بطحایی و خطر استیضاح
بطحایی در سال گذشته با مشکلات بسیاری روبرو بود، هر چند برنامه ها و ایده های جدیدی را ارایه کرد اما در این میان انتقادهایی نیز به نحوه عملکرد او در زمینه اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، معیشت معلمان و نظام رتبه‌بندی آنها وجود دارد که باید پاسخگو باشد.
با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ۲۹ اردیبهشت 1396 و انتخاب مجدد او به عنوان رییس دولت دوازدهم، گمانه زنی‌های زیادی درباره افراد کابینه دوم روحانی مطرح شد. وی در این مدت با استفاده از مشورت کارگروه‌هایی که تعیین کرده بود و سابقه مدیریتش، با آرامش تلاش کرد اشخاصی را به مجلس معرفی کند که از نظر او می‌توانند مسیر درست پیش گرفته شده در دولت یازدهم را ادامه داده و نواقص دولت قبل را در دولت آینده برطرف کنند. سید محمد بطحایی به عنوان گزینه پیشنهادی دولت دوازدهم برای تصدی وزارت آموزش و پرورش به مجلس شورای اسلامی معرفی شد.
** پیشینه اجرایی سیدمحمد بطحایی
بطحایی در زمان سرپرستی علی‌اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش در دولت یازدهم ابتدا به عنوان مشاور امور برنامه‌ریزی و هماهنگی وزیر منصوب شد و سه روز پس از اخذ رای اعتماد فانی از مجلس در 1392 خورشیدی از طرف او به عنوان مدیرکل دفتر وزارتی انتخاب شد. بطحایی همچنین در 1393 خورشیدی به عنوان سرپرست معاونت پشتیبانی و توسعه مدیریت وزارت آموزش و پرورش منصوب شد و در نهایت توانست حکم سرپرستی را تبدیل به معاونت کند. او یکی از همراهان فانی در کارها و اقدامات اجرایی بود که در بیشتر کارها با وی همفکری می کرد. وی همچنین در 1395 خورشیدی پس از کنار رفتن فانی از وزارت آموزش و پرورش با حفظ سمت و با حکم حسن روحانی ریییس جمهوری به عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب شد و پس از اخذ رای اعتماد مجلس به فخرالدین دانش آشتیانی برای احراز پست وزارت آموزش و پرورش، از سمت خود در معاونت پشتیبانی و توسعه مدیریت وزارتخانه برکنار شد. سرانجام از طرف حسن روحانی به مجلس به عنوان وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش معرفی شد و نمایندگان مجلس با رای 238 موافق، 35 رای مخالف، 13 رای ممتنع از مجموع 288 آرای مأخوذه، تصدی وزارت آموزش و پرورش را در دولت دوازدهم به محمد بطحایی سپردند.
** نخستین یادداشت محمد بطحایی پس از اخذ رأی اعتماد مجلس در شبکه های مجازی
بعد از انتخاب بطحایی به عنوان وزیر آموزش و پروش پستی را در صفحه مجازی خود منتشر و ابراز امیدواری کرد که امانت دار خوبی باشد. سید محمد بطحایی نوشت: «خدمت به مردم بزرگترین افتخار است. خرسندم که مورد انتخاب و اعتماد رییس جمهور، مجلس و فرهنگیان قرار گرفتم . امیدوارم امانت دار خوبی باشم.»
** برنامه های بطحایی در دولت دوازدهم
سید محمد بطحایی برنامه های پیشنهادی خود را برای «اجرای متوازن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش » و بر اساس دیدگاه های امام (ره) و منویات مقام معظم رهبری، رویکردها و برنامه های رییس جمهوری و سیاست های وی در دولت دوازدهم در حوزه آموزش و پرورش، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، نقشه جامع علمی کشور و احکام برنامه ششم توسعه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی کشور متناسب با شرایط، نیازها و امکانات کشور برای آموزش و پرورش در دولت دوازدهم تنظیم کرده است.
– رویکردهای برنامه
** تمرکز بر سند تحول بنیادین به عنوان محور و مبنای همه جهت گیری های نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور و عامل همسوسازی، وحدت و انسجام شکلی و محتوایی برنامه ها و اقدامات آموزش و پرورش کشور
** ارتقای کیفیت و جایگاه مدارس به عنوان کانون اصلی تعلیم و تربیت رسمی
** تاکید بر ساحت های شش گانه تربیتی سند تحول بنیادین و تلاش در جهت تحقق کارکردهای محوری آن
**توسعه عدالت آموزشی با کاهش نابرابری در برخورداری از فرصت های تعلیم و تربیت
**ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت با اولویت دوره ابتدایی
**بهبود ساختارها، رویه ها و روش ها در جهت تقویت مدرسه محوری
**ارتقای منزلت اجتماعی و جایگاه حرفه ای سرمایه انسانی آموزش و پرورش با تاکید بر جایگاه و نقش الگویی معلم
**توسعه فناوری اطلاعات به عنوان پیشران تحول آموزش و پرورش
**توسعه حرفه ای معلمان به منظور افزایش توان پاسخگویی نظام آموزشی به نیازهای حال و آینده جامعه
– عملکرد و برنامه های وزیر آموزش و پرورش در دولت دوازدهم
** تغییر محتوای برنامه‌های آموزشی
بطحایی مهمترین برنامه وزارت آموزش و پرورش را تحولاتی می داند که در حوزه محتوای برنامه‌های آموزشی و پرورشی آغاز شده است. در راستای سیاست مهارت افزایی و تقویت برنامه های پرورشی، کاهش حجم کتاب ها و افزایش اردوها، تفریحات و انجام برنامه های نشاط آور از برنامه های این وزارتخانه است.
** تقویت زبان‌های بومی و محلی در کنار زبان رسمی کشور
بر اساس قانون اساسی در مناطق دو زبانه باید آموزش‌ها به زبان رسمی صورت گیرد اما نباید از اهمیت زبان قومی در فرآیند آموزش غافل شد، بنابراین باید تقویت زبان‌های بومی و محلی را در کنار زبان رسمی کشور صورت گیرد. وزیر آموزش و پرورش بر تقویت زبان‌های بومی و محلی در کنار زبان رسمی کشور تاکید دارد.
** طرح سمپاد
مدارس سمپاد (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان)حدود 12 سال پیش وارد ساختار آموزشی کشور شد و جایگزین مدارس تیزهوشان شدند، گرچه که امروز با همان اسم قدیم شناخته می شوند. کارشناسان آموزشی با توجه به شرایط موجود اعتقاد دارند که حذف این مدارس باید هرچه سریع تر اتفاق بیفتد، چرا که بافت امروز این مدارس توسط دانش آموزان تیزهوش و معمولی تشکیل شده است که به هر دوگروه آسیب وارد می کند. در همین این زمینه سید محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش با اشاره به برخی پرسش‌ها در مورد طراحی سوالات فرآیند سنجش هوش و استعداد دانش آموزان پایه هفتم متقاضی مدارس تیزهوشان اظهار کرد: ارزشیابی باید مستمر و تدریجی باشد و سازمان سنجش به‌عنوان متولی سنجش و پذیرش دانشجو طی مطالعه طولانی که همگام با آموزش پرورش بوده است به این نتیجه رسید که تأثیر معدل را قطعی کنیم. چنانچه بخواهیم سال آینده هم این روش آزمون را به کار بگیریم چنین شائبه‌ای وجود دارد اما هنوز مشخص نکرده‌ایم سال آینده برای پذیرش دانش آموزان چه سازوکاری را به کارخواهیم گرفت.
** تصویب کلیات طرح تعیین تکلیف استخدامی حق التدریسی ها و آموزشیاران
سرانجام پس از کش و قوس میان مجلس شورای اسلامی و وزارت آموزش و پرورش، در 1396، نمایندگان به کلیات طرح الحاق یک ماده به قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حق التدریسی و آموزشیاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش رای مثبت دادند تا حدود 40 هزار معلم که شاید سابقه تدریس برخی از آنها به 15 سال می رسد، تبدیل وضعیت شوند.
** ایجاد حساب یکپارچه برای ۸۵ هزار مدرسه در کشور
وزیر آموزش و پرورش از ایجاد حساب یکپارچه برای ۸۵ هزار مدرسه و تعریف ۱۵ طرح در راستای سند تحول بنیادین برای سال تحصیلی جدید خبر داد. وی در توئیتی نوشت: با هدف شفافیت و تقویت اعتماد اولیاء؛ حساب یکپارچه‌ای برای ۸۵ هزار مدرسه فعال شده است. بنابراین از آغاز سال تحصیلی جدید هر مدرسه فقط یک حساب بانکی مشخص خواهد داشت که تمام در آمدها و هزینه‌های آن برای اولیاء قابل رویت خواهد بود.
** تفویض اختیار به استان ها برای ساماندهی نیروهای آموزش و پرورش
حضور معلم در کلاس درس مهمترین اولولیت وزارت آموزش و پرورش است که باید با تفویض اختیار برای ساماندهی نیروی انسانی در نظرگرفته شود و این مسوولیت به استان ها و مناطق آموزشی واگذار شود. راهنمایی که مرکز برنامه ریزی نیروی انسانی وزارت آماده کرده است، دستورالعمل تکلیفی نیست و تنها پیشنهاد و راهنمای استان ها خواهد بود و مدیران کل و روسای مناطق آموزشی با توجه به شرایط بومی و نیروی انسانی موجود، ضمن برگزاری جلسات هماهنگی منظم و مستمربا همکاران و کارشناسان می توانند ساماندهی را انجام دهند.
** بهبود وضعیت معیشتی فرهنگیان با اجرای نظام جامع رفاهی
آموزش و پرورش از حیث منابع و امکانات در حدی هست که بتواند با کمک دولت، نظام جامع رفاهی را برای فرهنگیان طراحی و مستقر کند. در نظام جامع که به نوعی مکمل وضعیت معیشتی فرهنگیان خواهد بود، در حوزه‌های درمان، سلامت، گردشگری، مسکن و … باید خدمات شایانی به فرهنگیان عرضه شود که همین امر بتواند وضعیت معیشتی آنها را بهبود بخشد.
** رسیدگی به تخلفات صندوق ذخیره فرهنگیان
رسیدگی به تخلفات مالی صندوق ذخیره فرهنگیان یکی از مهمترین اقدام های اجرایی وزارت بطحائی به شمار می رود. تخلفات صندوق ذخیره فرهنگیان از سوی مراجع قضایی و همچنین طرح تحقیق و تفحص از سوی نمایندگان مجلس در حال پیگیری است؛ یعنی هم قوه قضاییه و هم مجلس به دلیل حساسیت موضوع وارد شده و در حال انجام کار هستند اما تا این تاریخ هنوز نتیجه بررسی‌های هیچ کدام اعلام نشده و هنوز مشخص نشده که عمق تخلفات در این صندوق چقدر و در چه سطحی بوده است. بنابراین بدیهی به نظر می رسد که پس از اعلام مراجع رسمی، متخلف یا متخلفان در هر سطحی که باشند باید پاسخگوی قانون و سهامداران (معلمان) باشند.
** حق التدریس، نسخه آخر روش تامین نیروی انسانی در آموزش و پرورش
به اعتقاد برخی ها از جمله بطحایی وزیر آموزش و پرورش به کارگیری نیروهای حق التدریسی باعث افت کیفیت در آموزش و پرورش می‌شوند مگر اینکه دوره‌های آموزش معلمی را گذرانده و سپس به کارگیری شوند. حق التدریس از گذشته روشی جبرانی برای تامین نیروی انسانی بوده است. در برنامه ریزی نیروی انسانی چنانچه نتوان نیروی شایسته و ذی صلاح را به کار گرفت از حق التدریس به عنوان مُسکن استفاده می شود. بدیهی است تا زمانی که با بحران نیروی انسانی در آموزش و پرورش روبرو باشیم چاره‌ای جز استفاده از نیروی حق التدریس نخواهیم بود. این در حالیست که حق التدریس نسخه آخر تامین نیروی انسانی در آموزش و پرورش است.
**تامین منابع برای ارتقای حقوق‌ها در بودجه ۹7 و برنامه ششم توسعه
ایجاد نظام جامع رفاهی معلمان (نظام خاص پرداخت حقوق، تسهیلات رفاهی و … ) جزو برنامه‌های وزیر آموزش و پرورش برای دولت دوازدهم است. بطحائی در این باره و چگونگی تحقق این برنامه، سرچشمه هر گونه تحول در نظام آموزش و پرورش را معلم و مدرسه دانسته و می‌گوید: هر گونه تحولی که باعث کیفی سازی نظام آموزش و پرورش و کاهش مشکلات آن شود باید از معلم و مدرسه آغاز شود و این سرچشمه هر گونه تحول در نظام آموزش و پرورش است؛ اصلاح ساختار و تغییر برنامه‌های درسی و نوسازی فضاهای آموزشی بدون تحول نیروی انسانی قابل دستیابی نیست این در حالیست که یکی از راه‌های رسیدن به این سرچشمه، رسیدگی به نظام پرداختی و خدمات رفاهی و معیشتی نیروهای انسانی است. بدون توجه به وضعیت معیشتی معلمان و کاهش دغدغه‌های رفاهی آنها نمی‌توانیم به تحول در نظام آموزش و پرورش دست یابیم این در حالیست که در دولت یازدهم تلاش‌هایی برای رفع این دغدغه‌ها آغاز شد اما کافی نیست.
– انتقادها به وزیر آموزش و پرورش
** اصلاح طلب یا اصولگرا
موافقان و مخالفان بطحایی که هر دو دسته اصلاح طلب و اصولگرا حامی دولت هستند بر سر اصلاح طلب بودن یا نبودن او اختلاف نظر دارند. در اصل اینکه وزیر باید اصلاح طلب و همسو با دولت باشد هم نظرند اما در اینکه آیا می شود سیدمحمد بطحایی را یک مدیر اصلاح طلب دانست، اختلاف نظر جدی وجود دارد. برخی مدافعان او را یک اصلاح طلب ناب می دانند اما برخی او را اصلاح طلب شناسنامه دار نمی دانند اما منش و روش او را اصلاح طلبی می دانند. برخی هم قبول دارند که او اصلاح طلب نیست اما برای همراهی با دولت او را قابل اعتماد می دانند. مخالفان می گویند تجربه کاری و تیم او به ویژه در دوره دولت های نهم و دهم نشان می دهد او یک اصولگرا است و از لحاظ حشر و نشر ارتباطات او به طور کلی با اصولگرایان بیشتر از اصلاح طلبان بوده است و همسویی او با دولت خیلی قابل اعتماد نیست. آنها معاونت دبیری شورای عالی آموزش و پرورش را به عنوان مصداق ذکر می کنند و براین باورند که در هنگام انتخاب، بطحایی ترجیح می دهد به سمت اصولگرایی متمایل شود.
** بدنه یا ستاد
موضوعی که میان حامیان دولت روحانی بر سر وزیر آموزش و پرورش بحث برانگیز شده است دوگانه صف و ستاد است. موافقان او را از جنس معلمان می دانند و می گویند او از معلمی تا معاونت وزیر را تجربه کرده است. اما مخالفان می گویند او ٣٠ سال از خدمت خود را در بخش مدیریتی و خارج از کلاس و مدرسه سپری کرده است و بیگانه با معلمی و مدرسه است و بیش از اینکه یک مدیر متعلق به بدنه باشد یک مدیر متعلق به ستاد است به همین دلیل از سوی افراد ستادی بیشتر مورد حمایت قرار گرفته و بیشتر بدنه با او مخالف هستند بنابراین به نظر می رسد مهم ترین چالش وزیر آموزش و پرورش در عرصه مدیریتی چاره اندیشی برای پر کردن این شکاف باشد.
** مدیریت راهبردی یا مدیریت پشتیبانی و تدارکاتی
منتقدان بطحایی بر این عقیده هستند که آموزش و پرورش نیازمند یک مدیر راهبردی است تا سمت و سوی نظام آموزشی را تغییر دهد و قطار این نهاد را روی ریل کارآمدی قرار دهد بنابراین تجربه معاونت پشتیبانی صرف نظر از موفق یا ناموفق بودن این تجربه نمی تواند گره گشای مسائل اساسی این دستگاه باشد و ایشان یک مدیر تدارکاتی و پشتیبانی هستند که در صورت موفقیت شرایط موجود را حفظ خواهند کرد: در حالی که شرایط موجود رضایت بخش نیست و نیازمند تغییر و تحول است اما موافقان او می گویند او با تجربه معاونت که یک پله پایین تر از وزارت است.
** کارنامه یا برنامه
برای دفاع از بطحایی موافقان او بیشتر به برنامه اش استناد می کردند و می گفتند برنامه خوب و قابل دفاعی است و اگر این برنامه عملی شود بسیاری از مشکلات آموزش و پرورش حل خواهد شد. آنها این برنامه را متناسب با نیازها و ضرورت های این نهاد می دانند در حالی که مخالفان بر این باورند که وقتی کسی کارنامه دارد استناد به کارنامه او معتبرتر از برنامه اوست زیرا برنامه را می شود به هرفردی داد و به بهترین شکل تهیه و تدوین کرد اما مهم باور به اجرای آن و توانمندی برای عملیاتی کردن آن است.
** کنار گذاشتن سند ۲۰۳۰
سند ۲۰۳۰ سندی بین المللی است و فقط برای ایران نبوده است که با توجه به ورود مقام معظم رهبری و تاکید ایشان در عملیاتی نشدن این سند، کاملا از دستور کار این وزارتخانه خارج و متوقف شده است. بطحایی در این زمینه معتقد است: خوشبختانه ما اسناد فرادستی قوی تر و غنی تری نسبت به سند ۲۰۳۰ داریم. اگر در مواردی گزارش شود که مدرسه ای به اجرای سند ۲۰۳۰ پرداخته است ، تیم ۳ نفره ای که به منظور نظارت بر مدارس تشکیل شده، بدون سلسله مراتب به مدرسه وارد خواهدشد و مورد را بررسی می کند و با متخلف برخورد خواهدشد.
– چرایی استیضاح بطحایی
محور عمده استیضاح وزیر آموزش و پرورش ابقاء یا به کارگیری مدیران و نیروهای متهم در جریان سوء استفاده‌های صندوق ذخیره فرهنگیان در طول سال‌های گذشته عنوان شده است. در این ارتباط سیدمحمدبطحایی وزیر آموزش و پرورش درباره موضوع استیضاح، وجود تخلفات در زمان مدیریت وی در صندوق ذخیره فرهنگیان عنوان شده است، می گوید: «در حال حاضر این موضوع در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در حال بررسی است و از جانب من همکاری‌هایی با این کمیسیون برای تدوین گزارش نهایی نیز صورت گرفته است لذا استیضاح در این زمینه نمی‌تواند موضوعیت داشته باشد؛ ضمن اینکه تلاش من برای یافتن نماینده یا نمایندگان طراح استیضاح بی فایده بود و این موضوع فقط از طریق چند رسانه خاص مطرح شده است.»
– بطحایی در آستانه استیضاح
در ارتباط با موضوع استیضاح سیدمحمد بطحایی با جمع آوری 28 امضا نظر بر این شد تا در زمان مقرر شده مورد استیضاح قرار گیرد و به سووالات نمایندگان پاسخ گوید. در همین ارتباط سید حمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با اشاره به طرح استیضاح محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش، اظهار داشت: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار بود وزیر در جلسه روز سه‌شنبه (30 مرداد) برای ارائه توضیحات درباره محورهای استیضاح در کمیسیون حاضر شود که به دلیل تغییر روزهای برگزاری صحن علنی پارلمان، احتمالا وزیر در جلسه روز (دوشنبه 29مرداد) کمیسیون حضور یابد.
علی‌اکبر یوسف‌نژاد عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در خصوص طرح استیضاح وزیر آموزش و پرورش می گوید: طرح استیضاح وزیر آموزش و پرورش با ۲۸ امضا تقدیم هیات رییسه مجلس شده و هیات رییسه طبق آیین‌نامه آن را به کمیسیون آموزش و تقحیقات ارجاع می‌کند تا ظرف مدت یک هفته با حضور استیضاح‌کنندگان مورد بررسی قرار گیرد. پس از یک هفته اگر تعداد امضاکنندگان ۱۰ تن باشد استیضاح وزیر آموزش و پرورش قابل اعلام وصول و طرح در مجلس است.
– محورهای استیضاح
** عدم اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
** عدم اجرای نظام رتبه‌بندی معلمان، عدم دقت در کتب درسی
** عدم پرداخت مطالبات فرهنگیان و بی‌توجهی به مشکلات رفاهی آنان
** توجه به معلمین حق‌التدریس و کارشکنی در مسیر قانونی کردن به‌کارگیری آنها،
**عدم وجود ضابطه در انتخاب مدیران و عدول از قانون، کاهش اعتبارات آموزش و پرورش به دلیل عدم پیگیری و سوء مدیریت در تأثیرگذاری در دولت،
**کاهش شدید اعتبارات سازمان نوسازی مدارس، تضعیف دانشگاه فرهنگیان،
**عدم توجه و عدم توان برنامه ارائه شده به مجلس،
**جعل تاریخ در کتاب‌های درسی،
**ورود زودهنگام و خلاف قانون دانشگاه فرهنگیان به تبلیغات انتخابات مجلس یازدهم و سوء استفاده از جایگاه
** عدم پذیرش مسوولیت و عذرخواهی بابت اتفاق شوم منطقه غرب تهران
** عدم پایبندی به برنامه ارائه شده در زمان اخذ رأی، فساد اخلاقی در مدارس به علت سوء مدیریت و بی‌توجهی به زبان های مادری و ایجاد زمینه اختلاف در کشور به جای وفاق ملی و تاکید بر زبان روسی
**فرجام سخن
از همان ابتدا که سیدمحمد بطحایی بر کرسی وزارت آموزش و پرورش نشست با هجمه ای از انتقادها و مخالفت ها روبرو شد. به باور مخالفان او توان مقابله با حجم بالای چالش های پیچیده آموزش و پرورش را نداشته و نمی تواند تحولاتی مثبت و سازنده در این وزراتخانه ایجاد کند.
برخی کارشناسان آموزشی معتقدند که بطحایی نه تنها در حل مشکلات اقتصادی ناتوان بوده بلکه در اجرای سیاست های آموزش و تربیتی نیز کارنامه قابل قبولی ندارد. در این میان رویکرد مجلس به مقوله آموزش و پرورش و عدم توجه به مطالبات و انتظارات فرهنگیان موجب تردید در اراده آنان برای حل مشکلات این حوزه شده است. در شرایط کنونی نیاز به تحول در بزرگترین دستگاه اجرایی کشور ضرورتی اجتناب ناپذیر است. اما نباید فراموش کرد که تحول در آموزش و پرورش نیاز به عزمی ملی، حمایت مجلس شورای اسلامی، رییس جمهور و سازمان برنامه و بودجه دارد و فقط با تغییر وزیر این تحول اتفاق نمی افتد.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
