رای شماره ۱۴۲ هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال بخشنامه شماره ۶۳/۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی 

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۱۴۲ مورخ ۱۴۰۰/۱/۱۷ با موضوع: «ابطال بخشنامه شماره ۶۳/۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۰/۱/۱۷ شماره دادنامه: ۱۴۲ شماره پرونده: ۹۸۰۳۶۷۲

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: خانم حکیمه وحدانی پور

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره ۶۳/۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره ۶۳/۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است:

” از آنجائیکه بخشنامه صادره ۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ با موضوع کسر حق بیمه مکمل از همکاران فرهنگی و بنده، در تضاد با فصل دهم خدمات کشوری و ماده ۴۵ قانون کار بخشنامه مذکور فاقد وجاهت قانونی میباشد زیرا مطابق با قوانین مذکور کسر هر مبلغ توسط کارفرما یا سازمان باید با رضایت کارگر یا کارمند و یا مستخدم باشد. لذا با توجه به تفوق قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی بر بخشنامه های تنظیمی توسط سازمانها بخشنامه صادره فوق مغایرت آشکاری با قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران دارد زیرا به صورت پیش فرض این مبالغ از حقوق فرهنگیان کسر میگردد مگر کسانی که انصراف خود را اعلام دارند در حالیکه کسر هر مبلغی از حقوق ایشان باید با رضایت قبلی صورت گیرد. اینک با عنایت به مراتب فوق وفق اصل ۱۷۳ قانون اساسی و مستندًا به مواد ۱۰ ،۱۱ و … قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری با تقدیم این دادخواست رسمی و قانونی مستدعی است ضمن ورود شکایت بنده صدور حکم بر ابطال بخشنامه شماره ۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ به استناد فصل دهم قانون خدمات کشوری و ماده ۴۵ قانون کار صادر شود.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

” به: تمامی مدارس و مراکز تحت پوشش اداری

موضوع: بیمه عمر مکمل سال ۱۳۹۸

سلام علیکم

احترامًا با عنایت به شیوه نامه ۶۰۱/۶۳۰/۶۶۱۹۵ـ ۱۳۹۸/۷/۱۸ اداره کل در خصوص عقد قرارداد بیمه عمر مکمل کارکنان آموزش و پرورش (شاغل و بازنشسته) با شرکت بیمه معلم، به استحضار کلیه همکاران عزیز میرساند بیمه عمر کارکنان در ۲ بخش زیر قابل اجرا میباشد:

الف ـ بیمه عمر مصوب: در این نوع پوشش بیمه ای، مبلغ حق بیمه ۴۵۷۸۰ به صورت ماهیانه از حقوق کلیه همکاران (شاغل و بازنشسته) کسر میگردد و شخص همکار در مقابل خطر فوت به دلایل مختلف (طبیعی، بیماری و حادثه) بیمه شده و شرکت بیمه معلم متعهد به باز پرداخت مبلغ ۷۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال غرامت پس از دریافت مستندات لازم میباشد.

۲ـ بیمه عمر مکمل: در این نوع پوشش بیمه (که به مدت یکسال تحصیلی و اختیاری میباشد) مبلغ حق بیمه (۱/۰۷۰/۹۲۵ ریال) طی دو قسط از حقوق آبان و آذر ماه کسر میگردد و شخص همکار در مقابل خطرات:

۱ـ فوت به دلایل مختلف (طبیعی، بیماری و حادثه) تحت پوشش قرار گرفته و شرکت بیمه معلم متعهد به باز پرداخت مبلغ ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال (سی میلیون تومان) (علاوه بر مبلغ غرامت بیمه عمر مصوب) پس از دریافت مستندات لازم میباشد مشروط بر اینکه سن بیمه شده در زمان انعقاد قرارداد (۱۳۹۸/۶/۳۱ )۷۰ سال بیشتر نباشد.

۲ـ نقص عضو و از کار افتادگی دائم ناشی از حوادث مشمول بیمه تحت پوشش قرار گرفته و شرکت بیمه معلم متعهد به بازپرداخت حداکثر مبلغ ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال متناسب با شدت حادثه و نقص عضو پس از دریافت مستندات لازم میباشد. مدت اجرای این قرارداد از تاریخ ۱۳۹۸/۶/۳۱ لغایت ۱۳۹۹/۶/۳۱ میباشد. جمع مبلغ پرداخت غرامت (تعهد بیمه عمر مصوب و مکمل) در ۲ حالت (الف) و (ب) ۳۷۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال (سی و هفت میلیون تومان) میباشد.

«با توجه به توضیحات ارائه شده و با عنایت به برنامه ریزی به عمل آمده جهت کسر مبلغ حق بیمه عمر مکمل از حقوق آبان و آذر کلیه همکاران محترم شاغل (رسمی، پیمانی و قراردادی)، چنانچه همکاری متقاضی پوشش بیمه عمر مکمل نمیباشند، لازم است فرم انصراف از بیمه عمر مکمل که پیوست این شیوه نامه میباشد را تکمیل و امضا نموده و در بایگانی آموزشگاه نگهداری و فقط فایل اکسل به اداره تحویل شود. مدیریت آموزشگاه مقتضی است فایل مذکور را (به صورت فلش یا سی دی) همراه با پرینت تأیید شده (دارای امضا و اثر انگشت همکار و مهر و امضای مدیر) حداکثر تا مورخ ۱۳۹۸/۸/۴ به کارشناسی تعاون و امور رفاهی ناحیه شخصًا تحویل تا اقدامات لازم بعدی به عمل آید. ارسال فایل اکسل فقط به وسیله فلش یا سی دی، ارسال توسط اتوماسیون یا سایر روشها، قابل پذیرش نمیباشد. بدیهی است با توجه به پایان انجام فرایند محاسبات حقوق آبان ماه در محدوده زمانی قید شده، امکان ثبت تقاضاهای ارسالی بعد از تاریخ ۱۳۹۸/۸/۴ نبوده و مبلغ کسر شده غیرقابل برگشت میباشد. با عنایت به اهمیت موضوع مدیریت مسئول مستقیم اطلاع رسانی و اخذ امضا از همکاران میباشد. ـ مدیر آموزش و پرورش ناحیه ۲ مشهد مقدس”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی به موجب نامه شماره ۱۶۰/۱۱۸۳۲ ـ ۱۳۹۸/۱۲/۱۲ توضیح داده است که:

“۱ـ با عنایت به اینکه وفق بند (ت) و (پ) ماده ۸۰ و ماده ۸۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در ابطال مصوبات می بایست حکم شرعی، مواد قانونی مغایر و خروج از اختیارات مقام تصویب کننده، تصریح گردد لکن شاکی بدون عنوان مغایرت مذکور صرفًا درخواست ابطال بخشنامه را نموده است. بنا به قاعده «البینه علی المدعی» و همچنین با عنایت به اینکه شاکی در تنظیم دادخواست وفق مواد فوق الذکر اقدام ننموده است وفق قسمت اخیر بند ۳ ماده ۸۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری صدور قرار رد دادخواست مشارالیه مورد تقاضاست.

۲ـ حسب بررسی انجام شده توسط اداره آموزش و پرورش ناحیه سه مشهد در اجرای بخشنامه مذکور مبلغی از حساب ایشان برداشت نشده است و اساسًا ایشان نفعی در دعوی مطروحه ندارد.

۳ـ بخشنامه مذکور در جهت کمک و مساعدت با همکاران و پیشگیری از تضییع حقوق خانواده آنان تنظیم گردیده است و در آن مهلت معقولی برای اعلام انصراف همکار پیش بینی شده است، بنابراین در صورت عدم انصراف از آن، رضایت حاصل میشود و ادعای شاکی مبنی بر عدم وجود رضایت همکار در این خصوص صحیح نمیباشد. ضمن اینکه در صورت اعلام انصراف، مبلغی از همکار کسر نمیشود. با توجه به مراتب معروضه و نظر به اینکه بخشنامه مذکور مغایرتی با قانون ندارد لذا رسیدگی و رد درخواست مورد استدعاست.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۱/۱۷ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً: مستفاد از ماده ۱ قانون بیمه مصوب سال ۱۳۱۶ ،بیمه عقدی است رضایی و برای تحقق آن اراده بیمه گذار و اعلام صریح آن لازم است؛ بنابراین مفروض دانستن رضایت سابق جهت تمدید عقد بیمه و الزام به اعمال انصراف در بخشنامه مورد اعتراض مغایر ماده قانونی مذکور است و سکوت دلیل بر قبول تمدید عقد نیست. ثانیًا: بیمه مکمل عمر جزو مصادیق ماده ۸۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و تکالیف دستگاه اجرایی تلقی نمیشود؛ چه آن که در این صورت به رسمیت شناختن حق انصراف بیمه گذاران در بخشنامه مورد اعتراض فاقد مبنا بود. ثالثًا: بیمه مکمل عمر جزو بیمه های اختیاری بوده که انعقاد آن برای هر سال به صورت جداگانه صورت می پذیرد، لذا در صورت عدم اعلام درخواست برقراری بیمه، اساسًا ایجاب و قبولی جهت انعقاد عقد بیمه در سال جدید صورت نمیگیرد و مفروض دانستن رضایت بیمه گذار محتاج دلیل است که در این حالت موجود نیست. بنابراین بخشنامه شماره ۶۳/۳۰۲۵۱ـ ۱۳۹۸/۷/۲۲ اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی مغایر ماده ۱ قانون بیمه و بند ۱ ماده ۱۹۰ قانون مدنی در خصوص لزوم وجود رضای طرفین در عقد است و مستند به بند ۱ ماده۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی