رأی شماره ١۶۵ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع ابطال بخشنامه شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ ـ ١٣٩٣/٧/١٧ وزارت راه و شھرسازی

شماره ٩٣/١٠۶/ھـ -١٩/٣/١٣٩۵
بسمه تعالی
جناب آقای جاسبی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ١۶۵ مورخ ١٣٩۵/٣/۴ با موضوع:
«ابطال بخشنامه شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ ـ ١٣٩٢/٧/١٣ وزارت راه و شھرسازی» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و سرپرست ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه : ١٣٩۵/٣/۴ شماره دادنامه: ١۶۵ کلاسه پرونده : ١٠۶/٩٣
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی : آقای عباس ریاحی
موضوع شکایت و خواسته : ابطال بخشنامه شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ـ١٣٩٢/٧/١٣ وزارت راه و شھرسازی
گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ـ ١٣٩٢/٧/١٣ دفتر سازمانھای مھندسی و تشکلھای حرفه ای وزارت راه و شھرسازی را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«احتراماً، اینجانب فارغ التحصیل رشته معماری (بدون پیشوند و پسوند) در مقطع کاردانی ناپیوسته دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد ساختمان و شھرسازی و فارغ التحصیل رشته معماری (بدون پیشوند و پسوند) در مقطع کارشناسی ناپیوسته دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد ساختمان و شھرسازی و دانشجوی ترم آخر کارشناسی ارشد ناپیوسته مھندسی معماری دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تھران می باشم.
قابل ذکر می باشد که بنده مسیر انتخاب رشته خود را با توجه به علاقه به رشته معماری و طراحی با مطالعه قوانین نظام مھندسی و مصوبات کمیسیون ھم ارزی رشته ھا و آگاھانه انتخاب نموده و ادامه دادم. کما این که در سال ١٣٨٧ در آزمون کارشناسی ناپیوسته رشته تکنولوژی معماری به صورت ھمزمان در دانشگاه آزاد نیز قبول شده بودم ولی با توجه به مادتین ۶ و ٧ قانون نظام مھندسی و توصیه و مشورت کارشناسان نظام مھندسی در عنوان رشته اصل معماری ادامه تحصیل دادم.
پس از فارغ التحصیلی با توجه به عنوان رشته تحصیلی با کد عضویت اصلی به عضویت نظام مھندسی تھران درآمدم و تأییدیه آزمون طراحی آذر ماه ١٣٩٢ را نیز اخذ نمودم و در آزمون شرکت نمودم. متأسفانه برای ثبت نام مجدد در این آزمون برای خرداد ١٣٩٣، سازمان نظام مھندسی با استناد به بخشنامه ای غیرقانونی به شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ـ١٣٩٢/٧/١٣ از تأیید مدارکم به عنوان رشته اصلی سرباز زده و با توجه به تأیید در دوره قبل و عدم اطلاع رسانی نسبت به بخشنامه جدید و زمان نامناسب و محدود ثبت نام که تا ١۶ فروردین ١٣٩٣ می باشد و با تعطیلات عید نوروز ھمزمان گردیده است، این حق مسلم را از من و عده ای دیگر سلب نموده اند. لذا با توجه به مستندات و دلایلی که در ذیل به آن اشاره خواھد شد تقاضای ابطال بخشنامه مذکور و شرکت در آزمون طراحی خرداد ١٣٩٣ را دارم.
١ـ در بخشنامه مذکور مدارک تحصیلی فارغ التحصیلان از دانشگاه جامع علمی کاربردی اعم از رشته ھای اصلی و مرتبط را ھمانند دارندگان مدرک کارشناسی با عنوان علمی ـ کاربردی که رشته ای مرتبط می باشد دانسته و این مغایر با متن صریح قانون نظام مھندسی و ماده ۶ و٧ آن می باشد.
٢ـ با توجه به صراحت ماده ۶ قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان: رشته ھای اصلی مھندسی شامل: معماری ـ عمران ـ تأسیسات مکانیکی ـ تأسیسات برقی ـ شھرسازی ـ نقشه برداری و ترافیک تعیین شده است که مطابق ماده ۶ عنوان رشته فارغ التحصیلی بنده در ھر دو مقطع معماری می باشد که جزو رشته ھای اصلی می باشد.
٣ـ مطابق تبصره ١ ماده ٧ قانون مذکور، رشته ھای مرتبط با مھندسی ساختمان به رشته ھایی اطلاق می شود که عنوان آنھا با رشته ھای اصلی یاد شده در ماده ۶ متفاوت بوده ولی محتوای آنھا با رشته ھای اصلی بیش از ٧٠ %در ارتباط باشد که مطابق این تبصره نیز عنوان رشته بنده با رشته ھای اصلی نامبرده در ماده ۶ تفاوتی ندارد.
۴ـ مطابق تبصره ٢ ماده ٧ قانون مذکور، حدود صلاحیت دارندگان مدارک تحصیلی مرتبط با مھندسی ساختمان و عناوین این رشته ھا توسط کمیسیونی متشکل از نمایندگان وزیر راه و شھرسازی ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس سازمان نظام مھندسی ساختمان تعیین و به تصویب وزیر راه و شھرسازی می رسد که مطابق این تبصره نیز این بخشنامه فاقد وجاھت قانونی می باشد زیرا تنظیم کنندگان این بخشنامه فراتر از مفاد قانون نظام مھندسی به جای ملاک قرار دادن عنوان رشته، عنوان دانشگاه را ملاک اصلی یا مرتبط بودن رشته قرار داده اند که این موضوع خارج از اختیارات قانونی کمسیون ھم ارزی می باشد. زیرا دانشگاه جامع علمی کاربردی در لیست دانشگاھھای مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد و دارای عنوان رشته ھای مختلفی از جمله اصلی یا مرتبط می باشد: معماری ـ مھندسی تکنولوژی معماری ـ علمی کاربردی معماری ـ مھندسی فناوری معماری، طراحی و نوسازی بافت فرسوده و… که دارای صلاحیتھای مختلفی می باشند و قانون صراحتاً اصلی یا مرتبط بودن این رشته ھا را مشخص نموده است.
۵ ـ با توجه به بند ۴ بخشنامه ۶٨۶٩٣/۴٣٠ـ١٣٩١/١١/۴ و مطابق بند ٣٠ بخشنامه ٨٨٩٠/۴٣٠/٩٠ ـ١٣٩٠/٣/١١ و مطابق بند ١ بخشنامه شماره ۶٢٢٧١/۴٠٠/٨٩ ـ ١٣٨٩/١٢/٧ که توسط نمایندگان وزیر راه و شھرسازی ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و نماینده سازمان نظام مھندسی کشور امضاء گردیده و مطابق بخشنامه ۶٠٣۴٩/۴٠٠/٩٠ ـ١٣٩٠/۵/٢٣ مشاھده می گردد که در تمامی
بخشنامه ھای فوق مشترکاً ذکر گردیده:
نحوه بررسی و تعیین وضعیت صدور پروانه اشتغال به کار مھندسی برای دارندگان مدارک تحصیلی مقاطع کاردانی و کارشناسی که عنوان رشته تحصیلی درج شده در دانشنامه ایشان در ھر دو مقطع مذکور «عیناً» یکسان می باشد ھمانند دارندگان مدارک کارشناسی پیوسته در ھمان رشته وفق ضوابط و مقررات مندرج در قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه اجرایی آن می باشد.

که مطابق این بند از بخشنامه ھای ذکر شده و تاکید آن در ادوار مختلف، عنوان رشته تحصیلی بنده در ھر دو مقطع «عیناً» یکسان بوده و ھمچون کارشناسی پیوسته معماری که طبق ماده ۶ قانون نظام مھندسی جزو رشته ھای اصلی ھفتگانه می باشد باید تعیین وضعیت گردد.
ضمن عطف توجه به مستندات و مراتب فوق الذکر و پیوستھا و ھمچنین مفاد صریح مادتین ۶ و٧ قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان و با عنایت به مراتب معنونه و به لحاظ این که بخشنامه مذکور نقض آشکار قانونی و فاقد دلیل و وجاھت قانونی است از محضر آن ھیأت محترم استدعای رسیدگی و صدور رأی مبتنی بر ابطال بخشنامه ۴٣٨٩٣/۴٣٠ـ١٣٩٢/٧/١٣ و تأیید مدارک تحصیلی
بنده با عنوان رشته اصلی جھت شرکت در آزمون طراحی خرداد ١٣٩٣ را دارم. »

متن بخشنامه مورد اعتراض به قرار زیر است:
«مدیرکل محترم راه و شھرسازی استانھا
رؤسای محترم سازمان نظام مھندسی ساختمان استانھا
سلام علیکم:
نظر به موافقت نماینده محترم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در جلسه مورخ ١٣٩٢/۵/١۶ و راستای ھماھنگی صدور پروانه اشتغال به کار مھندسی به آگاھی می رساند:
نحوه بررسی و تعیین وضعیت مدارک تحصیلی فارغ التحصیل از دانشگاھھای جامع علمی کاربردی ھمانند دارندگان مدارک کارشناسی علمی ـ کاربردی رشته ھای اصلی از دانشگاھھای مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد. »
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت راه و شھرسازی به موجب لایحه شماره ١٧۴١٧/٧٣٠ـ١٣٩٣/۴/٩ ،توضیح داده
است که:
«مدیر محترم دفتر ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم:
بازگشت به ابلاغ نامه پرونده شماره ٩٢٠٩٩٨٠٩٠٠٠٠٢۶٧٣ـ١٣٩٣/٢/٢٩ در خصوص شکایت آقای عباس ریاحی با مدرک تحصیلی کاردانی معماری و کارشناسی ناپیوسته معماری از دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی موارد زیر ایفاد می گردد:
١ـ به استناد ماده ۶ قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان، رشتهھای اصلی مھندسی شامل معماری، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شھرسازی، نقشه برداری و ترافیک می باشد و مطابق تبصره ١ ماده ٧ قانون مذکور رشته ھای مرتبط با مھندسی ساختمان به رشته ھایی اطلاق می شود که عنوان آنھا با رشته ھای اصلی یادشده در ماده ۶ متفاوت بوده ولی محتوای علمی و آموزشی آنھا با رشته ھای اصلی بیش از ٧٠ %در ارتباط باشد که تعیین حدود صلاحیت حرفه ای دارندگان این گونه مدارک تحصیلی دانشگاھی مرتبط با مھندسی ساختمان و عناوین این رشته ھا به استناد تبصره ٢ ماده ٧ قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان توسط کمیسیونی متشکل از نمایندگان وزیر راه و شھرسازی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس سازمان نظام مھندسی ساختمان تعیین و به تصویب وزیر راه و شھرسازی می رسد.
٢ـ به استناد بخشنامه شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ـ١٣٩٢/٧/١٣ دفتر سازمانھای مھندسی و تشکلھای حرفه ای، نحوه بررسی و تعیین وضعیت مدارک تحصیلی فارغ التحصیلان دانشگاھھای جامع علمی کاربردی ھمانند مدارک علمی ـ کاربردی رشته ھای اصلی از مراکز و دانشگاھھای مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد.

٣ـ به استناد بند ۶ بخشنامه شماره ۴٣٠/۶٨۶٩٣ـ ١٣٩١/١١/۴ دارندگان این گونه مدارک چنانچه کلیه واحدھای مندرج در جدول پیوست بخشنامه مذکور را کامل گذرانیده باشند، می توانند پروانه اشتغال به کار مرتبط با مھندسی با حدود صلاحیت نظارت و طراحی بدون محدودیت و با رعایت کلیه ضوابط مندرج در قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه اجرایی آن اقدام نمایند و در غیر این صورت به نامبردگان فقط پروانه اشتغال به کار مرتبط با مھندسی با حدود صلاحیت نظارت بر حسب سنوات تعلق می گیرد.
لازم به ذکر است در صورت ارائه مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد در رشته مھندسی معماری، وفق بند ۴ بخشنامه شماره ۶٨٣٠٩/۴٣٠ ـ١٣٩٢/١٢/٧ نامبرده می تواند پروانه اشتغال به کار مھندسی معماری با کد اصلی دریافت نماید.
بنا بر مراتب فوق بی اساس بودن خواسته خواھان محرز بوده و رد دعوی مطروحه مورد استدعاست. »
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۵/٢/٢٨ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

مطابـق تبصره ٢ ماده ٧ قانون نظام مھندسی و کنترل ساختمان مصوب سال ١٣٧۴ ،کمیسیون موضوع این تبصره و ھمچنین وزیر راه و شھرسازی صلاحیت اظھارنظر در خصوص حدود صلاحیت حرفه ای دارندگان مدارک تحصیلی دانشگاھی مرتبط با مھندسی ساختـمان و عناوین این رشـته ھا را دارند. نظـر به ایـن که اولاً، این صلاحیت منصرف است از این که شخص متقاضی عضویت در نظام مھندسی از کدام دانشگاه فارغ التحصیـل شده است.

ثانیاً، کمیسـیون موضوع تبـصره ٢ ماده ٧ قانون یاد شده و وزیر راه و شھرسازی در خصوص حدود صلاحیت حرفه ای دارندگان مدرک تحصیلی رشته ھای مرتبط با مھندسی ساختمان صلاحیت اعلام نظر دارند و نه راجع به دارندگان مدرک تحصیلی در رشته ھای اصلی مھندسی، بنابراین بخشنامه شماره ۴٣٨٩٣/۴٣٠ـ١٣٩٢/٧/١٣ مدیرکل دفتر سازمانھای مھندسی و تشکلھای حرفه ای وزارت راه و شھرسازی که دانشگاه محل تحصیل متقاضی عضویت در نظام مھندسی را ملاک ارزیابی قرار داده و اطلاق این بخشنامه که ھم ارزیابی دارندگان مدارک فارغ التحصیلی رشته ھای اصلی مھندسی و ھم رشته ھای مرتبط با مھندسی را با لحاظ دانشگاه محل تحصیل دربرمی گیرد به لحاظ مغایرت با قانون صدرالذکر و خروج از حدود اختیارات با استناد به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی