رای شماره٩٣۶ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال مصوبه شماره ١٣۵١٨٢۴ـ ١٣٩۶/۵/٣٠ شورای عالی اداری (موضوع اصلاح و تصویب دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای)
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٩٩٠٩٩٧٠٩٠۵٨١٠٩٣۶ مورخ ١٣٩٩/٧/٢٩ با موضوع: «ابطال مصوبه شماره ١٣۵١٨٢۴ـ ١٣٩۶/۵/٣٠ شورای عالی اداری (موضوع اصلاح و تصویب دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای)» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه : ١٣٩٩/٧/٢٩ شماره دادنامه: ٩٣۶ شماره پرونده : ٩٨٠٣١٧۴
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی : آقای سجاد کریمی پاشاکی
موضوع شکایت و خواسته : ابطال مصوبه شماره ١٣۵١٨٢۴ـ ١٣٩۶/۵/٣٠ شورای عالی اداری (موضوع اصلاح و تصویب دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای)
گردش کار : آقای سجاد کریمی پاشاکی به موجب دادخواستی ابطال مصوبه شماره ١٣۵١٨٢۴ـ ١٣٩۶/۵/٣٠ شورای عالی اداری (موضوع اصلاح و تصویب دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای) را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
” به استحضار می رساند شورای عالی اداری در سال ١٣٩۶ و طی تصویب نامه موضوع شکایت اقدام به اصلاح دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای موضوع تصویب نامه شماره ۵٧٩٠٩۵ ـ ١٣٩۵/۴/١ نمود و به این ترتیب دو تبصره به عنوان تبصره ۶ و ٧ به ماده ٢ الحاق و چھار تبصره نیز به ماده ۵ تصویب نامه مصوب ١٣٩۵ اضافه نمود. از آنجا که الحاقات مذکور مغایر بند ٩ اصل ٣ و اصول ١٩ و ٢٠ قانون اساسی … و در عین تبعیض ناروا می باشد لذا به شرح ذیل مورد شکایت اینجانب است. متن مقرره موضوع شکایت: «اصلاح و تصویب دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای تمامی وزارتخانه ھا، مؤسسات دولتی، شرکت ھای دولتی، نھادھای عمومی غیردولتی»
شورای عالی اداری در یکصد و ھفتاد و نھمین جلسه مورخ ١٣٩۶/۴/٢٧ بنا به پیشنھاد سازمان اداری و استخدامی کشور با ھدف بھره گیری از توانمندی ھای زنان و جوانان مستعد کشور برای تصدی پست ھای مدیریت حرفه ای و افزایش سھم و نقش آنان در مدیریت اجرایی کشور، دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای موضوع تصویب نامه شماره ۵٧٩٠٩۵ ـ ١٣٩۵/۴/١ شورا را به شرح زیر اصلاح و تصویب کرد:
١ـ دو تبصره به شرح زیر به عنوان تبصره ۶ و تبصره ٧ به ماده ٢ الحاق می شود:
تبصره۶ ـ به منظور بھره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست ھای مدیریتی، میزان تجربه مورد نیاز برای تصدی ھر یک از سطوح مدیریت حرفه ای (از تجربه خدمت دولتی) در مورد زنان و کارمندان کمتر از ١۵ سال سابقه در مواردی که سایر شرایط، احراز شده باشد به دو سوم مدت زمان پیش بینی شده در جدول شماره ١ تصویب نامه، توسط شورای راھبری توسعه مدیریت تقلیل می یابد.
تبصره٧ـ زنان و جوانان شاغل در دستگاه ھای اجرایی کشور می توانند با ارائه اقدامات علمی و پژوھشی خود در زمینه موضوعات مدیریتی یا در رابطه با حوزه ھای تخصصی عملکرد دستگاه متبوع از امتیازات ویژه ای برای تصدی پست ھای مدیریت برخوردار گردند. آیین نامه اجرایی نحوه برخورداری از این امتیازات حداکثر طی مدت سه ماه پس از ابلاغ این مصوبه، توسط سازمان اداری و استخدامی کشور تھیه و به تصویب شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی خواھد رسید.
٢ـ چھار تبصره به شرح زیر به ماده ۵ الحاق می شود:
تبصره١ـ به منظور بھره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست ھای مدیریتی دستگاهھای اجرایی مکلف اند در انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای ( موضوع جدول شماره ١ تصویب نامه) به نحوی برنامه ریزی نمایند که تا پایان برنامه ششم توسعه، متوسط سابقه خدمت مدیران نسبت به وضع موجود ٨ سال کاھش پیدا کند.
تبصره٢ـ تا پایان برنامه ششم توسعه نسبت مدیران زن در پست ھای مدیریتی به ٣٠ %افزایش یابد. سھم ھر یک از دستگاه ھای اجرایی برای انتصاب مدیران زن با در نظر گرفتن شرایط و ویژگی ھای ھر دستگاه، توسط سازمان اداری و استخدامی کشور و با ھماھنگی دستگاه اجرایی ذیربط تعیین و ابلاغ خواھد شد.
تبصره٣ـ به منظور جوانگرایی و بھره گیری از نیروھای جوان و مستعد در اداره امور کشور، دستگاه ھای اجرایی ضمن فراھم کردن تمھیدات لازم، می بایست در خصوص کاھش متوسط سوابق خدمت به گونه ای اقدام نمایند که از انتصاب افراد جدید با داشتن بیش از ٢۵ سال سابقه خدمت و یا دارای سن بیشتر از ۵۵ سال به پست ھای مدیریت پایه خودداری نمایند.
تبصره۴ـ رعایت شایستگی ھای عمومی و شرایط تخصصی برای انتخاب مدیران حرفه ای الزامی است، لیکن به منظور بھره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست ھای مدیریتی، در شراط مساوی کسب امتیازات مربوط به شایستگی ھای عمومی و شرایط تخصصی، اولویت با انتخاب زنان و نیروھای جوانتر خواھد بود. ھمان گونه که استحضار دارند این دستورالعمل در تعاقب دستورالعمل مصوب ١٣٩۵ در راستای ماده ۵۴ و ماده ۵٧ قانون مدیریت خدمات کشوری تصویب شده است. ماده ۵۴ قانون مدیریت خدمات کشوری عنوان می دارد: «ماده۵۴ـ به منظور استقرار نظام شایستگی و ایجاد ثبات در خدمت مدیران، دستگاه ھای اجرایی موظفند اقدامات زیر را انجام دھند:
الف ـ در انتخاب و انتصاب افراد به پست ھای مدیریت حرفه ای، شرایط تخصصی لازم را تعیین نموده تا افراد از مسیر ارتقاء شغلی به مراتب بالاتر ارتقاء یابند. در مواردی که از این طریق امکان انتخاب وجود نداشته باشد. با برگزاری امتحانات تخصصی لازم، انتخاب صورت می پذیرد. دستگاه ھای اجرایی می توانند برای حداکثر پانزده درصد (١۵%) سمت ھای مدیریت حرفه ای از افراد شایسته (با رعایت تخصص و تجربه شاغل نسبت به شغل، بدون رعایت سلسله مراتب مدیریتی) خارج از دستگاه استفاده نمایند.
ب ـ عزل و نصب متصدیان پست ھای مدیریت سیاسی (مذکور در ماده ٧١ این قانون) بدون الزام به رعایت مسیر ارتقاء شغلی از اختیارات مقامات بالاتر می باشد.
ج ـ دوره خدمت در پست ھای مدیریت حرفه ای چھار ساله می باشد و تمدید آن بلامانع است. تغییر سمت افراد قبل از مدت مذکور بر اساس آیین نامه ای که با پیشنھاد سازمان به تصویب ھیأت وزیران می رسد امکان پذیر می باشد.
تبصره١ـ در اجرای این ماده مجموع شرکت ھای زیرمجموعه یک شرکت مادرتخصصی برای انتصاب مدیران یک دستگاه اجرایی تلقی می گردد.
تبصره٢ـ در ھر یک از دستگاه ھای اجرایی، یکی از پست ھای معاونین مقامات اجرایی مذکور در بندھای (د) و (ھـ) ماده ٧١ این قانون ثابت تلقی می گردد و عزل و نصب متصدی آن بر اساس آیین نامه ای است که با پیشنھاد سازمان به تصویب ھیأت وزیران می رسد.
تبصره٣ـ دستگاه ھای اجرایی موظفند امکان ارتقاء مسیر شغلی را با توجه به امتیازات مربوطه در فضای رقابتی برای کلیه کارمندان فراھم نمایند.
تبصره۴ـ مدیران مذکور در ماده ٧١ این قانون مدیران سیاسی و بقیه مدیران حرفه ای تلقی می گردند.»
ماده ۵٧ قانون مدیریت خدمات کشوری بیان می کند: «ماده ۵٧ ـ دستورالعمل اجرایی این فصل و شرایط تخصصی و عمومی پست ھای مدیریت حرفه ای و نحوه ارتقاء مسیر شغلی با پیشنھاد سازمان به تصویب شورای عالی اداری می رسد.» ھمان طور که ملاحظه می شود در تبصره ٣ ماده ۵۴ این قانون، ارتقاء مسیر شغلی مشروط به امتیازات مربوطه در فضای رقـابتی برای کلیه کـارمندان می بایست تـوسـط دستگاه اجرایی فراھم شود و در این ماده و ماده ۵٧ قانون مدیریت خـدمات کشوری، ارتقاء مدیریت حرفه ای کلیه کارمندان بدون تبعیض و با شرایط رقابتی و کسب امتیازات لازم پیش بینی شده است. از آنجا که طرف شکایت در مقرره موضوع شکایت امتیازاتی را برای جوانان و بانوان اخص از کلیه کارمندان در نظر گرفته است و به دستگاه ھای اجرایی تکلیف کرده است که می بایست درصد انتصاب مدیران حرفه ای از میان جوانان و بانوان را به درصد معینی برسانند و این تکلیف به علاوه امتیازات پیش بینی شده برای قشر جوانان و قشر بانوان، آنان را نسبت به سایر کارمندان متمایز و اولی تر خواھد ساخت و آنھا را در شرایط مساوی ارجح بر سایر اقشار کارمند محسوب نموده است لذا مقرره موضوع شکایت عین تبعیض ناروا مغایر با بند ٩ اصل ٣ قانون اساسی، اصل ١٩ قانون اساسی و اصل ٢٠ قانون اساسی و ھمچنین بند ٣ سیاست ھای کلی نظام اداری ابلاغی مقام معظم رھبری که وفق ماده ١٢٣ قانون برنامه ششم توسعه لازم الاجرا می باشد که منجر به ارائه سھمیه ویژه و خاص برای جوانان و بانوان شده و سایر کارمندان را در تصدی پست ھای مدیریتی به ویژه مدیریت پایه محدود می سازد و علاوه بر موارد ذکر شده ارجحیت جوانان و بانوان در انتصاب در شرایط برابر موضوع تبصره ۴ الحاقی به ماده ۵ تصویب نامه مغایر با بند ۶ سیاست ھای کلی فرھنگی ایثار و شھادت ابلاغی مقام معظم رھبری (مستفاد از اختیارات بند ١ اصل ١١٠ قانون اساسی) در اولویت دادن به ایثارگران در انتصابات در شرایط مساوی می باشد که در نتیجه مغایر با ماده ١٣٣ قانون برنامه ششم خواھد بود. علی ایحال با عنایت به موارد مطروحه نظر به اینکه طرف شکایت با وضع اصلاحیه موضوع شکایت، مزایا و تسھیلات ویژه و بدون تصریح در قوانین برای جوانان و بانوان در انتصاب به پست ھای مدیریتی وضع کرده است و به این وسیله حقوق سایر کارمندان را در مسیر رشد و ارتقاء با محدودیت و عدم تساوی مواجه ساخته است. ابطال کل اصلاح تصویب نامه نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای ابلاغی به شماره ١٣۵١٨٢۴ـ ١٣٩۶/۵/٣٠ شورای عالی اداری از محضر قضات ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری خواستارم. “
متن مصوبه ١٣۵١٨٢۴ـ ١٣٩۶/۵/٣٠ شورای عالی اداری به شرح زیر است:
” اصلاح و تصویب دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای
تمامی وزارتخانه ھا، مؤسسات دولتی، شرکت ھای دولتی، نھادھای عمومی غیردولتی
شورای عالی اداری در یکصد و ھفتاد و نھمین جلسه مورخ ١٣٩۶/۴/٢٧ بنا به پیشنھاد سازمان اداری و استخدامی کشور با ھدف بھره گیری از توانمندی ھای زنان و جوانان مستعد کشور برای تصدی پست ھای مدیریت حرفه ای و افزایش سھم و نقش آنان در مدیریت اجرایی کشور، دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفھای[حرفه ای] موضوع تصویب نامه شماره ۵٧٩٠٩۵ ـ ١٣٩۵/۴/١ شورا را به شرح زیر اصلاح و تصویب کرد:
١ـ دو تبصره به شرح زیر به عنوان تبصره ۶ و تبصره ٧ به ماده ٢ الحاق می شود:
تبصره۶ ـ به منظور بھره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست ھای مدیریتی، میزان تجربه مورد نیاز برای تصدی ھر یک از سطوح مدیریت حرفھای[حرفه ای] (از تجربه خدمت دولتی) در مورد زنان وکارمندان کمتر از ١۵ سال سابقه در مواردی که سایر شرایط، احراز شده باشد به دو سوم مدت زمان پیش بینی شده در جدول شماره ١ تصویب نامه، توسط شورای راھبری توسعه مدیریت تقلیل می یابد.
تبصره٧ـ زنان و جوانان شاغل در دستگاه ھای اجرایی کشور می توانند با ارائه اقدامات علمی و پژوھشی خود در زمینه موضوعات مدیریتی یا در رابطه با حوزه ھای تخصصی عملکرد دستگاه متبوع از امتیازات ویژه ای برای تصدی پست ھای مدیریت برخوردار گردند. آیین نامه اجرایی نحوه برخورداری از این امتیازات حداکثر طی مدت سه ماه پس از ابلاغ این مصوبه، توسط سازمان اداری و استخدامی کشور تھیه و به تصویب شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی خواھد رسید.
٢ـ چھار تبصره به شرح زیر به ماده ۵ الحاق می شود:
تبصره١ـ به منظور بھره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست ھای مدیریتی دستگاهھای اجرایی مکلف اند در انتخاب و انتصاب مـدیران حرفـه ای (موضوع جـدول شماره ١ تصویب نامه) به نحوی برنامه ریزی نمایند که تا پایان برنامه ششم توسعه، متوسط سابقه خدمت مدیران نسبت به وضع موجود ٨ سال کاھش پیدا کند.
تبصره٢ـ تا پایان برنامه ششم توسعه نسبت مدیران زن در پست ھای مدیریتی به ٣٠ %افزایش یابد. سھم ھر یک از دستگاه ھای اجرایی برای انتصاب مدیران زن با در نظر گرفتن شرایط و ویژگی ھای دستگاه، توسط سازمان اداری و استخدامی کشور و با ھماھنگی دستگاه اجرایی ذیربط تعیین و ابلاغ خواھد شد.
تبصره٣ـ به منظور جوانگرایی و بھره گیری از نیروھای جوان و مستعد در اداره امور کشور، دستگاه ھای اجرایی ضمن فراھم کردن تمھیدات لازم، می بایست در خصوص کاھش متوسط سوابق خدمت به گونه ای اقدام نمایند که از انتصاب افراد جدید با داشتن بیش از ٢۵ سال سابقه خدمت و یا دارای سن بیشتر از ۵۵ سال به پست ھای مدیریت پایه خودداری نمایند.
تبصره۴ـ رعایت شایستگی ھای عمومی و شرایط تخصصی برای انتخاب مدیران حرفه ای الزامی است، لیکن به منظور بھره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست ھای مدیریتی، در شراط مساوی کسب امتیازات مربوط به شایستگی ھای عمومی و شرایط تخصصی، اولویت با انتخاب زنان و نیروھای جوانتر خواھد بود. ـ رئیس جمھور و رئیس شورای عالی اداری “
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس امور حقوقی و مجلس سازمان اداری و استخدامی کشور به موجب لایحه شماره ۵٩۴۴٨۶ ـ ١٣٩٨/١٠/١۶ ،نامه شماره ۵٨۴٨١٨ ـ ١٣٩٨/١٠/١١ معاون نوسازی اداری (سازمان اداری و استخدامی کشور) را ارسال کرده است که متن آن به قرار زیر است:
” ١ـ در حال حاضر نیمی از کارمندان شاغل در بخش دولتی را زنان و بخش قابل توجھی را نیز جوانان تشکیل می دھند لیکن سھم این افراد در تصدی پست ھای مدیریتی ناچیز است. تصویب نامه مزبور در راستای رفع تبعیض و مشکلات موجود، پرھیز از نگرش ھای سلیـقه ای و غیرحرفه ای و بر اساس بند ٣ سیاست ھای کلی نظـام اداری ابلاغی مقام معظم رھبری و نیز بند ٩ اصل ٣ و اصول ١٩ و ٢٠ قانون اساسی و به ویژه در جھت تحقق ماده ٢١ قانون مذکور تدوین شده است. مصوبه مذکور به منظور ایجاد شرایط برابر برای تصدی پست ھای مدیریتی و بسترسازی برای رشد و پرورش توانمندی ھای بانوان و جوانان مستعد کشور، دستگاه ھای اجرایی را ملزم نموده که رویکرد جوان گرایی و اختصاص اولویت به بانوان را در انتخاب مدیران خود مد نظر قرار دھند.
٢ـ تصویب نامه مذکور ھیچ گونه تعارضی با مفاد بند ۶ سیاست ھای کلی نظام برای ترویج و تحکیم فرھنگ ایثار و جھاد و ساماندھی امور ایثارگری مبنی بر «اولویت دادن به بکارگیری ایثارگران در بخش ھای مدیریتی در شرایط مساوی» را ندارد. در انتصاب افراد به پست ھای مدیریتی در شرایط مساوی، اولویت نخست با ایثارگران و اولویت بعدی با بانوان و جوانان می باشد و از این جھت مشکلی در اجرای ھمزمان بند مزبور و تصویب نامه فوق الذکر ایجاد نخواھد شد.
٣ـ بر اساس ماده ۵٧ قانون مدیریت خدمات کشوری، تدوین دستورالعمل اجرایی نحوه انتخاب و انتصاب مدیران حرفه ای (موضوع تصویب نامه شماره ۵٧٩٠٩۵ ـ ١٣٩۵/۴/١ شورای عالی اداری) در حیطه اختیارات شورای عالی اداری قرار دارد. ھمچنین وفق مفاد بندھای ١٠ و ١١ ماده ١١۵ قانون مذکور، اصلاح و بھبود روش ھا و رویـه ھای مورد عمل و نیز تصویب طرح ھای لازم به منظور ارتقای کارآیی نیروی انسانی و مدیریت دستگاه ھا، در زمره وظایف شورای عالی اداری پیش بینی شده و این شورا به منظور بھبود روش ھا و رویه ھای مورد عمل دستگاه ھای اجرایی در زمینه انتصاب مدیران و تحقق مفاد مذکور، طی تصویب نامه مذکور، اصلاحات لازم در این زمینه را به عمل آورده است. شایان ذکر است شرایط عمومی و اختصاصی مورد نیاز برای انتخاب و انتصاب مدیران (اعم از دارا بودن مدرک تحصیلی مندرج در شرایط احراز شغل ذی ربط، دارا بودن گواھینامه شایستگی و نظایر آن) می بایست در مورد تمامی بانوان و جوانان مشمول تصویب نامه مورد شکایت نیز رعایت گردد. لذا از آنجا که بانوان و جوانان، از شرایط مزبور معاف نمی باشند، از این حیث نیز مصوبه شورا در تعارض با سایر قوانین و ضوابط مورد عمل نمی باشد. با عنایت به موارد مطروحه خواھشمند است دستور فرمایید در خصوص رد شکایت شاکی و انعکاس پاسخ نھایی به مبادی مربوط و شرکت نماینده دبیرخانه شورای عالی اداری در جلسه ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری (در صورت برگزاری جلسه) اقدام لازم به عمل آید. “
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٩/٧/٢٩ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
با توجه به اینکه به موجب مقررات فصل ھشتم قانون مدیریت خدمات کشوری ، اصول حاکم بر انتصاب و ارتقاء شغلی کارکنان تعیین شده و بر «استقرار نظام شایستگی» تأکید شده است، از جمله به موجب ماده ۵٣ قانون مذکور مقرر است: «انتصاب و ارتقاء شغلی کارمندان باید با رعایت شرایط تحصیلی و تجربی لازم و پس از احراز شایستگی و عملکرد موفق در مشاغل قبلی آنان صورت گیرد»، ھمچنین در تبصره٣ ماده ۵۴ مقرر شده: «دستگاه ھای اجرایی موظفند امکان ارتقاء مسیر شغلی را با توجه به امتیازات مربوطه در فضای رقابتی برای کلیه کارمندان فراھم نمایند.»، بنابراین شورای عالی اداری که به موجب ماده ۵٧ قانون مدیریت خدمات کشوری مرجع تصویب دستورالعمل اجرایی فصل ھشتم و شرایط تخصصی و عمومی پست ھای مدیریت حرفه ای و نحوه ارتقاء مسیر شغلی است، اختیار ندارد خارج از چارچوب اصول شایستگی و فضای رقابتی، اقدام به وضع مقرراتی کند که طی آن برای بخشی از کارکنان دولت شامل زنان و جوانان به لحاظ جنسیت و یا سن، فراتر از مقررات قانون امتیاز خاص در نظر گیرد و در مقابل برای انتصاب برخی از کارکنان شاغل دولت به جھات مذکور و علی رغم وجود شایستگی و داشتن شرایط قانونی برای انتصاب در سمت ھای مدیریتی ممنوعیت و محدودیت ایجاد کند. بنابراین مصوبه مورد شکایت به جھت تبعیض آمیز بودن و مغایرت با قانون مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی