رأی شماره ٧٠٩ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع ابطال بخشنامه ھای شماره ۵٢٣/۴٧۵۵ ـ ١٣٩١/۶/٢٠ معاون امور فرھنگی کمیته امداد امام خمینی (ره) و بخشنامه شماره ٩١/٣٠٧۵٩ و ٧٠٠ـ١٣٩١/۴/٢٣ معاون امور اجتماعی سازمان
بھزیستی کشور
شماره ٩٣/٧٩ -١٧/۶/١٣٩۴
تاریخ دادنامه: ١٣٩۴/۶/٣ شماره دادنامه: ٧٠٩ کلاسه پرونده: ٧٩/٩٣
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: دیوان محاسبات کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ١ـ ابطال بخشنامه شماره ۵٢٣/۴٧۵۵۵ ـ١٣٩١/۶/٢٠ معاون امور فرھنگی کمیته امداد امام خمینی (ره) ٢ـ ابطال بخشنامه ٧٠٠/٩١/٣٠٧۵٩ـ ١٣٩١/۴/٢٣ معاون امور اجتماعی سازمان بھزیستی کشور
گردش کار: معاون حقوقی، مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور به موجب شکایتنامه شماره ٢٠٠٠٠/١٠٢۴ـ١٣٩٢/١٢/١٨، ابطال بخشنامه ھای شماره ۵٢٣/۴٧۵۵۵ـ ١٣٩١/۶/٢٠ معاون امور فرھنگی کمیته امداد امام خمینی (ره) موضوع نحوه ارائه خدمات تحصیلی به دانشجویان و طلاب علوم دینی تحت پوشش و بخشنامه شماره ٧٠٠/٩١/٣٠٧۵٩ـ ١٣٩١/۴/٢٣ معاون امور اجتماعی سازمان بھزیستی کشور را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«احتراماً، ضمن ارسال تصویر بخشنامه شماره ۵٢٣/۴٧۵۵۵ ـ١٣٩١/۶/٢٠ معاون امور فرھنگی کمیته امداد امام خمینی (ره) موضوع نحوه ارائه خدمات تحصیلی به دانشجویان و طلاب علوم دینی تحت پوشش و بخشنامه شماره ٧٠٠/٩١/٣٠٧۵٩ـ ١٣٩١/۴/٢٣ معاون امور اجتماعی سازمان بھزیستی کشور و دستورالعمل نحوه پرداخت کمک ھزینه شھریه دانشجویان معلول این سازمان، به استحضار می رساند:
اولاً: وفق بند ٧٠ قانون بودجه سال ١٣٩١ کل کشور «تحصیل ایثارگران و مشمولان بند (ک) ماده ٢٠ قانون برنامه پنج ساله پنجم جمھوری اسلامی ایران و حافظان کل قرآن در دانشگاھھا و مراکز آموزش عالی و مؤسسات پژوھشی اعم از دانشگاھھا و مراکز آموزشی و پژوھشی دولتی رایگان است. ھزینه ھای مربوط به مراکز آموزشی و پژوھشی غیردولتی نیز از طریق دستگاھھای ذی ربط اعم از بنیاد شھید و امور ایثارگران و سازمان بھزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان اوقاف و امور خیریه در ابتدای ھر نیمسال تحصیلی پرداخت می شود.»
ثانیاً: بر اساس بند (ک) ماده ٢٠ (قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران «شھریه دانشجویان جانباز بیست و پنج درصد ٢۵ (%و بالاتر و فرزندان آنان، فرزندان شاھد، آزادگان و فرزندان آنان و دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بھزیستی از محل اعتبارات ردیف مستقل معاونت تامین شود.»
بنا به مراتب و مستندات فوق و نیز با اتکا به استدلال مرقوم در دادنامه شماره (۶۴٣ (ـ ١٣٩٢/٩/١٨ ھیأت عمومی آن دیوان، بخشنامه ھای صدرالذکر که متضمن اعمال محدودیتھای متعددی در اجرای قوانین فوق می باشند مغایر قانون ارزیابی می شوند.
علی ھذا در اجرای مواد ١٢ و ١٣ (قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢)،ابطال بخشنامه ھای مبحوث عنه از زمان تصویب مورد استدعاست.»
متن بخشنامه ھای مورد اعتراض به شرح زیر است:
«الف: بخشنامه شماره ۵١٣/۴٧۵۵۵ـ١٣٩١/۶/٢٠ معاون امور فرھنگی کمیته امداد امام خمینی(ره): با احترام، ضمن آرزوی توفیق روزافزون برای جنابعالی و ھمکاران و گرامیداشت سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی، با عنایت به نزدیک شدن سال تحصیلی جدید ٩٢ـ١٣٩١ و به منظور حمایت تحصیلی از دانشجویان پذیرفته شده در دانشگاھھا و مراکز آموزش عالی، موارد ذیل مورد تأکید بوده و خواھشمند است دستور فرمایید تا مدیر امور فرھنگی استان، نسبت به ملحوظ کردن آن دقت لازم را نمایند:
١ـ دانشجویان دوره روزانه دانشگاھھای دولتی و آموزشکده ھای فنی و حرفه ای روزانه در مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در کلیه رشته ھای تحصیلی مشمول حمایت خواھند بود و ماھیانه مبلغ ٢٠٠/٠٠٠ ریال برای مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی و مبلغ ٢۵٠/٠٠٠ ریال برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به عنوان کمک ھزینه تحصیلی پرداخت می گردد.
تبصره١ :کمک ھزینه تحصیلی دانشجویان مقطع دکترا در رشته ھای پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، ماھیانه مبلغ ۵٠٠/٠٠٠ ریال پرداخت می گردد.
٢ ـ دانشجویان دوره شبانه و نیمه حضوری دانشگاھھا و ھمچنین دانشجویان دوره ھای شبانه آموزشکده ھای فنی و حرفه ای در کلیه رشته ھای تحصیلی و مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی، غیرانتفاعی و علمی ـ کاربردی که از طریق شرکت در آزمون در رشته ھای غیرفنی پذیرفته می شوند در مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی مشمول حمایت خواھد بود و در ھر نیمسال تحصیلی حداکثر تا سقف مبلغ ٣/٠٠٠/٠٠٠ ریال به دانشجویان به رشته ھای گروه آزمایشی علوم انسانی، ھنر و زبانھای خارجی و مبلغ ۴/٠٠٠/٠٠٠ ریال به دانشجویان رشته ھای گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و تجربی به عنوان شھریه تحصیلی پرداخت می گردد.
٣ـ دانشجویان دانشگاھھای پیام نور (به غیر از دوره ھای فراگیر) در کلیه رشته ھای تحصیلی و مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا مشمول حمایت خواھند بود و به استناد بند «ک» ماده ٢٠ قانون برنامه پنجم توسعه کشور، ضمن ارائه گواھی تحت حمایت به دانشگاه مربوطه، تحصیل آنان در دانشگاه رایگان بوده و از معافیت در پرداخت شھریه بھره مند می باشند. لیکن صرفاً به دانشجویان خواھر موردحمایت شاغل به تحصیل در دانشگاه پیام نور در ھر نیمسال تحصیلی مبلغ ۵٠٠/٠٠٠ ریال به عنوان کمک ھزینه تحصیلی پرداخت می گردد.
تبصره٢ :دانشجویان شاغل به تحصیل در دوره ھای فراگیر دانشگاه پیام نور چنانچه پس از طی دوره دانشپذیری به عنوان دانشجوی رسمی پذیرفته شوند، ھمانند سایر دانشجویان دانشگاه پیام نور مشمول حمایت خواھند بود.
۴ـ دانشجویان مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاھھا (به غیر از دانشگاه پیام نور) در کلیه رشته ھای تحصیلی مشمول حمایت خواھند بود و در ھر نیمسال تحصیلی حداکثر تا سقف مبلغ ۵/٠٠٠/٠٠٠ ریال به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و مبلغ ١٠/٠٠٠/٠٠٠ ریال به دانشجویان مقطع دکترا به عنوان شھریه تحصیلی پرداخت می گردد.
۵ ـ دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و جامع علمی ـ کاربردی که با شرط معدل و یا به صورت پودمان پذیرفته می شوند، صرفاً در رشته ھای فنی و در مقطع کاردانی مورد حمایت خواھند بود و در ھر نیمسال تحصیلی حداکثر تا سقف مبلغ ۴/٠٠٠/٠٠٠ ریال به عنوان شھریه تحصیلی پرداخت می گردد.
۶ ـ طلاب علوم دینی مشغول به تحصیل در حوزه ھای علمیه مشمول حمایت خواھندبود و ماھیانه مبلغ ٢٠٠/٠٠٠ ریال به عنوان کمک ھزینه تحصیلی پرداخت می گردد.
یادآوری:
١ـ فارغ التحصیلان مقطع کاردانی و کارشناسی، چنانچه بلافاصله و بدون وقفه تحصیلی در مقطع کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد کلیه دانشگاھھا پذیرفته شوند منوط به احراز سایر شرایط مشمول حمایت خواھند بود.
٢ ـ مساعدت به دانشجویان و طلاب علوم دینی برادر در صورت داشتن کد مددجویی تا پایان سن ٢۵ سال بلامانع است.
٣ـ دانشجویان خواھر در صورت ازدواج تا زمان حذف کد مددجویی مشمول حمایت می باشند.
۴ـ کمـک ھزینه تحصیلـی دانشجـویان و طلاب علوم دیـنی برای مدت ١٠ ماه (ھر نیمسال ۵ ماه) محاسبه و پرداخت شود.
۵ ـ دانشجویان خواھر پذیرفته شده در دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور، جامع علمی ـ کاربردی، غیرانتفاعی، شبانه، آموزشکده ھای فنی و حرفه ای شبانه و نیمه حضوری صرفاً در محدوده استان محل سکونت خانواده و یا در شھر استان ھمجوار که امکان تردد روزانه وجود داشته باشد (بعد مسافت حداکثر ٩٠ کیلومتر) مشمول حمایت خواھند بود.
۶ ـ با عنایت به شرح فوق، موضوع عدم پذیرش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی به استناد بخشنامه شماره ۵٢٣٠/١٠۵٠١٢ ـ١٣٩٠/١٢/١٠ کان لم یکن تلقی می گردد.
مقتضی است ترتیبی اتخاذ گردد که مراتب به تمام مدیریتھای شھرستان و ادارات تابعه اعلام و مددجویان و دانشجویان را در این رابطه مطلع فرمایند.
ب: بخشنامه شماره ٧٠٠/٩١/٣٠٧۵٩ـ١٣٩١/۴/٢٣ معاون امور اجتماعی سازمان بھزیستی کشور:
با عنایت به افزایش روزافزون تعداد دانشجویان عضو خانواده ھای تحت پوشش و نظر به محدویتھای اعتباری و ھمچنین توجه به ظرفیتھای موجود و اولویت بندی در ارائه خدمات به استحضار می رساند که از تاریخ ابلاغ این بخشنامه، کمک ھزینه تحصیلی به دانشجویان تحت پوشش پذیرفته شده در دانشگاھھای آزاد، پیام نور، علمی ـ کاربردی و شبانه دولتی با لحاظ نمودن شرایط ذیل قابل پرداخت است:
١ـ کمک ھزینه شھریه دانشجویی در مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته و ھمچنین دکترای پیوسته قابل پرداخت است.
٢ـ در صورت وجود اعتبارات، پرداخت کمک ھزینه دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترای ناپیوسته بلامانع می باشد به ویژه دانشجویانی که در مقاطع تحصیلی کاردانی و کارشناسی از کمک ھزینه شھریه دانشجویی بھره مند نشده باشند.
٣ـ در صورتی که مستمری خانواده قطع گردد، شھریه دانشجو تا اتمام مقطعی که در آن تحصیل می کند قابل پرداخت است.
۴ـ کمک ھزینه شھریه دانشجویانی که یک بار مشروط شوند به میزان ۵٠ %کاھش خواھد یافت و چنانچه برای بار دوم مشروط شوند
پرداخت کمک ھزینه شھریه برای یک ترم متوقف می گردد.
۵ ـ پرداخت کمک ھزینه شھریه به پذیرفته شدگان دانشگاھھای بین المللی امکان پذیر نمی باشد.
شایان ذکر است در صورت وجود اعتبار به منظور تشویق دانشجویانی که در دانشگاھھای دولتی روزانه (با تحصیلات رایگان) پذیرفته شده اند، کمک ھزینه تحصیلی معادل ۵٠ %کمک ھزینه پرداختی به پذیرفته شدگان در دانشگاھھای غیردولتی، قابل پرداخت است.
مسؤولیت حسن اجرای این بخشنامه بر عھده مدیرکل بھزیستی استان خواھد بود. در پاسخ به شکایت مذکور، معاون حقوقی و امور مجلس کمیته امداد امام خمینی به موجب لایحه شماره ١/١٠٠٧۴٨۶ـ١٣٩٣/۵/١١ توضیح داده است که:
«احتراماً، بازگشت به ابلاغیه شماره کلاسه فوق الذکر منضم به نسخه دوم دادخواست دیوان محاسبات کشور در خصوص ابطال بخشنامه شماره ۵٢٣٠/۴٧۵۵۵ ـ١٣٩١/۶/٢٠ این نھاد موارد ذیل را به استحضار می رساند: در سال ١٣٩١ به استناد بند «ک» ماده ٢٠ برنامه پنجم توسعه مقرر شد اعتبار شھریه دانشجویان از طریق معاونت برنامه ریزی و نظارت راھبردی ریاست جمھوری تأمین و پرداخت گردد که علی رغم پیگیری ھای به عمل آمده از طریق این نھاد ھیچ گونه اعتباری بابت شھریه دانشجویان اختصاص داده نشد و صرفاً ازمحل سرجمع اعتبارات حوزه فرھنگی نسبت به پرداخت ھزینه دانشجویان اقدام شد. ضمن این که در سال ١٣٩١ تأکید بر این بود که نھادھای حمایتی از جمله کمیته امداد نسبت به معرفی دانشجویان به منظور بھره مندی از تحصیل رایگان در دانشگاھھا اقدام نمایند و دانشگاھھا اعتبار مورد نیاز را از طریق معاونت برنامه ریزی و نظارت راھبردی دریافت نمایند.
علی ھذا، با توجه به پیگیریھای مستمر این نھاد و موافقت مجلس شورای اسلامی در سال ١٣٩٢ ذیل ردیف اعتبار نھاد متبوع در قانون بودجه طبق ردیف ١٢٩۶٠٠ برنامه ای، اعتباری تحت عنوان تامین شھریه دانشجویان اختصاص یافته و تا پایان سال نیز مبلغ ۴۵٠ میلیارد ریال بابت شھریه تحصیلی دانشجویان واریز شده و متعاقب آن، شھریه دانشجویان با توجه به محدودیت منابع اختصاصی و رعایت اولویتھا پرداخت شد.
شایان ذکر است در سال ١٣٩٢ ،برآورد اولیه اعتبارات مورد نیاز با توجه به تعداد دانشجویان و میانگین شھریه پرداختی به دانشگاھھای غیردولتی مبلغ ١٠٢۵ میلیارد ریال بوده است لیکن تقریباً ۵٠ درصد اعتبار لازم جھت تحقق کامل بند (ک) ماده بیست برنامه پنجم توسعه تخصیص یافته است.
در سال ١٣٩٣ نیز با اندکی افزایش میزان اعتبار پیش بینی شده جھت شھریه دانشجویان مبلغ ۵١۵ میلیارد ریال است که با توجه به عدم تخصیص کامل اعتبار و به استناد ماده ٣ آیین نامه اجرایی بند (الف) تبصره ١۶ (قانون بودجه سال ١٣٩٣) مبنی بر این که دستگاھھای اجرایی موظف به پرداخت شھریه تحصیلی در حدود اعتبارات تخصیص یافته می باشند، با لحاظ کردن مواردی از قبیل آثار منفی و آسیب ھای اجتماعی مھاجرتھای تحصیلی برای دختران، حمایت ھرچه بیشتر از رشته ھایی که در آینده بازار کار بھتری دارند (با توجه به تجربه اشتغال زایی در نھاد متبوع) و … ضوابطی جھت رعایت اولویت در ھزینه کرد اعتبارات اختصاصی وضع شده است).
بنا بر مراتب، اقدام کمیته امداد در اولویت بندی تخصیص اعتبار و ارائه خدمات تحصیلی به دانشجویان در جھت اعمال محدودیت نبوده بلکه به لحاظ فقدان سیاست اجرایی، جلوگیری از آسیبھای اجرای این طرح نسبت به تمامی رشته ھا و رقابت درآمدزایی بین دانشگاھھا، بھره برداری بھینه از اعتبارات از طریق ھزینه کرد آن در سر فصلھا و رشته ھایی که قابلیت کاربردی داشته و تحصیل بی رویه دانشجویان در آنھا دارای تالی فاسد کمتری است و با در نظر گرفتن جوانب امر این اقدام صورت گرفته است.
لذا ضمن اعلام این نکته که در حال حاضر زمان اجرای بخشنامه موصوف منقضی شده، تأیید اقدامات صورت گرفته از طریق معاونت فرھنگی این نھاد مورد استدعاست.
ضمناً در صورت صلاحدید، کارشناسان معاونت حقوقی و امور مجلس ھمچنین معاونت فرھنگی این نھاد آمادگی حضور در مراحل بررسی موضوع و ارائه توضیح را دارند.
مدیرکل امور حقوقی سازمان بھزیستی کشور نیز به موجب لایحه شماره (٩٠٠/٩٣/٣٨٨١۵ـ ١٣٩٣/٣/٢٧) توضیح داده است که:«با سلام:
احتراماً، در پاسخ به شکایت مطروحه از سوی دیوان محاسبات کشور مبنی بر ابطال بخشنامه شماره ٧٠٠/٩١/٣٠٧۵٩ـ١٣٩١/۴/٢٣ معاونت امور اجتماعی سازمان بھزیستی کشور و دستورالعمل نحوه پرداخت کمک ھزینه شھریه دانشجویان معلول موضوع پرونده کلاسه (٩٣٠٩٩٨٠٩٠٠٠۴٠٠٣) ٧٩/٩٣ )مطالبی را به شرح ذیل جھت بھره برداری معروض می دارد.
١ـ بخشنامه مورد شکایت در ۵ بند در راستای اجرای ھدفمند و صحیح مقررات قانونی برای پرداخت شھریه و ھزینه تحصیلی معلولان ابلاغ شده است.
٢ـ نظر به محدویتھای اعتباری و مالی سازمان و افزایش تعداد دانشجویان مشمول قانون و ایجاد رویه جھت استفاده برابر آنان از تسھیلات قانونی، بخشنامه مذکور صادر شده است.
٣ ـ با مداقه در مفاد بخشنامه و بندھای آن به وضوح قابل استنباط است که بخشنامه مذکور ناظر بر تقلیل میزان شھریه دانشجو نمی باشد بلکه تأکید بر پرداخت آن می باشد. لیکن برای ایجاد انگیزه و ترغیب دانشجویان به ادامه تحصیل، برای دانشجویان مشروطی، در بند ۴ بخشنامه مقرره بازدارنده و ایجادکننده داعیه و انگیزه پیش بینی شده است.
لذا به نظر می رسد بخشنامه ابلاغی یا ھیچ مغایرتی با قوانین موجود ندارد و صرفاً جھت ھدفمندی اعتبار موجود و جبران کمبود اعتبار مواجه شده است.»
معاون حقوقی، مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور به موجب نامه شماره ٢٠٠٠٠/۵۴٧ـ١٣٩۴/۶/٢ اعلام کرده است که:
«احتراماً، خواسته دیوان محاسبات کشور به شرح مضمون در نامه شماره ٢٠٠٠٠/١٠٢۴ـ ١٣٩٢/١٢/١٨ ،منحصراً ابطال بخشنامه ھای شماره ۵٢٣/۴٧۵۵ ـ١٣٩١/۶/٢٠ معاون امور فرھنگی کمیته امداد امام خمینی (ره) و شماره ٧٠٠/٩١/٣٠٧۵٩ـ١٣٩١/۴/٢٣ معاون امور اجتماعی سازمان بھزیستی کشور بوده و ابطال دستورالعمل نحوه پرداخت کمک ھزینه شھریه دانشجویان معلول موضوع بخشنامه شماره ٧٠٠/٩١/٢٠۶۵۶ـ١٣٩١/٢/٢٧ رئیس سازمان بھزیستی کشور مدنظر نمی باشد.»
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۴/۶/٣ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
نظر به این که بخشنامه ھای مورد اعتراض برخلاف اطلاق حکم مقرر در بند ٧٠ قانون بودجه سال ١٣٩١ کل کشور و بندک ماده ٢٠ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران، پرداخت شھریه و ھزینه تحصیلی مشمولین قانون را محدود و مقید کرده است، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع صادر کننده تشخیص و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال میشود. ضمناً با اعمال ماده ١٣ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مبنی بر تسری ابطال بخشنامه ھا به زمان تصویب موافقت نشد.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید :
دانلود اپلیکیشن دادورزیار :
