در به در به دنبال دانشجو
آموزش عالی طی سال های اخیر با پدیده ای به نام «صندلی های خالی» مواجه شده است؛ معنایی ساده این سخن آن است که دانشگاه های ما به قدری قارچ گونه رشد کرده اند که دیگری دانشجویی برای پرکردن صندلی خالی آن ها وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ، وزیرعلوم، تحقیقات و فناوری نیز بتازگی در یکی از اظهارات خود در خصوص وضعیت دانشگاه ها عنوان کرد: توسعه مراکز آموزش عالی به صورت هدفمند انجام می شود و نباید مراکز با کمبود دانشجو و صندلی خالی مواجه شوند.
منصور غلامی افزود: توجیه اقتصادی وجود ندارد که موسسه‌ای با 4 الی 5 هیئت علمی و 100 نفر دانشجو و با هزینه دولت به کار خود ادامه دهد. هدفمان در خصوص مراکز آموزش عالی سوق دادن آن ها به مسائل کیفی است. مجوز برای احداث مراکز آموزش عالی متوقف شده است، مگر در شرایط خاص.
بنابر اعلام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حدود ٢هزار و ٦٤٠ واحد دانشگاهی در فعال است که با کاهش جمعیت کنکوری‌ها بسیاری از ظرفیت‌ها و هزینه‌های ایجاد شده در بدنه آموزشی کشور در عمل کارایی ندارد و دانشگاه‌ها با معضل کاهش دانشجو مواجه شده‌اند.
طبق اعلام سازمان سنجش آموزش کشور در سال ٨٠، حدود دو میلیون و ٢٠٠ هزار نفر در کنکور شرکت کرده‌اند که این جمعیت به ٨٠٠ هزار نفر در سال ٩٤ کاهش یافته و در واقع در طول یک دهه به کمتر از نصف رسیده است.
بنا به آخرین گزارش موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم از مجموع واحد های دانشگاهی کشور 530 واحد سهم دانشگاه آزاد بوده، 309 موسسه غیرانتفاعی، 170 مرکز فنی حرفه ای، 466 مرکز پیام نور، 953 واحد علمی کاربردی و 141 دانشگاه دولتی( وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) است.بر اساس آمار موسسه فوق، تعداد 3 میلیون و 794 هزار و 420 دانشجو در دانشگاه‌های کشور مشغول تحصیل هستند. طبق این آمار استان‌های کردستان، ایلام، چهارمحال بختیاری و زنجان کمترین و استان‌هایی نظیر تهران، آذربایجان شرقی، فارس و خراسان رضوی بیشترین تعداد مراکز و واحد دانشگاهی را دارند.
رشد بی رویه دانشگاه ها باعث شده است که دانشگاه آزاد به عنوان یکی از مراکز دانشگاهی ایران که واحد های گسترده ای در شهرهای مختلف تاسیس کرده است دست به تجمیع واحد های خود بزند .
در همین زمینه دانشگاه آزاد در سال 93 اعلام کرد «با هدف افزایش کیفیت آموزشی و جلوگیری از گسترش بی‌رویه کمی واحدهای این دانشگاه، طرح تجمیع دانشگاه آزاد اسلامی در کشور اجرا می‌شود.
اجرای طرح تجمیع، استان‌ها به چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق تقسیم می‌شوند و در هر منطقه یک دانشگاه که دارای امکانات و تجهیزات کافی باشد به عنوان مرکز و دانشگاه جامع منطقه‌ای انتخاب و بقیه دانشگاه‌های اطراف به عنوان دانشکده آن دانشگاه به فعالیت خواهند پرداخت. شاید بشود چرایی این تصمیم دانشگاه آزاد را در آمارهای وزارت علوم پیدا کرد که اعلام کرده است « دانشگاه‌های دولتی 64 درصد، غیر انتفاعی 6.4 درصد، پیام نور 27درصد کاهش پذیرش دانشجو داشته اند»
رشد کمی و بی‌رویه دانشگاه‌های کشور در سال های قبل از 92 یعنی در دولت نهم و دهم بدون آینده پژوهی دقیق و تامین زیرساخت‌های لازم صورت گرفت، به گونه‌ای که تعداد مراکز دانشگاهی و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم با رشد دو برابری از 1300 مرکز در سال 1384 به دو هزار و 504 مرکز در پایان دوره دولت دهم افزایش یافت و همچنین تعداد دانشجویان کشور از دو میلیون و 400 هزار با افزایش بیش از دو برابری به بیش از چهار میلیون و 500 هزار نفر در سال 92 رسید.
رشد دانشگاه به دنبال خود رشد بی رویه رشته های تحصیلی را هم در پی داشته است به نحوی که آموزش و پذیرش دانشجویان در رشته های مختلف متناسب با نیاز های عملی کشور نبوده است پدیده ای که منجر به شکل گیری لشکر جوانان تحصیل کرده بیکار درکشور شده است. روندی که با ادامه آن تجمیع بیکاران از کارشناسی به کارشناسی ارشد و در سال های آینده به مقطع دکتری خواهد رسید که مشکلات فراوانی اعم از سیاسی، امنیتی و اجتماعی برای کشور در بر خواهد داشت.
خبرنگار گروه دانشگاه در گفت وگویی با مجید حسینی استاد دانشگاه تهران در خصوص وضعیت صندلی دانشگاه به گفت وگو نشسته است .
وی دراین باره می گوید : تعداد دانشگاه های ایران از لحاظ تعداد و نسبت با تعداد کل جمعیت پنج برابر کشورهای صنعتی است و به بیانی دیگر تعداد دانشگاه های ما به اندازه کشور چین است. با توجه به اینکه چین قریب به یک میلیارد و 500 میلیون نفر جمعیت دارد و ما حداکثر 70 الی 80 میلیون نفر جمعیت داریم این تعداد دانشگاه ، مفهومش این می شود که گسترش دانشگاه به شدت بی رویه ، بی قاعده و مبتنی بر یک اقتصاد سرمایه دارانه مریض ایجاد شده و این بی قاعده گی به اشتغال و آینده بچه های ما در توسعه دانشگاه ها آسیب زده است»
**آموزش عالی باید در دسترس همه باشد
حسینی در پاسخ به این پرسش که دلیل گسترش بی رویه دانشگاه در کشور ناشی از چه عواملی است ؟
گفت: در دهه 70 دچار تحلیل اشتباه در سیاست گذاری شدیم و گفتیم باید به فکر آموزش عالی عمومی باشیم. یعنی اینکه از آموزش عالی برای نخبگان دست برداریم و آموزش عالی را در دسترس همه مردم قرار دهیم و اگر قرار است مردم شغل نداشته باشند اشکال ندارد مدرک داشته باشند.
وی ادامه داد : این سیاست گذاری در دهه 70 منجر به ایجاد دانشگاه های پولی در کشور شد که البته تنها وجه سیاست گذارانه مد نظر نبود بلکه یک بخش اقتصادی هم داشت. یعنی توسعه سرمایه محور هم بود. با این روند طبیعتا مساله ما در دهه 70 به بعد عدالت شد، ما به افرادی که توانایی مالی داشتند برای اینکه پول پرداخت کنند برای تحصیلات عالی، امکان دادیم و به آنهایی که نداشتند این امکان را ندادیم. ضمن اینکه اصلا به امر توجه نکردیم که اینکه همه مردم تحصیلات عالیه داشته بانشد کاملا غلط است و مطابق نیازهای هیچ جامعه ای نیست.
به اعتقاد حسینی ، دلیل دیگری که دانشگاه های ما گسترش پیدا کرد اقتصاد و پولی بودن و مساله ایجاد نهادهای مالی و پولی تحت تاثیر این آموزش بود. گردش آموزش به لحاظ مالی در کشور بالاست در واقع یک سازمان اقتصاد سیاسی بود که از منافع مالی این آموزش در دهه هفتاد استفاده می کرد.
وی افزود: ما یک امپراتوری مالی در دهه70 با آموزش در دوره سازندگی ایجاد کردیم منجر به این شد که در دهه های بعد هم دانشگاه های دیگری تاسیس شوند که در نتیجه ما امروز به اندازه چین دانشگاه داریم»
** تحصیلات عالی نماد سواد نیست
این پژوهشگر مسائل آموزشی در پاسخ به نقد برخی کارشناسان که معتقد هستند دانشگاه برای پیدا کردن شغل نیست و باید دانشگاه ها برای افزایش شعور اجتماعی و آگاهی های اجتماعی گسترش پیدا کنند هم بیان کرد «من از این عزیزان که می گویند دانشگاه باعث شعور اجتماعی شده است این سوال را می پرسم چرا کشور سوئیس که از نظر کیفیت زندگی در رتبه یک جهان قرار دارد. فقط 20 درصد مردمش به دانشگاه می روند . آن 80 درصد باقی مانده از نظر سیاست گذاری عمومی سوئیسی درک پایینی دارند و یا بی سواد هستند؟ خیر . آموزش عالی اصلا نماد شعور و یا سواد نیست.
وی تصریح کرد : آموزش عالی در همه کشور ها نماد علاقه به علم تخصصی و پژوهش است . اینکه ما به افراد بگوییم «بیا برو مدرک بگیر که با شعور تر شوی اصلا حرف درستی نیست» اجتماعی کردن مردم وظیفه مدرسه است نه وظیفه آموزش عالی. ما برای اینکه سطح شعور عمومی، سواد و ارتباطات اجتماعی، مشارکت جمعی دموکراسی و جمهوریت و امثالهم تقویت شود باید مدرسه را تقویت کنیم.
« متاسفانه سوء تفاهمی ایجاد شده و وظایف مدرسه به عهده دانشگاه قرار داده شده است . اصلا دانشگاه محل اجتماعی شدن نیست. دانشگاه محل علم، کارهای تخصصی، پژوهش و… باید باشد.. شما به کشورهای صنعتی که دوستان مثال می زنند مراجعه کنید. اصلا این طوری نیست که مردم همه بخواهند مدارک دانشگاهی بگیرند چون جامعه به مهارت های دیگری نیاز دارد که اصلا محل آموزش آنها دانشگاه نیست. دانشگاه محل علم، تحقیق، پژوهش است .»
وی ادامه داد : نکته من این است که ما مدرک را محور همه چیز کردیم و این غلط است. افراد باید نقشه زندگی خود را بر اساس مهارت ها ، شغل و کارشان ایجاد کنند نه براساس مدرک. مدرسه محل آموزش زندگی و کار است. شما باید بتوانید با یک دیپلم خوب کار کنید، مهارت داشته باشید، اجتماعی باشید و پول دربیاورید»
**مدرسه باید مهارت ها را آموزش دهد
حسینی با بیان اینکه در کشورهای صنعتی یک پنجم ایران دانشگاه دارند، گفت: مردم دانشگاه نمی روند و توسط سیستم مدرسه به اندازه کافی مهارت شغلی پیدا می کنند. در کنارش مهارت های اجتماعی هم پیدا می کنند و پیش می روند. من مثال سوئیس را زدم، کانادا همین طور است. در آمریکا بچه ها از 17یا 18 سالگی می روند دنبال شغل و تقریبا در همه کشورهای صنعتی وضعیت این گونه است. اما در ایران میان کار،مدرسه و تحصیل شکاف ایجاد شده است و به همین دلیل کیفیت در دانشگاه را پایین آورده است .
** پیامد رشد بی رویه دانشگاه ها بحران اشتغال است
استاد دانشگاه تهران مهم ترین اثر گسترش بی رویه دانشگاه ها را به وجود آمدن بحران اشتغال دانست وگفت: « بحران اشتغال امروز نتیجه همین رویکرد است. افراد زیادی که مدرک دارند اما توانایی کار، مهارت و اشتغال ندارند حاصل این سیستم آموزشی است.
وی گفت : آمارها نشان می دهد شما اگر دیپلم داشته باشید احتمال اینکه کار پیدا کنید بیش از 85درصد است. اما اگر لیسانس داشته باشید این احتمال 55 درصد است. این یعنی اینکه مساله اصلی که این سیستم آموزشی تولید می کند بحران اشتغال است. هر چه بتوانیم به جای سیستم آموزشی افراد را به سمت مهارت آموزی، کار اجتماعی و خلاقیت ،کار سازی و کار تولید کردن ببریم از این بحران کاسته می شود. ، باید سیستم آموزش عالی را کوچک کنیم است تا خروجی آن برای کشورمان با صرف هزینه های گزاف بحران اشتغال نباشد»
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
