رای شماره ١۵۴٨ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبه مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

یک نسخـه از رأی ھیأت عمـومی دیـوان عدالت اداری به شمـاره دادنامه ٩٩٠٩٩٧٠٩٠۵٨١١۵۴٨ مورخ ١٣٩٩/١٠/٣٠ با موضوع: «ابطال قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبه مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند » جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩٩/١٠/٣٠ شماره دادنامه: ١۵۴٨ شماره پرونده: ٩٨٠٣۶٣٨

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبه مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند

گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت ھمگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ٣٠٠/٢٣٢٠٣٨ ـ١٣٩٨/٩/٢٣ اعلام کرده است که:

« حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای بھرامی

رییس محترم دیوان عدالت اداری

سلام علیکم

احتراماً به استحضار می رساند؛ در بررسی تبدیل مدارس دولتی به مدارس ھیأت امنایی در شھرستان بیرجند (استان خراسان جنوبی) ملاحظه گردید که در قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبات مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ ،بند ۵ از مصوبات مورخ ١٣٩۵/۶/١۶ و ھمچنین بند ١٠ از مصوبات مورخ ١٣٩٧/۴/١٩ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند، تعدادی از مدارس دولتی این شھرستان، به مدارس ھیأت امنایی علامه حلی (فرھنگیان) تبدیل شده اند. بر اساس این مصوبات، مقرر شده: حداقل ۶٠ درصد ظرفیت این مدارس از بین فرزندان فرھنگیان و ۴٠ درصد از بین غیر فرھنگیان پذیرش شود و در طی سال ھای بعدی نیز درصد جذب فرزندان فرھنگیان ١٠ درصد دیگر افزایش یافته است. در خصوص مصوبات شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند، ایراداتی به شرح ذیل وارد است:

١ـ مطابق ماده ١١ آیین نامه توسعه مشارکت ھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس (مصوبه ھفتصد و ھشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١٣٨٨/٢/١) ،مدارس ھیأت امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیرمحلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد. این در حالی است که بر اساس مصوبه مذکور، این بند از آیین نامه نقض شده است و با توجه به اختصاص سھمیه به فرھنگی و غیر فرھنگی و پذیرش افراد بر اساس فرم ھای امتیازبندی (که شامل مواردی از جمله مدرک تحصیلی پدر و مادر، فرزند یا نوه فرھنگی، خیر مدرسه ساز و…) و عدم ثبت نام بر اساس محدوده جغرافیایی باعث می شود که حتی افرادی که در ھمسایگی مدرسه قرار دارند و قانوناً اولویت ثبت نام با آنھا می باشد، از این حق محروم گردند.

٢ـ با توجه به این که معلمان این مدارس به صورت گزینشی توسط مدیران و ھیأت امنای این مدارس و از بین معلمان با تراز بالا انتخاب می گردند و از طرفی نیز با توجه به این که این مدارس از سایر مزایای آموزشی از جمله کلاس ھای فوق برنامه بھره مند ھستند، متقاضیان زیادی داشته و اختصاص سھمیه ۶٠ الی ٧٠ درصد پذیرش آن به فرزندان فرھنگیان مصداق تبعیض ناروا و مغایر با بند (٩) اصل سوم قانون اساسی می باشد.

٣ـ اگر چه مطابق ماده یک آیین نامه توسعه مشارکت ھای مردمی، تبدیل مدارس دولتی به مدارس ھیأت امنایی، منوط به تأیید شورای آموزش و پرورش شھرستان یا منطقه است، اما با توجه به این که مطابق ماده ١١ این آیین نامه و ھمچنین قسمت چھارم بند (ج) و قسمت اول بند (د) از دستورالعمل اجرایی این آیین نامه، به صراحت نحوه ثبت نام دانش آموزان در این مدارس ذکر شده است. لذا اختصاص ۶٠ الی ٧٠ درصد ظرفیت پذیرش و ثبت نام این مدارس به فرزندان فرھنگیان در چارچوب اختیارات و وظایف شورای آموزش و پرورش نمی باشد.»

متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:

«قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبه مورخ ١٣٩۴/۴/١۴

٢ :در سجادشھر ساختمان فعلی دبستان ایمان در مجاورت دبستان دخترانه گوھرشاد برای دبستان ھیأت امنایی دخترانه نه دوره اول و در مجاورت دبیرستان دخترانه متوسط دوره اول فخرالزمان قریب دبستان ھیأت امنایی پسرانه دوره اول «ساختمان قدیم آیندگان» اختصاص یابد. (ضمناً پذیرش در این مدارس با حداقل ۶٠ درصد اولویت ثبت نام برای فرزندان فرھنگیان و ۴٠ درصد برای سایرین خواھد بود).

٣ :ھمچنین ساختمان دبیرستان دوره دوم فعلی حضرت علی اکبر (ع) که در شورای نظارت مشارکت ھای مردمی استان ھم مورد توافق قرار گرفته است به عنوان دبیرستان ھیأت امنایی دوره اول دخترانه با قید فرھنگیان مورد توافق قرار گرفت. بند ۵ از مصوبه مورخ ١٣٩۵/۶/١۶ ـ با عنایت به سیاست وزارت آموزش و پرورش در راستای کیفیت بخشی امر آموزش و توصیه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در جھت مشارکت اولیا در تحقق اھداف متعالی نظام آموزش و پرورش کشور اعضای شورای آموزش و پرورش با پیشنھاد مدیریت آموزش و پرورش بیرجند برای تاسیس و اداره یک واحد آموزشی ھیأت امنایی در دوره متوسط اول با جنسیت پسرانه در سجادشھر و ھمچنین راه اندازی دوره ھای دوم دبستان علامه حلی دخترانه و پسرانه موافقت نمودند. بند ١٠ مصوبه مورخ ١٣٩٧/۴/١٩ـ با عنایت به افزایش تقاضا و کمبود فضای آموزشی اعضای شورا با راه اندازی دو باب آموزشگاه در دوره ابتدائی (دخترانه ـ پسرانه) به شیوه مدیریت ھیأت امنایی موافقت کردند. ـ »

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل آموزش و پرورش استان خراسان جنوبی به موجب لایحه شماره ٢٢٠٠/١٢١٩۶٣/١۶٠ ـ ١٣٩٨/١١/٢۴ توضیح داده است که:

« ١ـ مطابق ماده ١١ آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه ھیأت امنایی در مدارس (موضوع مصوبه ھفتصد و ھشتادمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١٣٨٨/٢/١) مدارس ھیأت امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیر محلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد. در حالی که این بند از آیین نامه نقض شده است و با توجه به اختصاص سھمیه به فرھنگی و غیر فرھنگی و پذیرش افراد بر اساس فرم ھای امتیازبندی و عدم ثبت نام بر اساس محدوده جغرافیایی باعث محرومیت این گونه دانش آموزان می شود و لذا اختصاص ظرفیت ۶٠ الی ٧٠ درصد جھت ثبت نام فرزندان فرھنگیان در چھارچوب اختیارات و وظایف شورای آموزش و پرورش نمی باشد.

٢ـ با توجه به اینکه معلمان این مدارس به صورت گزینشی و با طراز بالا انتخاب می شوند و از طرفی این مدارس از سایر مزایای آموزشی مانند کلاسھای فوق برنامه بھره مند ھستند متقاضیان زیادی دارند و اختصاص سھمیه پذیرش فرزندان فرھنگیان مصداق تبعیض ناروا و مغایر قانون می باشد. در این خصوص معروض می دارد:

اولاً ـ ادعا و ایراد سازمان بازرسی کل کشور در بند (١) دادخواست مبنی بر اینکه مطابق ماده ١١ آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه ھیأت امنایی در مدارس (موضوع مصوبه ھفتصد و ھشتادمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١٣٨٨/٢/١) مدارس ھیأت امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند. در حالیکه مدارس ھیأت امنایی علامه حلی (فرھنگیان) شھرستان بیرجند به استناد مصوبات شورای آموزش و پرورش و با اختصاص سھمیه ۶٠ الی ٧٠ درصد برای پذیرش و ثبت نام فرزندان فرھنگیان و عدم ثبت نام از دانش آموزان عادی (غیر فرھنگی) که حتی در ھمسایگی مدارس ھیأت امنایی سکونت دارند باعث شده از حق ثبت نام محروم شوند، منطبق با واقع نمی باشد و به صورت کلی مطرح شده است زیرا آموزش و پرورش شھرستان بیرجند به عنوان یکی از مدیریت ھای زیر مجموعه این اداره کل در ثبت نام از دانش آموزان (فرھنگی و غیر فرھنگی) ملزم به رعایت قوانین و مقررات می باشد و نمی توانند خارج از مصوبات و دستورالعمل ھای وزارت آموزش و پرورش و یا این اداره کل اقدام نماید. (بند ١ قسمت (د) دستورالعمل آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه ھیأت امنایی در مدارس) زیرا وزارت آموزش و پرورش موضوع ثبت نام دانش آموزان را به دلیل اھمیت و حساسیت آن زیر نظر داشته و به ھمین منظور دستورالعمل اجرایی ثبت نام از دانش آموزان را تھیه و به ادارات کل آموزش و پرورش سراسر کشور ابلاغ می نماید تا از طریق ادارات کل به مدیریتھا و مناطق و نھایتاً به مدارس ارسال شود و بر اجرای دستورالعمل مذکور به وسیله ستاد نظارت ثبت نام دانش آموزان که در سطح وزارت و استان و شھرستان و منطقه تشکیل می گردد و بر روند ثبت نام دانش آموزان نظارت داشته و به ھمین منظور مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات در وزارت آموزش و پرورش و رئیس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات در ادارات کل استانھا به عنوان دبیر ستاد نظارت بر ثبت نام دانش آموزان بر روند ثبت نام نظارت داشته و در صورتی که شکایتی از سوی والدین دانش آموزان و یا شخص دانش آموز در این زمینه در سامانه رسیدگی به شکایات ثبت شود موظف به رسیدگی و پاسخگویی به صورت مکتوب می باشند که حسب اعلام اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات این اداره کل تاکنون شکایاتی در زمینه عدم ثبت نام دانش آموز غیر فرھنگی که در محدوده جغرافیایی اینگونه مدارس سکونت داشته باشند و متقاضی ثبت نام شده باشند ولی به دلیل اینکه غیر فرھنگی ھستند از ثبت نام آنھا خودداری شده باشد در سامانه شکایات ثبت نشده است. لذا صرف ادعا به صورت کلی ھیچگونه وجاھت قانونی ندارد و سازمان بازرسی نیز می بایست جھت اثبات ادعای خود مصداق یا مصادیق مشخص ارائه نماید تا با متخلفان وفق قوانین و مقررات برخورد شود.

ثانیاً ـ ھمانطوری که در شکایت سازمان بازرسی نیز آمده است مطابق ماده ١١ آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه ھیأت امنایی در مدارس (موضوع مصوبه ھفتصد و ھشتادمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ١٣٨٨/٢/١) و تبصره ذیل آن و بند (۴) دستورالعمل اجرایی آن، مدارس ھیأت امنایی با توجه به ظرفیت خود موظف به ثبت نام از دانش آموزان واجد شرایط با اولویت محدوده جغرافیایی می باشند و برگزاری آزمون ورودی و تعیین شرط معدل برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیر محلی در مدارس مشمول این آیین نامه مجاز می باشد و ادعای سازمان بازرسی مبنی بر اینکه اختصاص سھمیه ۶٠ الی ٧٠ درصد برای پذیرش و ثبت نام فرزندان فرھنگیان در چھارچوب اختیارات و وظایف شورای آموزش و پرورش نبوده و مغایر با قانون می باشد وجاھت قانونی ندارد. زیرا ھمانطوریکه ذکر شد در بند ۴ دستورالعمل اجرایی ماده ١١ آیین نامه مذکور آمده است: «چنانچه پس از ثبت نام دانش آموزان متقاضی واقع در محدوده جغرافیایی مدرسه و یا تعیین محدوده جدید، ظرفیت مدرسه تکمیل نشود ھیأت امنا می تواند با اطلاع و ھماھنگی اداره آموزش و پرورش نسبت به تعیین شرط معدل و یا برگزاری آزمون ورودی برای گزینش و ثبت نام دانش آموزان غیر محلی تا تکمیل ظرفیت اقدام نماید.» بنابراین با توجه به اینکه مدارس علامه حلی (فرھنگیان) به صورت ھیأت امنایی اداره می شوند می توانند پس از ثبت نام دانش آموزان واجد شرایط در محدوده جغرافیایی و به پیشنھاد ھیأت امنا و با تصویب شورای آموزش و پرورش شھرستان برای تکمیل ظرفیت خالی خود در ثبت نام دانش آموزان سھمیه اختصاص دھند (به استناد قسمت اخیر بند (١۵) بخشنامه شماره ١۶۵١٨۴ ـ ١٣٩٨/٩/٩ وزیر آموزش و پروش که می گوید: «ثبت نام از فرزندان ھمکاران فرھنگی مطابق با مفاد دستورالعمل شماره ١٠٠۵۶ ـ ١٣٩٢/١/٢٧ انجام شود.» کما اینکه در سایر مدارس دیگر که به صورت ھیأت امنایی اداره می شوند (مانند مدارس شاھد) نیز در صورتیکه پس از ثبت نام دانش آموزان فرزند ایثارگر چنانچه ظرفیت خالی جھت ثبت نام وجود داشته باشد از سایر دانش آموزان غیر شاھد نیز با رعایت شرایط (امتیاز معدل و امتیاز ایثارگری و امتیاز زوجین فرھنگی و یا کارمند نیروھای مسلح و…) ثبت نام می شود و اعمال اینگونه امتیازات سبب نقض قوانین و مقررات نمی شود. زیرا اینگونه مدارس، مدارس عادی دولتی نیستند و ھمانطوریکه قانون و مقررات اجازه داده است می توانند برای پذیرش و ثبت نام دانش آموز در ظرفیت خالی خود امتیازاتی قائل شوند. بنابراین برخلاف ادعای سازمان بازرسی کل کشور قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبات مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ و بند (۵) از مصوبات مورخ ١٣٩۵/۶/١۶ و ھمچنین بند ١٠ از مصوبات مورخ ١٣٩٧/۴/١٩ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند به ھیچ عنوان خارج از اختیارات و وظایف آن شورا نبوده و ناقض قوانین و مقررات نمی باشد.»

در اجرای ماده ٨۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ پرونده به ھیأت تخصصی فرھنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و ھیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ١٢٧١ ـ ١٣٩٩/٩/٢۵ ،بند ۵ از مصوبه مورخ ١٣٩۵/۶/١۶ و بند ١٠ از مصوبه ١٣٩٧/۴/١٩ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

«رسیدگی به قسمت ھای ٢ و ٣ از بند ٣ مصوبه مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند در دستور کار ھیأت عمومی قرار گرفت.»

ھیأت عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٩/١٠/٣٠ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

نظر به اینکه در قسمت اخیر جزء ھای ٢ و ٣ بند ٣ مصوبه مورخ ١٣٩۴/۴/١۴ شورای آموزش و پرورش شھرستان بیرجند متضمن اعطای امتیاز برای فرزندان فرھنگیان در مدارس ھیأت امنایی می باشد که مغایر با ماده ١١ آیین نامه توسعه مشارکت ھای مردمی است با این توضیح که در این ماده اولویت تعریف شده برای ثبت نام دانش آموزان واجد شرایط، سکونت در محدوده جغرافیایی می باشد و قید «واجد شرایط» مذکور در ماده ١١ ناظر به شرایط علمی می باشد و نمی تواند داشتن والدین فرھنگی را در بر گیرد، بر این اساس قسمت ھای مربوط به لحاظ اعمال تبعیض ناروا و خروج از حدود اختیارات به استناد بند ٩ اصل سوم قانون اساسی و ماده ١١ توسعه مشارکت ھای مردمی مصوب سال ١٣٨٨/٢/١ شورای عالی آموزش و پرورش مغایر قانون است و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.

رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی