رأی شماره ٢٢٧ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: سردفتر از کارافتاده بازنشسته تلقی نمی شود تا از مزایای ماده ۶٠ قانون دفاتر اسناد رسمی خودش یا ورثه اش استفاده کنند و شخص واجد شرایط برای تصدی دفترخانه معرفی کنند

شماره ٩۶/۴٢۶/ھـ – ٢٩/٣/١٣٩۶

بسمه تعالی
جناب آقای جاسبی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٢٢٧ مورخ ١٣٩۶/٣/١۶ با موضوع:
«سردفتر از کارافتاده بازنشسته تلقی نمی شود تا از مزایای ماده ۶٠ قانون دفاتر اسناد رسمی خودش یا ورثه اش استفاده کنند تا شخص واجد شرایط برای تصدی دفترخانه معرفی کنند.» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و سرپرست ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت تاریخ دادنامه: ١٣٩۶/٣/١۶ شماره دادنامه: ٢٢٧ کلاسه پرونده: ۴٢۶/٩۶
اعلام کننده تعارض: مدیرکل دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اداری.
موضوع: اعلام تعارض بین آراء شعب دیوان عدالت اداری گردش کار: مدیرکل دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به موجب لایحه شماره ٩۵/١۴۵۴٧٠ ـ ١٣٩۵/٧/١۴
اعلام کرده است که:
«حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای بھرامی (دامه برکاته)
ریاست محترم دیوان عدالت اداری
احتراماً، ضمن ارسال تصویر دادنامه ھای صادره از سوی شعب مختلف آن دیوان به شرح ذیل به استحضار حضرتعالی می رساند:
تعدادی از سران دفاتر اسناد رسمی که در اجرای ماده۵ آیین نامه بیمه و بازنشستگی سردفتران و دفتریاران اسناد رسمی مصوب ١٣٨١/٨/١٢ از سوی ھیأت مذکور در ماده مرقوم از کارافتاده تشخیص داده شده اند اقدام به معرفی جانشین نموده که سازمان ثبت اسناد و املاک با این استدلال که افراد از کارافتاده واجد شرایط مندرج در ماده ۶٩ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران (مصوب ١٣۵۴/۴/٢۵ با اصلاحات بعدی) نمی باشند از صدور ابلاغ برای جانشینان معرفی شده خودداری نموده است. چرا که ماده مذکور اشعار می دارد:
(سردفتر شاغل که بازنشسته می شود … ورثه سردفتر متوفی که حین الفوت شاغل بوده است …) شخص واجد صلاحیت طبق مقررات این قانون را برای تصدی دفترخانه معرفی نمایند لکن سردفتران مذکور و جانشینان معرفی شده از سوی آنان با تقدیم شکایت به دیوان عدالت اداری درخواست پذیرش جانشینان و صدور ابلاغ سردفتری را نموده که شعب دیوان نیز با این استدلال که از کارافتادگی در حکم بازنشستگی می باشد رأی به ورود شکایت مشارالیھم را صادر نموده اند. لی کن ھمان طور که مستحضرید استدلال فوق با منطوق صریح ماده ۶٩ قانون دفاتر اسناد رسمی مطابقت ندارد. زیرا ماده مذکور راجع به سردفترانی است که به لحاظ مواد ١٠ و ١١ قانون فوق بازنشسته می شوند و شامل سردفتران از کارافتاده نمی گردد. موید این استدلال صدر ماده ۶٩ است که مقرر می دارد: «سردفتر شاغلی که بازنشسته می شود» ھمچنین عبارت دیگر ماده مذکور که مقرر می دارد «مدت لازم برای معرفی در مورد بازنشستگی الزامی دو ماه قبل از تاریخ بازنشستگی و در غیر این مورد (بازنشستگی اختیاری در ماده ١٠ قانون دفاتر) باید معرفی مزبور ضمن تقاضانامه بازنشستگی به عمل آید.» و این عبارات دلالت بر این دارد که فقط دو گروه مذکور در مواد ١٠ و ١١ قانون دفاتر حائز شرایط استفاده از امتیاز ماده ۶٩ می باشند و این استدلال توسط قضات محترم شعبه سوم تشخیص پذیرفته شده و طی دادنامه شماره ٩٢٠٩٩٧٠٩٠۵٣٠٠٣۶٢ـ ١٣٩٢/٩/٢٣ در خصوص آقای ناصر بداقی رأی به رد شکایت شاکی صادر که دادنامه مورد اشاره با سایر دادنامهھای صادره از سوی شعب دیگر دیوان که رونوشت آن به پیوست می باشد در تعارض است بنا به مراتب فوق از آن مقام منیع خواھشمند است مستنداً به ماده ٨٩ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ١٣٩٢ موضوع در ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری جھت صدور رأی و رفع تعارض در این مقوله را دارد.»
گردش کار پرونده ھا و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبه ٢۶ دیوان عـدالت اداری در رسیدگی به پرونـده ھای شماره ٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠٣٩۶٣٣ ،٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠٧۶۵٨۶، ٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠۶٣٠٨١ ،٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠۶۶٧۵۴ و ٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠۶۶٧۶۶ با موضوع دادخواست آقایان حسین قاسمی، تقی تھرانی جو، محمدرضا بزرگمھر و خانم معصومه فضلی و به خواسته الزام طرف شکایت به صدور ابلاغ سردفتری اسناد رسمی به موجب ،۵/١١/١٣٩٠ ـ ٩٠٠٩٩٧٠٢۶٠٢٣٩۵ ،٢٨/٣/١٣٩١ ـ ٩١٠٩٩٧٠٩٠٢۶٠٠٩٩۶ ،٢٧/٧/١٣٩٠ ـ ٩٠٠٩٩٧٠٩٠٢۶٠١۶٢۶ شماره ھای دادنامه ٩٠٠٩٩٧٠٩٠٢۶٠٢٣٩۴ ـ ١٣٩٠/١١/۵ و ٩١٠٩٩٧٠٩٠٢۶٠١۶٧۶ ـ ١٣٩١/۵/١٨ به شرح ذیل به انشاء رأی مبادرت کرده است:
نظر به اینکه به صراحت ماده ۶٨ قانون دفاتر اسناد رسمی سردفتر شاغل که بازنشسته می شود می تواند شخص واجد صلاحیت را برای تصدی دفترخانه به سازمان ثبت اسناد و املاک معرفی نماید مسلماً از کارافتادگی از مصادیق بازنشستگی می باشد بنابراین ضمن غیرموجه دانستن دفاعیات مشتکی عنه شکایت شاکی وارد تشخیص و حکم به الزام مشتکی عنه به پذیرش جایگزین معرفی شده توسط سردفتر از کارافتاده صادر و اعلام می نماید.
ب: شعبه٧ دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ٩۴٠٩٩٨٠٩٠٠٧٠١٢۶٩ با موضوع دادخواست خانم فائزه رزم پا به طرفیت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و به خواسته اعتراض به تصمیم ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مبنی بر مخالفت با واگذاری امتیاز دفترخانه اسناد رسمی به وی به موجب دادنامه شماره ٩۵٠٩٩٧٠٩٠٠٧٠٠٢٧٣ ـ ١٣٩۵/۴/١۵ به شرح ذیل به انشاء رأی مبادرت کرده است:
با بررسی محتویات پرونده و مداقه در اوراق و مستندات ابرازی طرفین دعوی و نظر به خواسته شاکی ھر چند بدواً ماده ۶٩ از قانون دفاتر اسناد رسمی صراحت در فوت یا بازنشستگی صرفاً دارد ولی امر حادث بر شاکی که روماتیسم خونی (بھجت) می باشد و عملاً از کارافتاده با توجه به نظریه پزشکی قانونی مقرر در کمیسیون پزشکی تلقی می گردد و این امر به تایید طرف شکایت رسیده است خارج از اراده شاکی بوده و بدیھی است امورات خارج از اراده اشخاص نافی حقوق مکتسبه و محرز آنھا نمی گردد. بدین مختصر که ھر چند بدواً تلقی از ماده ۶٩ از قانون مذکور امور احصائی است ولی با رعایت و اعمال قاعده انصاف و عدم تبعیض و رعایت امر مساوات
شمول ماده مرقوم توسعه پیدا کرده و شامل موارد دیگری از جمله از کارافتادگی نیز می شود ضمن اینکه ماده مرقوم منعی از جھت تحت شمول قرار دادن خواسته شاکی نداشته است بر ھمین اساس بوده که اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه شماره ٢٧/٧ ـ ١٣٧٩/٣/٢٣ بدان اشاره نموده اند علیھذا از آنجا که رسیدگی به اعتراضات و شکایات از تصمیمات قطعی مراجع اختصاصی اداری موضوع بند ٢ ماده ١٠ قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب ١٣٩٢ منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنھا در دیوان قابلیت استماع داشته و تصمیم مورد اعتراض از جھت مبانی و ارکان و جھات ماھوی با قوانین حاکم بر تشکیلات اسناد رسمی مخالفت داشته مستنداً به مواد ۵٨ و ۶۵ از قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت صادر و اعلام می گردد.
این رأی ظرف مھلت بیست روز از زمان ابلاغ قابل اعتراض در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.
ج: شعبه ٢۶ دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونـده شماره ٩٠٠٩٩٨٠٩٠٠٠۶٠۶٢٨ با موضوع دادخواست خانم سولماز زکی به طرفیت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و به خواسته الزام طرف شکایت به صدور ابلاغ سردفتری اسناد رسمی به موجب دادنامه شماره ٩٠٠٩٩٧٠٩٠٢۶٠٢۴١۴ ـ ١٣٩٠/١١/١٨ به شرح ذیل به انشاء رأی مبادرت کرده است:
با بررسی اوراق پرونده و لایحه دفاعیه مشتکی عنه نظر به اینکه اولاً سردفتر اسناد رسمی شماره ۶١٣ تھران شاکی را به عنوان جانشین خود معرفی نموده است. ثانیاً: شاکی تمامی مراحل اختیار و گزینش را سپری نموده است. ثالثاً: دفترخانه اسناد رسمی نباید با تصدی باشد. رابعاً: از کارافتادگی از مصادیق بازنشستگی می باشد. خامساً: شاکی تمامی مقررات مواد ۶ و ۶٩ قانون دفتر اسناد رسمی را رعایت نموده است بنابراین شکایت شاکی وارد و مستنداً به مواد مرقوم و مادتین ٧ و ١٣ قانون دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت صادر و اعلام می نماید. رأی صادره قطعی است.
شعبه اول تشخیص دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ٩۴٠٩٩٧٠٩٠۵١٠٠٠۴۴ ـ ١٣٩۴/۵/٣١ به شرح ذیل رأی مذکور شعبه ٢۶ مربوط به خانم سولماز زکی را نقض کرده است:
از آنجا که اصطلاح بازنشستگی در قانون دفاتر اسناد رسمی تعریف نشده است لکن به موجب ماده ١٠ و ١١ قانون مزبور لفظ بازنشستگی مانند سایر کارمندان دولت و سایر کارمندان مؤسسات عمومی غیردولتی و خصوصی به وضعیت استخدامی سر دفتران نیز انطباق دارد. ھمچنین به موجب بند ح و بند خ ماده ١٢۴ قانون استخدام کشوری وضع مستخدم بازنشسته و از کارافتاده به تفکیک بیان شده به طوری که بازنشسته وضع مستخدمی است که به طبق قانون به موجب حکم رسمی مراجع صلاحیتدار از حقوق بازنشستگی استفاده می کند و از کارافتاده وضع مستخدمی است که به موجب ماده ٧٩ و ٨٠ قانون استخدام کشوری قادر به کارکردن نبوده و از حقوق وظیفه مصرح در این قانون استفاده می کند به عبارت دیگر بر خلاف آنچه در دادنامه صادره از شعبه ٢۶ دیوان عدالت اداری ذکر گردیده است از کارافتاده از مصادیق بازنشستگی نمی باشد. از طرفی استفاده از مزایای ماده ۶٩ قانون دفاتر اسناد رسمی منحصراً برای بازنشستگی و فوت سردفتر می باشد و تسری حکم ماده مذکور در مواردی که سردفتر از کارافتاده کلی اعلام شده است موجب قانونی نخواھد داشت. بنابه مراتب مذکور با پذیرش اشتباه بین در اصدار دادنامه شماره ٩٠٢۶٠٢۴١۴ ـ ١٣٩٠/١١/١٨ مستنداً به ماده ١٨ قانون دیوان عدالت اداری مصوب ١٣٨۵ ضمن نقض دادنامه مزبور حکم به رد شکایت خانم سولماز زکی صادر و اعلام می دارد. بدیھی است در صورتی که از جانب اقدامات سازمان طرف شکایت خسارتی متوجه مشارالیه می باشد حسب مورد می تواند در مراجع ذیصلاح اقامه دعوا نماید. رأی صادره قطعی است.
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۶/٣/١۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی
اولاً: بین رأی شعبه اول تشـخیص دیوان عـدالت اداری به شـماره ٩۴٠٩٩٧٠٩٠۵١٠٠٠۴۴ ـ ١٣٩۴/۵/٣١ که به غیر وارد دانستن شکایت شاکی و رد شکایت صادر شده و آراء شعبه ٢۶ دیوان عدالت اداری که به وارد دانستن شکایت شاکیان صادر شده است، تعارض محرز است.
ثانیاً: حکم مقرر در ماده ۶٩ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب سال ١٣۵۴ ناظر بر معرفی جانشین واجد شرایط قانونی برای تصدی شغل سردفتری از سوی سردفتر شاغلی است که بازنشسته شده و یا فوت می شود و ورثه حین الفوت، خص واجد شرایط معرفی می کنند. نظر به اینکه ماھیت بازنشستگی و ازکارافتادگی به شرح مقررات قوانین مختلف از جمله قانون استخدام کشوری و قانون تأمین اجتماعی از یکدیگر متفاوت است و شخص از کارافتاده، بازنشسته تلقی نمی شود، بنابراین حکم مقرر در ماده ۶٩ قانون دفاتر اسنـاد رسمی وکانون سردفتران و دفـتریاران مصوب سال ١٣۵۴ به سردفترانی که از کارافتاده شـناخته می شـوند، تسری ندارد و رأی شعبه اول تشـخیص دیوان عـدالت اداری به شماره دادنامه ٩۴٠٩٩٧٠٩٠۵١٠٠٠۴۴ـ ١٣٩۴/۵/٣١ که شکایت شاکی مبنی بر الزام سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به صدور ابلاغ سـردفتری برای وی به جانشینی از سردفتری که از کارافتاده شناخته شده است را غیر وارد دانسته و رأی شـعبه ٢۶ به شمـاره دادنامه ٩٠٠٩٩٧٠٩٠٢۶٠٢۴١۴ ـ ١٣٩٠/١١/١٨ را نـقض کرده است صحیح و منطبق با مقررات تشخیص شد. این رأی به استناد بند ٢ ماده ١٢ و ماده ٨٩ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی