رای شماره۳۵۸ هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال تبصره بند۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند از تاریخ تصویب 

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۳۵۸ مورخ ۱۴۰۰/۳/۴ با موضوع: «ابطال تبصره بند۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند از تاریخ تصویب» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۰/۳/۴ شماره دادنامه: ۳۵۸ شماره پرونده: ۹۹۰۱۲۷۰

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ۱ـ تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند

۲ـ بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند

گردش کار: معاون حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب نامه شماره ۳۰۰/۹۳۰۹۹ ـ ۱۳۹۹/۴/۱۷ اعلام کرده است که:

” تبصره بند ۹ مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ دانشگاه علوم پزشکی بیرجند به موجب بند ۷ مصوبه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیات امنای دانشگاه با توسعه و تعمیم شمول مزایایی تخفیف شهریه به بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها و همچنین افزایش مقطع کارشناسی ارشد به PHD به شرح زیر اصلاح گردیده است:

«کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان آنها، همسر و فرزندان بازنشستگانی که حداقل سابقه ده سال خدمت در دانشگاه داشته باشند و در رشته های ظرفیت مازاد مقطع کارشناسی ارشد و PHD دانشگاه پذیرفته شده اند و ملزم به پرداخت شهریه میباشند تا سقف ۵۰ درصد مشروط به رضایت از عملکرد کارمند شاغل بر اساس شیوه نامه ای که به تصویب هیات رئیسه دانشگاه خواهد رسید با نظر هیات رئیسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار میگردند.» پیرو این مصوبه هیأت رئیسه دانشگاه نیز نسبت به تصویب شیوه نامه ای در خصوص نحوه بهره مندی کارکنان و بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها اقدام نموده است. مصوبات مذکور مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات هیأت امنای یاد شده میباشد، زیرا:

اولاً: در ماده ۷ قانون تشکیل هیأتهای امنای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی که وظایف و اختیارات هیأت امنا ذکر شده است، اختیاری مبنی بر اعطای تخفیف به کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان کارکنان منظور نشده است.

ثانیًا: اعمال تخفیف در پرداخت شهریه به شرح مصوبات و شیوه نامه مذکور، بر خالف بند ۹ اصل ۳ قانون اساسی است که در آن به رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه های مادی و معنوی اشعار دارد، میباشد.

ثالثًا: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه مصوبات هیأت امنای برخی دانشگاهها مربوط به تخفیف شهریه به خانواده کارکنان و اعضای هیأت علمی در دانشگاههای تهران (به موجب دادنامه ۱۷۸۶ ـ ۱۳۹۷/۹/۶) ،صنعتی شریف (به موجب دادنامه ۸۳۶ ـ ۱۳۹۸۹/۵/۱) ،دانشگاه یزد(به موجب دادنامه ۱۱۲۵ ـ ۱۱۲۶ مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۳)و جامع علمی کاربردی (به موجب دادنامه ۷۵۲ـ ۱۳۹۸/۴/۱۸) ابطال نموده است. بنا به مراتب تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و مصوبه اصلاحی هیأت امنا طی بند ۷ جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ در خصوص بهره مندی کارکنان و بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها از تخفیف شهریه، مغایر با قوانین اشاره شده و خارج از حدود اختیارات هیأت امنای دانشگاه موصوف تشخیص و ابطال آنها در هیأت عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) با لحاظ ماده ۱۳ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مورد تقاضا میباشد.”

متن مقرره های مورد شکایت به شرح زیر است:

” الف: تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ هیأت امنا دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند

۹ .با تخفیف شهریه دانشجویان ظرفیت مازاد رشته های کارشناسی ارشد و PHD بسته به نوع رشته تا ۳۰ درصد شهریه با نظر هیأت رئیسه دانشگاه از نیمسال دوم سال تحصیلی ۹۴ـ ۹۵ موافقت گردید.

تبصره: کارکنان دانشگاه و فرزندان آنها که در مقطع کارشناسی ارشد بصورت ظرفیت مازاد در این دانشگاه پذیرفته شدهاند و ملزم به پرداخت شهریه میباشند، تا سقف ۵۰ درصد با نظر هیات رئیسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار میگردند.

ب: بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیأت امنا دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند

۷ .با اصلاح تبصره بند ۹ مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ هیأت امنا به شرح ذیل موافقت گردید:

کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان آنها، همسر و فرزندان بازنشستگانی که حداقل سابقه ده سال خدمت در دانشگاه داشته باشند و در رشته های ظرفیت مازاد مقطع کارشناسی ارشد و PHD دانشگاه پذیرفته شده اند و ملزم به پرداخت شهریه میباشند تا سقف ۵۰ درصد مشروط به رضایت از عملکرد کارمند شاغل براساس شیوه نامه ای که به تصویب هیات رئیسه دانشگاه خواهد رسید با نظر هیات رئیسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار میگردند.”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمـانی بیرجند به موجب لایحه شماره ۹۹/۱۱/۷۸۸۲۶ مورخ ۱۳۹۹/۸/۲۸ به طور خلاصه توضیح داده است که:

“به استناد بند (الف) ماده ۴۹ قانون برنامه چهارم توسعه و بند «ب» ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده یک قانون احکام دائمی برنامه های توسعه ای کشور، قانون نحوه انجام امور مالی معاملاتی دانشگاهها، و قانون نحوه تشکیل هیأتهای امنا دانشگاهها در امور مالی معاملاتی از شمول قوانین و مقررات عمومی، مالی، معاملاتی مستثنی میباشند و صرفًا براساس مصوبات هیأت امناء که به تأیید مقام عالی وزارت متبوع میرسد، اداره میشوند و مصوبات مورد اعتراض و شکایت، به تأیید مقام عالی وزارت متبوع رسیده است. مطابق بند «ح» ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مجازند از ظرفیت مازاد سهمیه آموزش رایگان خود و یا ظرفیتهای جدیدی که ایجاد میکنند براساس قیمت تمام شده یا توافقی با بخش غیردولتی و با تأیید هیأت امناء در مقاطع مختلف دانشجو بپذیرند و منابع مالی دریافتی را حسب مورد پس از واریز به خزانه کل به حساب درآمدهای اختصاصی منظور کنند. برابر تبصره ۲ ماده ۲ آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کلیه واحدهای اجرائی مستقل و غیرمستقل از لحاظ سیاست گذاری تابع قوانین، مقررات و تصمیمات مؤسسه، آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاهها بوده و مکلف به رعایت و اجرای مصوبات هیات امناء مؤسسه میباشند. مطابق بند «و» ماده ۷ قانون نحوه تشکیل هیأتهای امناء، به عنوان یکی از اختیارات هیأت امناء تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن تعیین گردیده است، مصوبات مورد اعتراض و شکایت نیز متأثر از اختیار هیأت امنا بوده و خارج از اختیار به نظر نمیرسد. در خاتمه با توجه به اینکه براساس مستندات قانونی فوق الاشاره، تعیین میزان شهریه و نحوه دریافت آن بر عهده هیأت امناء دانشگاه قـرار داده شده است و هـزینه های مربوط به دوره آمـوزش میبایست بر اسـاس تأیید وزارت متبوع از دانشجو اخذ گردد و مصوبات هیأت امنا به نوعی تعیین میزان شهریه است زیرا تخفیف دلالت بر عدم دریافت شهریه ندارد بلکه میزان شهریه را تا میزان مشخصی تقلیل میدهد و لازمه استقلال حقوقی، مالی و اداری دانشگاه وضع آیین نامه ها و مصوباتی است که با برخی از قوانین و مقـررات عمـومی مغـایرت داشته باشد. صـدور حکم به رد شکایت مورد تقاضا است.”

هیأت عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۳/۴ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثـریت آراء به شرح زیر به صـدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

براساس بند «ب» ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۹ و ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب سال ۱۳۹۵ و مفاد آرای شماره ۹۴۵ ـ ۱۳۹۶/۹/۲۸ و ۳۰۸ ـ ۱۳۹۸/۳/۷ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، تعیین شهریه و اعطای تخفیف درخصوص آن از مصادیق امور مالی محسوب میشود و هیأتهای امنای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی میتوانند نسبت به تعیین آن اقدام نمایند. با این حال، اعمال تخفیف در پرداخت شهریه تحصیلی باید مبتنی بر مبانی موجه آموزشی و حقوقی باشد و بر همین اساس و با عنایت به اینکه براساس بند (۹) اصل سوم قانون اساسی ، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است، تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و بند ۷ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند که متضمن اعطای تخفیف در پرداخت شهریه به کارکنان دانشگاه و همسران و فرزندان آنها و همسران و فرزندان بازنشستگان آن دانشگاه است، مصداق تبعیض ناروا بوده و به دلیل مغایرت با بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال میشود.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

ـ مهدی دربین معاون قضایی دیوان عدالت اداری