همچنین مطابق مصوبه جلسه ۴۲۱ مورخ ۱۳۷۷/۳/۱۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر گردید، شورای عالی برنامه ریزی از شورای عالی انقلاب فرهنگی منفک و در هر وزارتخانه (بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری) به طور مستقل تشکیل شود. به استناد بند ۲۰ مصوبه جلسات ۴۲۹ و ۴۳۰ مورخ ۱۳۷۷/۷/۲۱ و ۱۳۷۷/۸/۵ و نامه شماره ۴۲۲۹/دش مورخ ۱۳۷۷/۱۱/۲۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی و مواد ۲ و ۷ قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب سال ۱۳۶۴، بندهای ۴ ،۱ و ۱۶ ماده ۱ قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب ۱۳۶۷ ،شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی به منظور تحقق سیاستها و خط مشیها و اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در امر برنامه ریزی و تدوین و تصویب آیین نامه ها و مقررات آموزشی با وظایف مشخص تشکیل گردیده است.
بر این اساس شورای مذکور با تکیه بر نظر صاحب نظران تخصصی، هیأتهای ممتحنه و ارزشیابی و اعضاء شوراهای تخصصی ذیربط نسبت به تدوین و تصویب آیین نامه های آموزشی مربوط به دوره های آموزشی علوم پزشکی اقدام مینماید. هدف از وضع آیین نامه صلاحیت بالینی، برگزاری آزمونی به منظور ارزیابی توانمندی دانش آموختگان دوره دکتری عمومی دندانپزشکی است. بدین منظور که این دانش آموخته به چه میزان قادر میباشد به تنهایی و بدون داشتن یک راهنما به درمانهای تشخیصی و درمانی اقدام نماید. در سنوات گذشته به دلیل شیوع پاندمی کرونا سیستم حضوری آموزش دانشجویان با محدودیتهایی مواجه گردید و به نوعی سبب تنزل کیفیت آموزش در این رشته شد که ضرورت برگزاری این چنین آزمونهایی را بیش از پیش محسوس مینماید، چرا که با افزایش کیفیت و مهارت دانش آموختگان در این رشته، در آینده کمتر شاهد خطاهای پزشکی خواهیم بود. این آزمون نه تنها در دندانپزشکی که در رشته دکتری عمومی پزشکی نیز از دیرباز وجود داشته و شرط فارغ التحصیلی دانشجویان قبولی در این آزمون میباشد (آئین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی مصوب سال ۱۳۹۶)، به استناد ماده ۸ آیین نامه آموزشی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب شصت و هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۱ ،دوره تحصیلی دندانپزشکی عمومی شامل سه مرحله است و دانشجویان دکتری عمومی دندانپزشکی موظف گردیده اند، در مرحله دوم تحصیل در آزمون جامع دندانپزشکی که بر اساس مصوبه هفتاد و هشتمین جلسه این شورا (مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۶) به آزمون صلاحیت بالینی دندانپزشکی تغییر نام یافت، شرکت نمایند.
بر اساس ماده ۱ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دکتری عمومی دندانپزشکی، دانشجویان پس از گذراندن ۱۸۰ واحد درسی موظفند تا پایان دوره تحصیلی (در سقف سنوات تحصیلی) در آزمون شرکت نموده و آن را با موفقیت بگذرانند. شاکی در دادخواست تقدیمی به صورت مکرر اعلام نموده که چرا دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۷ به بعد مشمول این آزمون میباشند اما ورودی های سال ۱۳۹۶ از این آزمون معاف گردیده اند و این را امری تبعیض آمیز اعلام نموده است. در این خصوص شایان ذکر است با توجه به اینکه به موجب تبصره ۲ ماده ۱۹ آیین نامه آموزش دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب سال ۱۳۹۶ دانشجویی که در طول ۵ سال از شروع مرحله دوم نتوانند ۱۸۰ واحد از دروس دوره (با احتساب واحدهای دوره اول) را بگذرانند و در آزمون جامع دندانپزشکی قبول شود چنانچه کل سنوات تحصیلی او ۸/۵ سال شده باشد اخراج میگردد. با عنایت به تاریخ وضع این آیین نامه که در سال ۱۳۹۶ و تاریخ تصویب آیین نامه صلاحیت بالینی که ۱۴۰۱/۸/۲۸ میباشد، در آیین نامه صلاحیت بالینی، کلیه دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۷ به بعد مشمول اجرای این قانون در نظر گرفته شده اند. در خصوص ادعای نامبرده دائر بر اینکه برگزاری این آزمون سبب منع ورود و حذف تعدادی از دندانپزشکان به بازار کار میگردد و به نوعی با عدالت آموزشی و قانون افزایش ظرفیت پذیرش دندانپزشکی مغایرت دارد نیز اشاره مینماید، آیین نامه صلاحیت بالینی مصوب سال ۱۴۰۱ به دلایل ذیل نسبت به آزمون جامع دندانپزشکی با تسهیل و اغماض بیشتری نسبت به دانشجویان وضع گردیده است.
دلیل اول: اینکه در آزمون جامع دندانپزشکی سال ۱۳۹۶ شرط ورود به ترم ده و بالاتر، قبولی در آزمون جامع دندانپزشکی است؛ در حالی که در آزمون صلاحیت بالینی این شرط حذف شده و عملاً به دانشجویان امکان میدهد تا پس از گذراندن ۱۸۰ واحد درسی به دفعات در این آزمون شرکت نماید و هم زمان نیز بتواند تحصیلات خود را پیش ببرند.
دلیل دوم: در آزمون جامع دندانپزشکی چنانچه سنوات تحصیلی دانشجویی از ۸/۵ سال تجاوز گردد و در آزمون مذکور قبول نگردد اخراج خواهد شد در حالی که در آیین نامه صلاحیت بالینی در صورت عدم قبولی در آزمون در سقف سنوات مجاز، امکان تغییر رشته به مقاطع پایین تر پیش بینی شده است.”
پرونده در اجرای ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری به هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و این هیأت به موجب دادنامه شماره ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۵۶۰۹۴۸ مورخ ۱۴۰۲/۶/۲۰ تبصره ۱ ماده ۲ آیین نامه آزمون صالحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب هشتاد و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹ را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری، قطعیت یافت.
«رسیدگی به تقاضای ابطال ماده ۸ آیین نامه مذکور در دستور کار جلسه هیأت عمومی قرار گرفت.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۶/۲۸ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
اولاً آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی در مقام اجرای آیین نامه آموزشی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب شصت و هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۱ به تصویب رسیده است که ماده ۸۸ آن بیان میدارد آیین نامه آموزشی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی از ابتدای سال تحصیلی ۹۸ ـ ۱۳۹۷ برای آن دسته از دانشجویانی که از این تاریخ به بعد وارد دانشگاه میشوند، لازم الاجرا است و در عین حال به موجب فراز دوم مصوبه هفتاد و هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۶ (موضوع ابلاغیه شماره ۵۰۰/۱۰ مورخ ۱۴۰۰/۱/۱۸ معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) عنوان آزمون جامع دندانپزشکی مقرر در ماده ۸ آیین نامه آموزشی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی به آزمون صلاحیت بالینی دندانپزشکی تغییر یافته است. ثانیًا در مقام ارزیابی مصوبات از حیث ممنوعیت عطف بماسبق نمودن مفاد آنها با لحاظ اصل اثر فوری مقررات، تفکیک میان وقایع گذشته و جاری ضروری است و درخصوص وقایع جاری، تغییر در شرایط پیشینی در صورت ضرورت امر، عدم تضییع حقوق مکتسب ناشی از بخش گذشته این وقایع و همچنین وجود فرصت مناسب جهت تطبیق مشمولین با شرایط جدید (که مفاد رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۵۸ مورخ ۱۳۸۸/۲/۱۳ و آرای هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی به شماره دادنامه های ۲۹ مورخ ۱۳۹۸/۲/۱۰ ،۷۵۶ مورخ ۱۳۹۹/۵/۷ و ۲۶۹ مورخ ۱۴۰۰/۵/۱۹ دلالت بر آنها دارد) با ایرادی مواجه نیست و درخصوص ماده ۸ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی با لحاظ اصلاحیه شماره ۵۱۷/۶۱۹/د مورخ ۱۴۰۲/۵/۲۵ دبیر شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی که حسب آن دانشجویانی که تا قبل از مهرماه ۱۴۰۲ فارغ التحصیل میشوند از شمول آن خارج شده اند، شمول آن به سایر دانشجویان فاقد ایراد است و دفاعیات طرف شکایت درخصوص وجود الزامات آموزشی و لحاظ ماهیت فنی و تخصصی موضوع، اقتضای این تغییر را موجه میسازد و ضمنًا مقرره موصوف متعرض دروس و آزمونهای گذرانده شده مشمولین نشده است و همچنین فاصله میان تاریخ وضع و به تبع آن لازم الاجرا شدن مقرره تا تاریخ آزمون و نهایتًا عدم فارغ التحصیلی مشمولین در زمان تعیین شده برای برگزاری آزمون صلاحیت بالینی دندانپزشکان حاکی از وجود فرصت مناسب جهت تطبیق وضعیت نامبردگان با شرایط جدید است. بنا به مراتب فوق، ماده ۸ آیین نامه آزمون صلاحیت بالینی دوره دکتری عمومی دندانپزشکی مصوب هشتاد و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲۹ در حدود اختیار مرجع تصویب کننده آن بوده و مغایرتی با قوانین و مقررات ندارد و لذا ابطال نشد. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری