تراژدی همیشگی کم آبی
وضعیت آب در کشور هرروز وخیم تر می‌شود و رفع این مساله نیازمند تدوین برنامه‌ریزی منسجم و عملیاتی کردن درست آن است، گرچه مسوولان امر در این راستا گام‌های خوبی برداشته اند اما بدیهی است که برای ریشه‌کن شدن این بحران باید تدابیر کوتاه مدت و درازمدت بیشتری اتخاذ و عملیاتی شود.
بحران آب مقوله ای است که بازتاب آن همه روزه در محافل و نشست های خبری عنوان می شود، معضلی که عمق نگرانی از آن و کم شدن حجم ذخایر آبی به درستی برای جامعه تبیین نشده است.
به عقیده برخی از کارشناسان و مسوولان زنگ خطر مصرف بی رویه آب در کشور به صدا در آمده است به طوری که از 96 سد که 40 درصد حجم مخازن 177 سد مهم کشور را تشکیل می‌دهند، کمتر از 40 درصد آب دارند که از آن جمله می توان به سدهای دز، سفیدرود، لار، زاینده رود، ساوه و ملاصدرا اشاره کرد.
آمارها نشان می دهند، در سال های اخیر میزان بارندگی‌ها در پایین‌ترین سطح خود قرار گرفته است. موضوعی که «رضا اردکانیان» وزیر نیرو درباره آن می گوید: «با اندکی مطالعه بر عملکرد وضعیت جوی 50 سال اخیر درمی‌یابیم که شرایط آب‌وهوایی کشور رو به گرم شدن در حرکت است. همچنین روند تبخیر و تعریق از سطح دریا و درختان را سالانه حدود 5.4 میلی‌متر در 50 سال اخیر، و در طول این سالها با گرم شدن دمای کشور سالیانه 1.1 میلی‌متر کاهش بارش را تجربه کرده‌ایم.»
«محمد حاج رسولی‌ها» مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب در اینباره اظهار می دارد: «در سال های قبل رتبه 48 و 49 را در وضعیت بارندگی تجربه کرده‌ایم اما وضعیت منابع آبی اینگونه حکم می‌کند که امسال تمهیدات ویژه‌تری را در نظر بگیریم. بر پایه آمارها در حوزه خزر و دریاچه ارومیه با کاهش حدود 12 درصد و در چهار حوزه فلات مرکزی، خلیج فارس و دریای عمان و قره قوم با کاهش 70 تا 75 درصدی بارش‌ها نسبت به متوسط بلندمدت مواجه بوده‌ایم.» کاهش در حجم جریان سطحی، به دلیل برداشت های بالادست صورت می‌گیرد و همین موضوع باعث شده که در 15 سال اخیر مجموع حجم مخازن سدها در کشور به نصف برسد. تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که ادامه سیاست‌ها و روندهای پیشین در بخش آب، آینده آنرا با چالش‌ها و بحران‌های بیشتری مواجه خواهد ساخت و ابعاد مختلفی از بحران آشکار خواهد شد؛ در نتیجه تغییر رویکرد اساسی در سیاست‌ها و استراتژی‌های این بخش لازم وضروری به نظر می رسد زیرا ارزیابی های به عمل آمده حاکی از آن است که برخی از چالش های مهم بخش آب شامل «تغییر اقلیم»، «کاهش آب تجدیدپذیر»، «نابودی و تخریب زیست‌بوم‌های آبی»، «بهره‌وری پایین آب در بخش‌های مختلف» و «منازعات آبی محلی و منطقه‌ای» محسوب می شوند.
انتقال آب، سدسازی، تغییر الگوی کشاورزی و… از جمله اقدام های مختلف برای مقابله با بحران آب به شمار می رود که به نظر می رسد چندان موثر نبوده است. مساله بحران آب و به تبع آن کشاورزی به عنوان بخش اصلی مصرف و محیط زیست از زوایای مختلف بررسی شده و راه حل گوناگونی نظیر ایجاد نظام‌های یکپارچه تولید، تصویب قوانین، یکپارچه سازی اراضی، مکانیزاسیون کشاورزی، مشارکت اجتماعی و بالا بردن راندمان آبیاری برای رفع این بحران مطرح شده که تأثیرگذاری آنها با نگاه ویژه کارشناسان روبه رو شده است.
«رضا اردکانیان» وزیر نیرو می گوید: «همه راه های تامین آب برای مناطق خشک و کم آب از جمله استفاده از آب شور دریا و انتقال آب از راه دور برای استفاده شرب در برنامه هاست؛ البته هیچگاه از خشکسالی و کم آبی به عنوان بحران یاد نمی کنیم و باید برنامه های سازگار با کم آبی جدی گرفته شود. همچنین ارایه طرح هایی همچون « بازنگری در سدهای درحال طراحی و ساخت برمبنای داده های معتبر هیدرولوژیک، اولویت بندی، ساخت و تکمیل طرح های شبکه‌های آبیاری و زهکشی به‌ویژه در اراضی پایاب سدهای دردست بهره‌برداری به میزان 250 هزار هکتار و «ساماندهی و حفاظت از بستر و حریم رودخانه‌ها» از دیگر راهبردهایی است که اردکانیان برای رفع چالش آب مهم می داند.
«استحصال، انتقال و توزیع مناسب» می تواند از جمله راهکارهای کاهش مصرف در بخش های مختلف باشد که با این اقدام ها به مرور فرهنگ عمومی مصرف آب در کشور اصلاح خواهد شد. نتایج حاصل از گزارشی از مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که آب مصرفی معادل میزان هدررفت محصولات کشاورزی از مزرعه تا به دست تولیدکننده برسد، حدود معادل هشت میلیارد مترمکعب است. مرتضی افتخاری کارشناس مدیریت منابع آبی درباره روش‌های استحصال آب‌های جوی اظهار می دارد: «روش‌های دیگری مانند یونیزاسیون جو پایین نیز وجود دارند که باید کارهای پژوهشی بیشتر روی آنها تعریف و به صورت پایلوت اجرا شوند. مدیریت مصرف و استفاده از منابع آب جوی حداقل به روش باروری ابرهای مرسوم فعلی باید به طور جدی در کشور در قالب برنامه های سالیانه دنبال شود. به هر حال این روش به خوبی نتیجه داده و هزینه کمی دارد، کشور از نظر فناوری مورد نیاز به بلوغ خوبی رسیده و فقط نیاز به باور و حمایت مسوولان مختلف دارد.»
شکسالی در سال های اخیر تمامی نقاط کشور را احاطه کرده و این موضوعی است که زندگی شهروندان ایران را با خطرهای بسیاری همراه می سازد. هشدارها در زمینه بحران آب بسیار جدی به نظر می رسد و این مهم را فعالان حوزه محیط زیست و همچنین مسوولان وزارت نیرو نیز بارها اعلام کرده اند. بحران در مدیریت منابع آبی کشور فجایع زیست محیطی را رقم می زند و به امنیت ملی کشور و ارتباط میان اقوام ایرانی نیز خسارت‌های بزرگی وارد می کند. امید می رود تا همه دستگاه ها در اجرای طرح های مرتبط با ارتقای بهره وری مصرف آب همراهی کنند زیرا مدیریت مساله آب یک موضوع ملی و عمومی است و عزم و اراده همگان را می طلبد تا آیندگان نیز سهمی از این نعمت خدادادی داشته باشند.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
