رأی شماره ۵۴۶ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: بندھای ٢ و ٣ و ۵ دستورالعمل شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ مصوب وزیر آموزش و
پرورش که تاریخ ١٣۶٩/٩/١ را مبنای برخورداری از حقوق کارآموزی دانش آموزان معلمان ورودی
سالھای ١٣۶٩ و قبل آن تعیین کرده است به لحاظ مغایرت با قانون و خروج از حدود اختیارات
مرجع تصویب ابطال می شود

شماره ٩۴/۶۶٠/ھـ ١٣٩۶/٧/١

بسمه تعالی

جناب آقای جاسبی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

با سلام

یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۵۴۶ مورخ ١٣٩۶/۶/٧ با موضوع:

« بندھای ٢ و ٣ و ۵ دستورالعمل شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ مصوب وزیر آموزش و پرورش که تاریخ ١٣۶٩/٩/١ را مبنای
برخورداری از حقوق کارآموزی دانش آموزان معلمان ورودی سالھای ١٣۶٩ و قبل آن تعیین کرده است به لحاظ مغایرت با قانون و خروج از
حدود اختیارات مرجع تصویب ابطال می شود.» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩۶/۶/٧

شماره دادنامه: ۵۴۶

کلاسه پرونده: ۶۶٠/٩۴

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: خانمھا: ١ـ حفصه رستم زاده ٢ـ شلیر فتاحی ٣ـ طلیعه شریفی ورثه مرحوم جزا فتاحی با وکالت آقای امید ویسی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ٢ـ ۵ دستورالعمل شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ وزارت آموزش و پرورش در خصوص
نحوه استخدام آزمایشی، پرداخت حقوق و احتساب مدت تحصیل متعھدین خدمت موضوع مواد ۶ و ٧ قانون متعھدین خدمت به وزارت
آموزش و پرورش مصوب ١٣۶٩/٣/٨ مجلس شورای اسلامی

گردش کار: آقای محمد صفری زاد به وکالت از موکلین خویش به موجب دادخواست ابطال بند ٢ـ ۵ دستورالعمل شماره
١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ وزارت آموزش و پرورش در خصوص نحوه استخدام آزمایشی، پرداخت حقوق و احتساب مدت تحصیل
متعھدین خدمت موضوع مواد ۶ و ٧ قانون متعھدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب ١٣۶٩/٣/٨ مجلس شورای اسلامی را
خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«ریاست محترم دیوان عدالت اداری

با احترام اینجانب محمد صفری زاد به وکالت از شکات به استحضار عالی می رساند، که حسب اظھارات موکلین مؤثر آنھا به نامه
مرحوم جزاء فتاحی در سال ١٣۶٨ در آزمون مراکز تربیت معلم شرکت و در رشته دبیری ریاضی مرکز تربیت معلم علامه طباطبایی
ارومیه پذیرفته می شود که متأسفانه در حادثه تصادف رانندگی مرحوم در مورخ ١٣۶٩/۶/٣١ به رحمت ایزدی رفته است و به موجب
ماده ۶ قانون متعھدین و تبصره ذیل ماده ٧ خدمت به وزارت آموزش و پرورش (مصوب ١٣۶٨/٣/٨ دانشجویان متعھد به خدمت موضوع
قانون مذکور (از جمله دانشجویان تربیت معلم) می باید در اجرای ماده قانونی مورد نظر به استخدام آزمایشی وزارت آموزش و پرورش
درآمده و حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جھت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر به آنھا پرداخت گردد و به شرح
بند مذکور سازمان آموزش و پرورش می باید در اجرای ماده ۶ در تاریخ ١٣۶٨/٣/٨ نسبت به صدور حکم آزمایشی مورث موکلین اقدام
می نمود و کسور بازنشستگی متعلقه مربوط به ماھھای خرداد ـ تیر ـ مرداد و شھریور تا ١٣۶٩/۶/٣٠) زمان فوت مورث) را به صندوق
بازنشستگی واریز می نمود تا اینکه موکلین به عنوان وراث قانونی مورث از حقوق وظیفه موضوع ماده ٨۶ قانون استخدام کشوری
بھره مند شوند در حالی که عدم واریز کسور مربوطه توسط آموزش و پرورش باعث تضییع حقوق موکلین گردیده و خوانده ردیف دوم به
بھانه عدم واریز کسور بازنشستگی از برقراری حقوق وظیفه خودداری می ورزد و وزارت آموزش و پرورش با صدور دستورالعملی مخالف
قانون و آیین نامه شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ و در اعمال بند ٢ـ ۵ دستورالعمل بدون ھرگونه توجیه قانون بر خلاف اطلاق
قانونی و آیین نامه تا زمان اجرای مصوبه برای دانشجویان ورودی ۶٩ و قبل از آن را یعنی ١٣۶٩/٩/٢ تعیین نموده، که معلوم نیست
تاریخ مذکور بر چه مبنایی تعیین شده است در حالی که در قانون مطلقاً وزارت آموزش و پرورش متعھد به استخدام آزمایشی متعھدین
خدمت از زمان ورود به ترتیب گردیده است و می باید حکم استخدام آزمایشی مورث موکلین به نامه جزاء فتاحی از زمان تصویب قانون
١٣۶٩/٣/٨ صادر می نمود و مستنداً به ماده ١٠ قانون افراد تحت تکفل را بیمه می کرد.

لذا با تقدیم کلیه سوابق مستند استدعای رسیدگی به ابطال دستورالعمل شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ وزارت آموزش و
پرورش و سپس حکم به محکومیت آموزش و پرورش استان کرمانشاه به صدور حکم استخدام آزمایشی مورث موکلین از مورخ
١٣۶٨/٣/٨ تا ١٣۶٩/۶/٣٠ و پرداخت حقوق معوقه و واریز کسور بازنشستگی به صندوق بازنشستگی کشوری و محکومیت سازمان
بازنشستگی کشوری به برقراری حقوق وظیفه و پرداخت حقوق وظیفه معوق از زمان تعلق تا صدور اجرای حکم را دارد. ضمناً یادآور
می گردد که مورث موکلین متعھد به خدمت آموزش و پرورش استان کرمانشاه بوده و سند تعھد خدمت رسمی به پیوست تقدیم
می گردد.»

متن دستورالعمل در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است:

«٢ـ ۵ ـ به دانش آموز معلمان ورودی سال ١٣۶٩ که بر اساس بخشنامه شماره ۶١٧/٧٩ ـ ١٣۶٩/٧/٢ دفتر تربیت معلم تعھد سپرده اند
و نیز سایر دانش آموز معلمان ورودی سالھای قبل که برابر فرم تعھدنامه پیوست دستورالعمل تبدیل تعھد نمایند از ١٣۶٩/٩/١ حقوق
کارآموزی معادل حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جھت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر تعلق خواھد گرفت که
این مبلغ در وضعیت فعلی معادل حقوق پایه ١ گروه ٣ و فوق العاده شغل آموزگاری مربوط می باشد که به ترتیب مبلغ ١٣٠٠٠ ریال و
٢٢٠٠٠ ریال جمعاً برابر ٣۵٠٠٠ ریال می شود.»

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره ٨١٠/٢١٣٨۴٩
ـ ١٣٩۴/١٠/٢١ توضیح داده است که:

«ریاست محترم ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام و احترام

عطف به ابلاغیه مورخ ١٣٩۴/٩/۴ دفتر آن مرجع در خصوص پرونده کلاسه ۶۶٠/٩۴ موضوع شکایت آقای محمد صفری زاد به وکالت از
ورثه مرحوم جزا فتاحی به خواسته ابطال بخشنامه شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ وزارت آموزش و پرورش و الزام این وزارت به
صدور حکم استخدام آزمایشی مرحوم جزا فتاحی و واریز کسور بازنشستگی، در مقام دفاع و رد خواسته معنونه به استحضار
می رساند:

پاسخ در ماھیت دعوا:

١ـ در خصوص صدور حکم به محکومیت آموزش و پرورش به استخدام آزمایشی شخص متوفی و واریز کسور بازنشستگی و برخورداری
ورثه متوفی از حقوق مطالبه شده، ھمان گونه که ذکر گردید، خواسته مزبور مستلزم ارائه ادله اثباتی و رسیدگی به خواسته در
شعب بدوی و تجدیدنظر دیوان جھـت اثبات استحـقاق خواھان و تکلیف خوانده به رعایت آن می باشد که چنین امری صورت نپذیرفته
است. لذا پاسخگویی در این قسمت را به طرح شکایت در دیوان و رسیدگی به موضوع در شعب دیوان عدالت اداری موکول می نماییم.

٢ـ در مورد خواسته ابطال بخشنامه شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ وزارت آموزش و پرورش که در راستای قانون متعھدین
خدمت به وزارت آموزش و پرورش و آیین نامه اجرایی آن مصوب سال ١٣۶٩ تنظیم و صادر شده است، ھمان گونه که اعلام گردیـد،
خواسته شاکی فاقد ھـرگونه ادله ی شرعـی و قانونی می باشد، مع الوصـف با توجه به تاریخ سند تعھد محضری ارائه شده مربوط به
مرحوم جزا فتاحی به شماره ٨۶٧٧ ـ ١٣۶٨/٧/١٢ بیانگر آن است که نامبرده قبل از تصویب قانون متعھدین خدمت به وزارت آموزش و
پرورش، ورودی ١٣۶٨/٧/١ می باشد. از این رو نامبرده اصلاً مشمول قانون متعھدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش نیست تا بتواند از
مزایای آن بھره مند گردد بلکه ایشان مشمول لایحه قانونی اصلاح تبصره ٣ موضوع قانون راجع به الحاق ٢ ماده بـه قانون اجازه
تأسیس دانشسراھای مقدماتی و عالی مصوب ١٣۵٩/٣/٣١ شورای انقلاب جمھوری اسلامی ایران می باشد، مطابق ماده اول از دوم
ماده مزبور (ماده١٨» (وزارت آموزش و پرورش می تواند داوطلبان ورود به مراکز آموزشی تربیت معلم را جذب… از تاریخ اشتغال به
تحصیل دانشجویان و دانش آموزان، به عنوان کارآموز در رشته ای که تحصیل می نمایند بپذیرد و به آنان حقوقی برابر با پایه یک گروه
مربوط به مدرک تحصیلی لازم جھت ورود به رشته مورد نظر بپردازد و مشروط بر اینکه سن داوطلب در موقع ثبت نام با احتساب دوران
رسمی تحصیل از ١٨ سال تمام کمتر نباشد» و به استناد لایحه قانونی مذکور، این متعھدین به ھیچ وجه در دوران تحصیل به
استخدام رسمی آزمایشی در نمی آیند، بلکه پس از فارغ التحصیلی به استناد مواد ١٨ ،١٩ و ٢٠ قانون استخدام کشوری به استخدام
رسمی آزمایشی درآمده و در صورتی که دو برابر مدت تحصیل که در ھر صورت کمتر از ۵ سال نیست، در آموزش و پرورش اشتغال
عملی داشته باشند، سنوات تحصیل آنان جزء سابقه خدمت محاسبه می گردد. بنابراین

اولاً: دستورالعمل صادره ناظر به قانون متعھدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب سال ١٣۶٩ و آیین نامه اجرایی آن بوده
و ناظر به قوانین قبلی نمی باشد، در حالی که شاکی به تصور اینکه مشمول قانون متعھدین خدمت است و باید استخدام رسمی
آزمایشی گردد و مطابق این دستورالعمل به استخدام در نیامده است ابطال آن را درخواست کرده است.

ثانیاً: متعھدین مشمول قوانین و مقررات قبل از تصویب قانون متعھدین خدمت به آموزش و پرورش (سال ١٣۶٩ ،(قبل از اتمام تحصیل
و اشتغال در آموزش و پرورش صرفاً به عنوان کارآموز بوده و مستخدم رسمی آزمایشی نمی باشند.

ثالثاً: مستند به تبصره ٣ اصلاحی لایحه قانونی صدرالذکر این دسته از متعھدین بعد از فارغ التحصیلی به
استخدام رسمی آزمایشی درآمده و درصورتی سالھای تحصیل آنان جزء سابقه خدمت رسمی، منظور خواھد شد که دو برابر آن
خدمت نموده باشند که در ھر حال این مدت کمتر از ۵ سال نخواھدبود.

٣ـ با توجه به مطالب مذکور در بند ٢ ،اشخاص ورودی مراکز تربیت معلم قبل از سال ١٣۶٩ چنانچه به آموزش و پرورش تعھد سپرده
باشند، در زمان تحصیل در استخدام آموزش و پرورش نبوده اند (نه استخدام آزمایشی و نه استخدام قطعی) و آموزش و پرورش صرفاً
ملزم به استخدام آن دسته از متعھدین خدمتی بوده است که علاوه بر سپردن تعھد به آموزش و پرورش و اخذ مدرک تحصیلی در
رشته ای که پذیرفته شده اند دیگر شروط قانونی مندرج در قانون استخدام کشوری را نیز کسب نمایند و با عنایت به این اصل بدیھی
است که تحقق ھر شرطی منوط به تحقق مشروط می باشد، با فوت شخص متوفی در تاریخ ١٣۶٩/۶/٣١ و عدم احراز شرایط لازم،
استخدام وی سالبه به انتفاء موضوع گردیده است چرا که نامبرده صرفاً در طول تحصیل نیمه تمام خود، کارآموز بوده و از آموزش و
پرورش حقوق کارآموزی دریافت کرده است و مطابق ماده ۶ آیین نامه اجرایی قانون متعھدین خدمت، دانشجویان و دانش آموزان متعھد
خدمت قبل از سال ١٣۶٩ صرفاً در صورت تبدیل تعھد، مشمول ضوابط و مقررات قانون متعھدین خدمت و آیین نامه مزبور می شدند که
در مورد نامبرده این موضوع نیز محقق نشده است.

با عنایت به مطالب معنونه نظر به اینکه بخشنامه صادره در راستای قانون متعھدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب ١٣۶٩ و
آیین نامه اجرایی آن بوده، نه قانون تأسیس دانشسراھای مقدماتی و عالی و اصلاحات آن و خواھان با تصور اشتباه خود را مشمول
مزایای این قانون متعھدین دانسته و عدم استخدام آزمایشی را تخلف از اجرای قوانین و مقررات فرض کرده است و به تبع آن ابطال
بخشنامه را درخواست کرده است، لذا تقاضای رسیدگی و رد خواسته مزبور مورد استدعاست.

ضمناً آقای امید رضاوند به نمایندگی از این دفتر جھت ثبت لایحه و ھرگونه اقدام قانونی در این خصوص به حضور معرفی
می گردند.»

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۶/۶/٧ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان
شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

به موجب ماده ۶ قانون متعھدین خدمت به وزارت آموزش و پرورش مصوب ١٣۶٩/٣/٨ دانشجویان متعھد به خدمت موضوع قانون مذکور
از آغاز تحصیل خود به استخدام آزمایشی وزارت آموزش و پرورش درآمده و از حقوق و فوق العاده شغل مربوط به مدارک تحصیلی لازم
جھت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر برخوردار خواھند شد. ضمناً حقوق کارآموزی دانش آموزان دانشسراھای تربیت معلم معادل
حقوق و فوقالعاده شغل مربوط به مدرک تحصیلی لازم جھت ورود به دوره تحصیلی مورد نظر است . نظر به اینکه بندھای ۵ و ٣ و ٢
دستورالعمل شماره ١٠٠/۶٠٠/١۴٣ ـ ١٣۶٩/١١/١۶ مصوب وزیر آموزش و پرورش برخلاف حکم مقنن که تاریخ شروع به تحصیل را تاریخ
استخدام آزمایشی اعلام کرده، تاریخ ١٣۶٩/٩/١ را برای برخورداری از حقوق کارآموزی دانش آموزان معلمان ورودی سال ١٣۶٩ و نیز
سایر دانش آموزان معلمان ورودی سالھای قبل تعیین کرده است، بندھای مذکور خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب
تشخیص می شود و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال
می شود.