رأی شماره ۴٣٩ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع ابطال بندھای ٣ و ۴ مصوبات جلسه ١٨٠ ـ ١٣٩١/۵/١٨

شورای آموزش و پرورش شھرستان اراک

۶/۵/١٣٩۴ ٩١/١٢١١/ھـ شماره
تاریخ دادنامه: ١٣٩۴/۴/١۵ شماره دادنامه: ۴٣٩ کلاسه پرونده: ١٢١١/٩١
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای مجید سربندی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ٣ مصوبات جلسه ١٨٠ ـ ١٣٩١/۵/١٨ شورای آموزش و پرورش شھرستان اراک
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ٣ مصوبات جلسه ١٨٠ ـ ١٣٩١/۵/١٨ شورای آموزش و پرورش شھرستان اراک در خصوص تعیین شھریه مدارس ھیأت امنایی و نمونه مردمی در سال تحصیلی ١٣٩٢ ـ ١٣٩١ را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«احتراماً، به استحضار می رساند با توجه به مراتب ذیل اعتراض خود را نسبت به مصوبه ھشتاد و دومین جلسه شورای آموزش و پرورش شھرستان اراک در مورد نرخ شھریه مدارس ھیأت امناء را اعلام می دارم (مصوبه موصوف طبق صورت مجلس) ١٧۶ـ١٣٩٠/١٢/١٧ آموزش و پرورش تصویب شده است. لازم به توضیح است که مفاد این تصویب نامه برخلاف اصل ٣٠ قانون اساسیدر مورد رایگان بودن تحصیل در مقاطع تحصیلی می باشد. ھمچنین با توجه به این که بنده بازنشسته تأمین اجتماعی می باشم و مستمری بازنشستگی اندکی دریافت می کنم و ھمچنین به این دلیل که بنده در منزل استیجاری نیز سکونت دارم این مصوبه بار مالی اضافه ای بر دوش بنده قرار می دھد. علی ھذا با توجه به اظھارات فوق و این که مفاد این مصوبه برخلاف اصل ٣٠ قانون اساسی می باشد بدواً تقاضای صدور دستور موقت دایر بر توقف عملیات اجرایی نسبت به مصوبه موصوف و سپس نقض و ابطال آن را دارم.»
در پی اخطار رفع نقصی که در اجرای ماده ٣٨ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٨۵ برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره ۶ ـ١٣٩٢/٢/١٠ ثبت دفتر اندیکاتور ھیأت عمومی شده اعلام کرده است که:
«احتراماً، به استحضار می رساند، پیرو اخطاریه رفع نقص به شماره ٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠۵٣۵٩٣ و کلاسه پرونده ١٢١١/٩١ طی ابلاغیه ایخواسته شده است که نسبت به رفع نقص در مورد طی نامه و ارسال به دفتر ھیأت عمومی اقدام نمایم.»
مورد اول: خواسته شده که مشخص نمایم مورد شکایت مغایر با کدام قانون است با ذکر نام قانون و ماده قانونی مربوط.
مورد دوم: نسبت به ارسال تصویر مصوبه ١٧۶ـ ١٣٩٠/١٢/١٧ آموزش و پرورش منطقه یک اراک اقدام نمایم.
جواب مورد اول: چون مدارسی که فرزندان این جانب در آن به تحصیل مشغول می باشند جزء مدارس دولتی است. لذا طبق مصوبه قانون اساسی جمھوری اسلامی ایران در فصل سوم (حقوق ملت) و در اصل سی ام این قانون اعلام شده است که: دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای ھمه ملت تا پایان دوره متوسطه فراھم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دھد.
بنابراین قانون، مدارس دولتی شامل قانون فوق می باشند و با تغییر روش گرفتن شھریه با نام روش ھیأت امنایی ھیچ گونه تغییر در اصل مدرسه دولتی به وجود نخواھد آمد و تحصیل در این گونه مدارس رایگان می باشد. لذا آموزش و پرورش با تصویب صورت جلسه که حکم قانون را ندارد نمی توانند و نباید مردم را وادار به پرداخت شھریه نمایند و کمک به مدارس از طرف اولیاء دانش آموزان اجباری نبوده و نباید برای آنھا مبلغ خاصی تعیین نمود تصویر شماره (١۵٠١/١٩۶۵٢/۴٧ـ١٣٩١/۶/١١ )به پیوست ارسال می شود.
جواب مورد دوم:« مصوبه ١٧۶ـ ١٣٩٠/١٢/١٧ که صورت جلسه بوده نزد آموزش و پرورش منطقه یک اراک می باشد و کپی آن را به بنده نمی دھند. لذا آن ھیأت از طریق مراجع قانونی دیوان عدالت اداری اقدام به دریافت آن نماید.»
متعاقباً شاکی طی لایحه ای که به شماره ۴٠٨ـ١٣٩٢/۴/٩ ثبت دفتر اندیکاتور ھیأت عمومی شده اعلام کرده است که:
« احتراماً، پیرو پرونده کلاسه ١٧٠/٩١ و شماره پرونده ٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠۵٣۵٩٣ به استحضار می رساند، از آن جا که در تعیین مشخصات صورت جلسه مورد شکایت اشتباه کرده ام، بدین وسیله خواسته خود را از ابطال صورت جلسه ١٧۶ـ ١٣٩٠/١٢/١٧ به مصوبه ١٨٠ـ ١٣٩١/۵/١٨ شورای آموزش و پرورش اراک تغییر داده و ابطال مصوبه اخیرالذکر را که در آن برای مدارس ھیأت امنایی و نمونه مردمینرخ شھریه تعیین شده را دارم.»
یادآور می شود که اعتراض بنده به مدارس ھیأت امنایی است، چون این مدارس اصلاً دولتی بوده و اساسنامه آنھا نیز دولتی است و تعداد مدارسی که با این روش اداره می شوند در اراک انگشت شمار می باشد و مابقی مدارس دولتی در اراک که از این امر مستثنی ھستند، طبق روال قبل و بدون پرداخت شھریه اداره می شوند و کمکھای مردمی در آنھا اجباری نیست ولی در مدارس ھیأت امنایی نرخ شھریه مشخص شده و در صورت عدم پرداخت شھریه، مدیران این مدارس با برگه ھای تعھدآور و گرفتن امضاء از والدین و یا عدم نام نویسی فرزندان آنھا، والدین را مجبور به پرداخت شھریه می نمایند. که این امر موجب نارضایتی اکثر والدین شده است. ھمان طور که حضرت عالی مستحضر ھستید طبق اصل سی ام قانون اساسی، دولت موظف است که امکانات تحصیل رایگان تا پایان مقـطع متوسـطه را برای عموم مـردم ایران فراھم نـماید و لذا تعیین نرخ شھریه و اجبار به پرداخت آن توسط والدین که توسط آموزش و پرورش اراک صورت می گیرد مطابقتی با قانون ندارد و امثال بنده که با حداقل حقوق بازنشستگی و دارا بودن سه فرزند دانش آموز چگونه می توانم از چنین مخارجی برآیم؟
از خداوند متعال خواستارم تا شما را یاری داده که تصمیمات مقتضی را در این مورد اجرا نمایید.»
متن مصوبه مورد اعتراض شاکی به قرار زیر است:

ردیف
مصوبات جلسه شماره ١٨٠
١٨/۵/١٣٩١ مورخ
تعداد
آراء
موافق
پیگیری
اجرا مسؤول مھلت
شد
کامل ناقص
١
مصوبه بند ۶ صورت جلسه ١۶٩ شورای آموزش وپرورش اراک که با اداره نوسازی مدارس مکاتبه
فرمانداری شده تا حصول نتیجه نھایی پیگیری گردد
٢
شھریه مدارس نمونه دولتی سال تحصیلی ١٣٩٢ـ ١٣٩١ در مقطع راھنمایی ١۴٠/٠٠٠ ھزار
ریال و در مقطع متوسطه ١/٧٠٠/٠٠٠ ھزار ریال تعیین گردید
آموزش و
پرورش نواحی
٣
شھریه مدارس ھیأت امنایی در سال تحصیلی ١٣٩٢ـ ١٣٩١ در مقطع ابتدایی ٧٠٠/٠٠٠ ھزار
ریال مقطع راھنمایی ٨٠٠/٠٠٠ ھزار ریال و متوسطه ١/١٠٠/٠٠٠ ھزار ریال تعیین گردید
آموزش و پرورش
نواحی
۴
شھریه ھنرستانھای ھیأت امنایی در سال تحصیلی ١٣٩٢ـ ١٣٩١ مبلغ ١/٢٠٠/٠٠٠ ھزار ریال
تعیین شد
آموزش و پرورش
نواحی
۵
در جلسه آتی شورای آموزش وپرورش شھرستان از رئیس کمیته امداد امام(ره) شھرستان
اراک جھت ارائه گزارش و وضعیت تحصیل دانش آموزان تحت پوشش در مدارس شاھد، ھیأت
امنایی و نمونه دعوت به عمل آید
آموزش و پرورش
ناحیه دو و
فرمانداری
آموزش و پرورش ۶ مبالغ مانده در حساب مدارس منحل شده به حساب سایر مدارس واریز گردد
نواحی
آموزش و پرورش ٧ با فروش مدرسه ابتدایی دولتی روستای چقا از ناحیه یک اراک موافقت گردید
ناحیه یک
٨
با ھماھنگی فرمانداری اراک ادارات مرتبط از جمله بخشداریھا و دھیاریھا در زمینه پروژه مھر با
فرمانداری آموزش و پرورش ھمکاری لازم را داشته باشند
٩
شھریه دانش آموزانی که شامل ١ـ فرزندان فرھنگی
٢ـ وابسته به بنیاد شھید ٣ـ تحت پوشش کمیته امداد(ره) بوده و در مدارس خاص مشغول
تحصیل می باشند می بایست از سوی اداره مربوطه تقبل گردد
آموزش و پرورش
ناحیه یک

در پاسخ به شکایت شاکی، مدیرکل اداره کل آموزش و پرورش استان مرکزی، به موجب لایحه شماره ١۵٠٠/١١٣١۶/١٧ـ ١٣٩٢/٣/١٨ اعلام کرده است که:
در خصوص ارسال دادخواست آقای مجید سربندی به خواسته ابطال صورت جلسه شماره ١٧۶ـ ١٣٩٠/١٢/١٧ شورای آموزش و پرورش شھرستان اراک، بدین وسیله ضمن ارسال تصویر صورت جلسه مذکور و صورت جلسه مربوط دیگر، اظھارات این اداره کل را به شرح ذیل به استحضار می رساند:
وفق ماده ١ آیین نامه توسعه مشارکتھای مردمی به شیوه مدیریت ھیأت امنایی در مدارس برخی مدارس به صورت ھیأت امنایی اداره می گردند، این آیین نامه مصوب شورای عالی آموزش و پرورش است که در راستای اجرای ماده ١٣ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ١۴۴ قانون برنامه چھارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرھنگی کشور و قانون تشکیل شوراھای آموزش و پرورش در استانھا، شھرستان و سیاست مدرسه محوری و به منظور ارتقای کیفیت برنامه ھای آموزشی و تربیتی مدارس، جلب و توسعه مشارکتھای مردمی و خیرین و … تصویب گردیده است.
مطابق ماده ١٠ آیین نامه مذکور، از جمله منابع مالی مدارس، ھیأت امنایی ھدایا و کمکھای مردمی داوطلبانه و نیز وجوھی است که از ارائه خدمات آموزشی فوق برنامه (اضافه بر برنامه ھای رسمی آموزش و پرورش) دریافت می شود که این امر نیز مطابق مواد قانونی فوق الذکر در چھارچوب قانون و منطبق بر ماده ١١ قانون تشکیل شوراھای آموزش و پرورش و تبصره اصلاحی آن می باشد. بنابراین حتی در مدارس ھیأت امنایی نیز در قبال ارائه برنامه ھای رسمی آموزش و پرورش مبلغی اخذ نمی گردد بلکه مبلغ تعیین شده در قبال آموزشھای فوق برنامه است.

ھمین طور با عنایت به ماده ٣ آیین نامه نحوه ارائه خدمات آموزشی و پرورشی فوق برنامه در مدارس دولتی، در ھر مدرسه حداکثر معادل ٣٠ %دانش آموزان که امکان تأمین ھزینه فعالیتھای فوق برنامه را ندارند با نظر مدیر واحد آموزشی و تأیید انجمن اولیا و مربیان مدرسه که از والدین دانش آموزان نیز در آن حضور دارند. بر اساس ضوابط تعیین شده از معافیت و یا تخفیف در پرداخت برخوردار ھستند.
«در نھایت با عنایت به معروضات فوق الذکر، ملاحظه می فرمایید که صورت جلسات شورای آموزش و پرورش شھرستان برخلاف قانون نبوده و در چھارچوب مقررات و مصوبات مربوط تنظیم گردیده است. لذا خواھشمند است قرار رد دعوای خواھان را صادر فرمایید.»
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می کند.
رأی ھیأت عمومی

مطابق اصل سی ام قانون اساسی جمھوری اسلامی ایران، دولت موظف شده است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای ھمه ملت تا پایان دوره متوسطه فراھم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دھد. نظر به این که شورای آموزش و پرورش شھرستان اراک به موجب بندھای ٣ و ۴ صورت جلسه شماره ١٨٠ـ ١٣٩١/۵/١٨ مبادرت به تعیین شھریه برای مدارس ھیأت امنایی در مقاطع تحصیلی ابتدایی، راھنمایی، متوسطه و ھنرستان کرده است، بنابراین بندھای مذکور از صورتجلسه یاد شده با اصل پیش گفته مغایر است و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شوند.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری