دانشگاه های پولی و جیب خالی دانشجو

تامین هزینه های تحصیل در دانشگاه های غیردولتی و پولی از اصلی ترین دغدغه های دانشجویان به شمار می رود. اکنون نیز با نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی، بار دیگر نگرانی ها نسبت به تامین هزینه انتخاب واحدها افزایش یافته است.

« به ‌علت کسری موجودی، قادر به انتخاب ‌واحد نیستید»؛ بسیاری از دانشجویان حتی دانشجویان دوره های شبانه دانشگاه های دولتی نیز با این جمله آشنا هستند. پیش آمده که دانشجویی در حال انتخاب واحد بوده اما هزینه واحدها بیش از مبلغ مورد انتظارش شده و موجودی وی کفاف انتخاب واحدهای دیگر را نداده است.
تعطیلات تابستانی از نیمه گذشته و اندک اندک آغاز سال تحصیلی دانشگاه ها فرامی رسد. هزینه های بالای آموزش عالی و افزایش سهم پرداخت از جیب دانشجویان در رشته و مقاطع مختلف یکی از اصلی ترین چالش های تحصیل دانشجویان و مطالبات صنفی در سال های اخیر بوده است.
ثبت نام و انتخاب واحد و نام نویسی خوابگاه را که به کناری بگذاریم، پرداخت شهریه ها مهمترین عاملی است که در انتخاب رشته و شهر دانشجویان اثرگذار است. آمارها بیانگر این است که حدود 85 درصد از دانشجویان کشور در دانشگاه های پولی تحصیل می کنند. از این میزان خانواده های کم بضاعت یا حتی بی بضاعتی هستند که پرداخت شهریه برای آنان همچون دانشجویان مستعد، امکان پذیر نیست و تهیه آن به طور معمول با مشکلات بسیاری همراه می شود.
در مقررات و ضوابط مالی دانشجویان آمده است: شهریه متغیر در هر سال تحصیلی بعد از ورود به میزان 10 درصد نسبت به مبلغ سال قبل افزایش می یابد. امسال نیز به رسم هر ساله، دانشگاه های غیردولتی مانند دانشگاه های آزاد، غیرانتفاعی، پیام نور و پردیس های خودگران افزایش 10 تا 15 درصدی شهریه های خود را در مقاطع کاردانی و کارشناسی و حتی 25 درصدی در مقاطع دکترا اعمال خواهند کرد.

** شهریه بالا برای کدام امکانات؟
اعتراض به وضعیت نامناسب خوابگاه ها، نارضایتی از کیفیت غذاهای سلف سرویس ، دسترسی محدود یا عدم دسترسی به کتابخانه، آزمایشگاه و کارگاه های تخصصی همواره یک پای ثابت مطالبات دانشجویی در اعتراضات صنفی بوده است. بارها دانشجویان از مسئولان آموزش عالی کشور، بهبود شرایط خوابگاه ها، تجهیز دانشگاه ها به امکانات پژوهشی و علمی و ارتقای کیفیت غذا را خواستار شده اند و برای رساندن صدای اعتراض خود به گوش مسئولان تحصن و تجمع های اعتراضی متعددی برگزار کرده اند.
حتی اگر شهریه و بار مالی تحصیل در دانشگاه های غیردولتی که به دوش دانشجویان و خانواده سنگینی افکنده را که کنار بگذاریم، این پرسش در ذهن شکل می گیرد که آیا امکانات رفاهی، علمی و آزمایشگاهی ارائه شده از سوی دانشگاه ها با میزان شهریه ای که دریافت می کنند، تناسب دارد؟ آیا دانشجویان به معنای واقعی از خدماتی چون بیمه، اینترنت، کارورزی، برنامه های فرهنگی، کتابخانه یا حق مشاوره که در ردیف شهریه ها جای می گیرند، بهره برده و استفاده می کنند؟
اگرچه دانشگاه های غیردولتی تعهدی نسبت به تامین خوابگاه های دانشجویان ندارند اما کمبود سرانه فضای خوابگاهی، امکانات قدیمی و نامناسب ساختمان خوابگاه، دسترسی دشوار و امکانات بهداشتی محدود از اصلی ترین دلایل انتقاد دانشجویان به وضعیت خوابگاه هایی است که در قبال آن دانشگاه ها هزینه دریافت می کنند.
موضوع کیفیت تدریس و سطح علمی مدرسان در برخی دانشگاه های پولی نیز بر میزان رضایتمندی دانشجویان نسبت به شهریه ای که در برابر ارائه آن درس می پردازند، اثرگذار است.
در این زمینه مهرناز قالهری دانشجوی کارشناسی رشته مدیریت بازرگانی در دانشگاه پیام نور گفت: هزینه های دانشگاه بسیار بالا است. تعداد زیادی از دانشجویان را می شناسم که امکان پرداخت شهریه را ندارند یا به دشواری آن را تهیه می کنند.
این دانشجو همچنین نسبت به کیفیت تحصیلی دانشگاه نیز انتقاد دارد و می گوید: تدریس برخی استادان از کیفیت علمی برخوردار نیست و به طور کلی تعداد جلسه ها اندک اما هزینه ها زیاد است.
وی ضمن اشاره به تشکیل نشدن کلاس ها به دلیل نیمه حضوری و غیرحضوری بودن عنوان کرد: بسیاری از کلاس ها که برای آن ها شهریه پرداخت کرده ایم به دلیل نبود استاد تشکیل نمی شود. حتی گاهی کلاس ها زودتر از زمان در نظرگرفته شده در چارت درسی تمام می شوند.

** شهریه یا کیفیت تحصیلی؛ کدامیک مهم تر است؟!
«رضا » دانشجوی سال سوم دندانپزشکی دانشگاه آزاد که حاضر به معرفی کامل خود نشد در خوابگاه دانشجویی اقامت دارد، او می گوید: خانواده من از توان مالی خوبی برای پرداخت شهریه و هزینه های زندگی ام برخوردار نیستند بنابر این مجبور به کار کردن هستم. عصرها به عنوان منشی یک دندانپزشک مشغول به کارم از طرفی باید درس ها و واحدهایم را با نمره خوب پاس کنم اما کار کردن وقت زیادی از من می گیرد. نه وقتی برای درس خواندن می ماند و نه وقتی برای زندگی و تفریح.
با یک حساب سرانگشتی شهریه های دانشجویان در رشته های پزشکی و فنی مهندسی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه های غیردولتی هر ترم حداقل از 4 میلیون تومان شروع می شود . تامین چنین هزینه ای برای یک دانشجوی تازه واردِ بیکار که خانواده هزینه تحصیل وی را فراهم می سازند، به طور حتم امری دشوار یا غیرممکنی است.
بارها مسئولان دانشگاه ها و صندوق های رفاه دانشجویی بر این موضوع که هیچ دانشجویی نباید به دلیل مشکلات مالی از تحصیل بازبماند تاکید کرده اند. برخی دانشگاه ها نیز وام های کمک تحصیلی برای دانشجویان درنظرگرفته اند اما با وجود این به نظر می رسد مشکل تامین شهریه های نجومی به ویژه در رشته هایی که واحدهای عملی، آزمایشگاهی و کارگاهی دارند با دریافت وام دانشجویی حل نشود.
بنابر تصمیم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از دی ماه 96 تعیین شهریه بر عهده هیات امنای دانشگاه ها نهاده شده است. همچنین، دانشجویان روزانه ‌ای که مدت تحصیل آنان بیش از سنوات معمول به طول انجامد باید معادل شهریه دانشجویان نوبت دوم را در هر ترم تحصیلی پرداخت کنند.
اعمال چنین تصمیماتی در حالی است که به اذعان مسئولان دانشگاه ها مشکل مالی و تامین شهریه دانشجویان به طور مستقیم بر کیفیت تحصیلی و فعالیت های فوق برنامه آنان اثرگذار است ، دانشجوییکه در طول ترم دغدغه مالی داشته یا به دلیل کسری حساب مالی قادر به انتخاب واحد نیست، واحدهای خود را آنچنان که باید پشت سرنگذاشته و کاهش کیفیت علمی، خروجی فشار مالی بر دانشجویان خواهد بود.
افزایش هزینه های تحصیل در مقطع آموزش عالی چند سالی است که به معضلی برای دانشجویان تبدیل شده است. زندگی دانشجویی به اندازه کافی شلوغ و پردغدغه است؛ از دغدغه های تحصیل در شهری دیگر و زندگی دور از خانواده گرفته تا دشواری پاس کردن واحدها و نگرانی از آینده شغلی. بنابراین، افزودن مشکلات مالی به این دوره از زندگی جوانان جز اینکه از کارآمدی و کیفیت تحصیلی آنان بکاهد، اثری نخواهد داشت.
در این میان، می توان با افزایش منطقی شهریه ها، تقویت زیرساخت های دانشگاهی، ارائه خدمات متناسب با هزینه های دریافتی از دانشجویان و تجیهز آزمایشگاه و کتابخانه ها از نگرانی و انتقادها نسبت به افزایش شهریه های دانشگاهی کاست.