آیین نامه اجرایی حدود اختیارات، شرح وظایف و چگونگی بررسی صحنه جرم

شماره ٩٠٠٠/٢٨۴۵١/١٠٠ -١٣٩۶/۶/٢٩

جناب آقای سینجلی جاسبی
رئیس محترم ھیأت مدیره و مدیرعامل روزنامه رسمی کشور
تصویر آیین نامه اجرایی شماره ٩٠٠٠/٢٨۴٠٩/١٠٠ مورخ ١٣٩۶/۶/٢٩ ریاست محترم قوه قضائیه درخصوص «حدود اختیارات، شرح
وظایف و چگونگی بررسی صحنه جرم» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ایفاد می گردد.
مدیرکل دبیرخانه قوه قضائیه ـ محسن محدث

آیین نامه اجرایی حدود اختیارات، شرح وظایف و چگونگی بررسی صحنه جرم
در اجرای تبصره ماده ١٣٠ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ١٣٩٢ و اصلاحیه آن و به پیشنھاد وزیر دادگستری «آیین نامه اجرایی
حدود اختیارات، شرح وظایف و چگونگی بررسی صحنه جرم» به شرح مواد آتی است:
فصل اول ـ تعاریف و کلیات
ماده١ـ صحنه جرم محلی است که مرتکب جرم رفتار مجرمانه خود را در آنجا انجام داده است.
ماده٢ـ حفظ صحنه جرم عبارت است از کلیه اقدامات و تدابیر حفاظتی برای حفظ آثار، علایم و دلایل جرم و جلوگیری از امحاء آنھا و یا
تغییر و اضافه نمودن آثاری به صحنه جرم با روش ھایی از قبیل محصور کردن، گماردن مأموران محافظ و ممانعت از تردد اشخاص غیر
مجاز و یا حیوانات.
تبصره١ـ حفظ صحنه جرم در محیط مجازی مطابق آیین نامه جمع آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی، مصوب ١٣٩٣/۵/١٢ رییس قوه
قضائیه می باشد.
تبصره٢ـ حفظ صحنه جرم حسب مورد برعھده ضابطان محل وقوع جرم و سایر اشخاصی است که در قوانین پیش بینی گردیده است.
حفظ صحنه جرم از زمان اطلاع از وقوع جرم تا ھر زمان که مقام قضایی ضروری بداند، ادامه می یابد.
ماده٣ـ پیگیری و انجام اقدامات لازم مربوط به امدادرسانی به مصدومین احتمالی در صحنه جرم و در صورت ضرورت جلوگیری از حوادث
احتمالی بعدی از قبیل آتش سوزی، انفجار، ریزش آوار، به عھده ضابطان مربوط محل و با دستور رییس گروه بررسی صحنه جرم صورت
می پذیرد. در موارد ضروری مربوط به امدادرسانی فوری، امدادرسانان ضمن انجام وظیفه، در صورت برخورد با جرم غیر قابل گذشت
موظفند مراتب را فوراً به دادستان اطلاع دھند.
ماده۴ـ بررسی صحنه جرم عبارت است از مجموعه اقدامات فنی، علمی و قضایی در صحنه جرم برای کشف و شناسایی، بررسی
اولیه، مستندسازی از قبیل یادداشت برداری، تصویربرداری، عکس برداری و تھیه کروکی، جمع آوری، بستھ بندی، برچسب و
شمارھ گذاری دلایل و مدارک جرم و سایر اقدامات تخصصی لازم نظیر انگشت نگاری، قالب گیری، چھرھ نگاری، گرفتن نمونھھای زیستی
بزھ دیده و یا اشخاص مظنون و متھم و نمونھ ھای غیرزیستی یافت شده در صحنه به منظور کشف جرم.
ماده۵ ـ بازسازی صحنه جرم، عبارت است از تجسم عملی یا مجازی چگونگی رخداد جرم در محل با قراردادن اشیاء و افراد مرتبط با
وقوع جرم و تکرار نمادین اتفاقات و رفتارھا در شرایط و وضعیت زمان ارتکاب به منظور رفع ابھام و تناقض موجود در پرونده و کشف
حقایق مربوط به جرم.
ماده۶ ـ گروه بررسی صحنه جرم متشکل از اشخاص مسؤول و متخصصی است که وظیفه قانونی و فنی بررسی و مستندسازی
صحنه جرم را به عھده دارند، شامل پزشک قانونی (در موارد قتل، خودکشی، مرگ مشکوک، ضرب و جرح و سایر موارد) کارآگاھان و
مأموران تحقیق مربوط، کارشناسان، متخصصین و تکنیسین ھای بررسی صحنه جرم اداره تشخیص ھویت از قبیل عکاس، تصویربردار،
متصدیان قالب گیری، اثربرداری، انگشت نگاری ، امور رایانه، ترسیم کروکی و حسب مورد سایر کارشناسان.
تبصره١ـ منشی صحنه جرم، فردی است که بنا به ضرورت و تشخیص بازپرس از بین کارکنان اداری دادسرای مربوط تعیین و وظیفه
تنظیم صورت مجلس، ثبت و ضبط دستورات مقام قضایی در صحنه جرم را بر عھده خواھد داشت.
تبصره٢ـ سایر کارشناسان مذکور در ماده فوق، افرادی از قبیل کارشناسان آتش نشانی، اورژانس، جرم شناس و روان شناس، برق،
آب، گاز و شھرداری ھستند که متناسب با نوع جرم به تشخیص و دستور بازپرس در صحنه حضور می یابند.
ماده ٧ـ ضابطان عام و حسب مورد ضابطان خاص به محض اطلاع از وقوع جرم در جرایم غیر مشھود، مراتب را به دادستان، پزشکی
قانونی، پلیس آگاھی و تشخیص ھویت اطلاع داده و نسبت به محصور کردن و حفظ صحنه جرم اقدام می کنند.
تبصره ـ مرکز فرماندھی و کنترل نیروی انتظامی در صورت اطلاع از وقوع جرم مراتب را جھت انجام اقدامات قانونی به کلانتری و یا
پاسگاه محل وقوع جرم اعلام می کند.
ماده٨ ـ نظارت بر گروه بررسی صحنه جرم به عھده بازپرس می باشد و رییس آن توسط بازپرس تعیین و در صورت ضرورت سرپرستی
گروه را به عھده خواھد گرفت.
ماده٩ـ در مواردی که بزھ دیده، متھم یا مظنون نظامی و یا صحنه جرم محیط نظامی باشد و بازپرس لازم بداند، از فرمانده یگان مربوط
برای حضور نماینده در صحنه جرم دعوت می کند.
فصل دوم ـ حدود اختیارات, شرح وظایف اشخاص و مقامات ذیربط و چگونگی بررسی صحنه جرم
ماده ١٠ـ وظایف و اختیارات بازپرس در صحنه جرم قتل، خودکشی، فوت مشکوک، خودزنی و حوادث منجر به فوت یا ضرب و جرح و
تجاوزات جنسی و سایر موارد به شرح زیر می باشد؛
الف ـ به محض اطلاع از موضوع، صدور دستور فوری حفظ آثار، علایم و صحنه جرم و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متھم.
ب ـ اطلاع به گروه بررسی صحنه جرم و عنداللزوم سایر کارشناسان جھت حضور و اقدامات لازم.
پ ـ بررسی ھمه زوایای موضوع قبل از حرکت دادن جسد و تنظیم صورتمجلس در ارتباط با مشاھدات خود از وضعیت ظاھری و توصیف
آن شامل قیافه ظاھری، جنس، سن و قد و وزن تقریبی، رنگ مو، نوع و وضعیت لباس، پوشش جسد، وضعیت قرارگیری جسد،
شرایط کلی جسد، دمای جسد، اشیاء و آلت قتاله احتمالی، آثاری از قبیل سوختگی، ضرب و جرح و تغییرات احتمالی پس از مرگ.
ت ـ صدور دستور احراز ھویت جسد و در صورتی که ھویت متوفی معلوم نباشد، انجام اقدامات مقرر در ماده ١٣٢ قانون آیین دادرسی
کیفری، با رعایت موازین شرعی.
ث ـ صدور دستور ترسیم کروکی، عکسبرداری و در صورت امکان فیلمبرداری از صحنه جرم یا جسد، با رعایت موازین شرعی به منظور
حفظ صحنه جرم، جسد، ھویت متوفی و چگونگی فوت وی.
ج ـ بررسی و ارزیابی، چگونگی ورود و خروج مرتکب در محل جرم، رابطه مقتول با متھم، آثار درگیری و انگیزه احتمالی وقوع قتل یا
سایر جرائم و اقدام به ھر امری که در کشف حقایق مؤثر است.
چ ـ تحقیق از متھم، شاکی، شھود و مطلعان قضیه با رعایت مفاد ماده ٩٨ قانون آیین دادرسی کیفری.
ح ـ صدور دستور شناسایی و دستگیری مرتکب جرم و انجام تحقیقات تکمیلی از قبیل تحقیق از شھود، مطلعان، شناسایی و معرفی
اولیاء دم , تحصیل دلایل جرم و سایر اقدامات ضروری به ضابطان دادگستری.
خ ـ اخذ نظریه از پزشک قانونی، کارشناس تشخیص ھویت، کارآگاه نیروی انتظامی و سایر کارشناسان در حیطه وظایف محوله.
د ـ دستور حضور کارشناسان سلاح و مھمات اداره تشخیص ھویت در کالبد گشایی اجساد در مواردی که مرگ ناشی از استفاده
سلاح گرم باشد.
ذ ـ تنظیم صورتمجلس و ثبت زمان دقیق اطلاع، حرکت، حضور و خاتمه بررسی و ھمچنین پلاک و نوع وسیله نقلیه، اسامی و سمت
ھمراھان.
تبصره ـ بازپرس مکلف است در معاینه اجساد و جرایم موضوع بند الف ماده ٣٠٢ قانون آیین دادرسی کیفری شخصاً و در اسرع وقت
حضور یابد. در سایر موارد، بازپرس می تواند با نظارت بر گروه بررسی صحنه جرم اقدامات لازم را معمول و یا در صورت ضرورت
سرپرستی گروه فوق را به عھده بگیرد.
ماده١١ـ در سوانح ھوایی دریایی، و ریلی بازپرس با دعوت از کارشناسان ایمنی، بازرسی، حفاظت، تشخیص ھویت، پزشکی قانونی
و غیره دستور اقدام و بررسی از جمله موارد ذیل را صادر می نماید:
الف ـ مشخص کردن نوع و نام وسیله و تعداد سرنشینان؛
ب ـ ساعت دقیق آغاز حرکت و زمان و مکان سانحه ؛
پ ـ مسیر، مبداء و مقصد و نوع مأموریت؛
ت ـ شرایط جوی در زمان حادثه (درجه حرارت؛ فشار ھوا و سمت وزش باد)؛
ث ـ ـ علت سانحه؛
ج ـ تحقیق از شاھدان عینی و کارکنان شاغل در وسیله؛
چ ـ عکس برداری و تصویربرداری از زوایای مختلف لاشه وسیله و محل سانحه؛
ح ـ شناسایی ھویت حادثه دیدگان و در صورت لزوم انجام اقدامات لازم برای اخذ و جمع آوری مشخصه ھای بیومتریک (نظیر اثر
انگشت، تصاویر چھره و علایم و نشانھ ھای خاص، نمونه زیستی).
خ ـ حفظ صحنه تا انجام تحقیقات لاز م؛
د ـ برآورد خسارت وارده و سایر اقدامات ضروری دیگر؛
تبصره ـ در سوانح ھوایی علاوه بر انجام موارد بالا بازپرس دستور اقدام و بررسی موارد ذیل را نیز صادر می کند:
الف ـ مکالمات خلبان، کمک خلبان و گروه پروازی با برج مراقبت پرواز؛
ب ـ تعداد ساعات پرواز و مھارت پروازی خلبان؛
پ ـ چک لیست وسیله ھوایی که توسط خلبان قبل از پرواز تکمیل شده است ؛
ت ـ تحقیق از کارکنان برج مراقبت ؛
ث ـ کشف و بررسی جعبه سیاه وسیله ھوایی؛
ج ـ سایر اقدامات لازم.
ماده١٢ـ گروه ھای تخصصی بررسی سوانح مانند گروه ھای بررسی سوانح و حوادث ھوایی که به موجب مقررات تشکیل گردیده
است، موظفند اطلاعات لازم را در اختیار بازپرس قرار داده و در صحنه سوانح و حوادث مزبور ھمکاری لازم را با مقام قضایی معمول
نمایند.
ماده١٣ـ وظایف و اختیارات گروه تشخیص ھویت در صحنه جرم به شرح زیر است:
الف ـ ارزیابی و بررسی مقدماتی صحنه جرم؛
ب ـ مستندسازی صحنه جرم از قبیل یادداشتبرداری، عکسبرداری، تصویربرداری و تھیه کروکی؛
پ ـ اثربرداری و نمونه برداری از لایه ھای مختلف صحنه جرم؛
ت ـ عکسبرداری فنی در نماھای مختلف و از اعضای مختلف بزھ دیده و البسه و اشیاء ھمراه بزھ دیده؛
ث ـ جمع آوری نمونه ھای زیستی و غیر زیستی بجا مانده بر روی جسد یا مصدوم یا مجروح، صحنه جرم، آلت قتاله یا ضرب و جرح و
صدمه روی بدن مظنونین احتمالی حاضر در صحنه جرم؛
ج ـ جمع آوری، ثبت و ضبط علایم و اطلاعات ظاھری جسد و درج آن در فرم ھای مخصوص؛ ـ
چ ـ انجام چھره نگاری براساس اظھارات شھود و مطلعین؛
ح ـ عکسبرداری و قالب گیری از آثار به جا مانده در صحنه جرم نظیر ابزار، رد کفش، تایر خودرو؛
خ ـ بررسی، عکسبرداری، نمونه برداری، انگشت نگاری و جمع آوری کلیه اطلاعات مربوط به اجساد ناشناس بجای مانده در حوادث و
اتفاقات طبیعی و انسان ساخت به منظور تعیین و تأیید ھویت آنان؛
تبصره ـ نمونه برداری برای تعیین ھویت اجساد ناشناس با ھمکاری پزشکی قانونی و تشخیص ھویت تحت نظارت بازپرس انجام
می شود.
دـ بسته ُ بندی، کدگذاری آثار و مدارک جمع آوری شده و تحویل آن به آزمایشگاه ھای تشخیص ھویت متناسب با نوع ادله در اسرع وقت؛
ذ ـ ھماھنگی و تعامل رییس گروه تشخیص ھویت با سایر اعضای گروه بررسی صحنه جرم.
ماده١۴ـ وظایف و حدود اختیارات کارآگاھان نیروی انتظامی در صحنه جرم عبارتند از:
الف ـ معاینه، بررسی و ارزیابی مقدماتی صحنه جرم؛
ب ـ تحقیق از شاکی، شھود و مطلعان در حدود مقررات؛
پ ـ دستگیری متھم یا متھمین و بازجویی از آنان برابر مقررات مربوط؛
ت ـ تعامل، ھماھنگی و تبادل اطلاعات با اعضای گروه بررسی صحنه جرم؛
ث ـ تکمیل فرآیند تحقیق و پی جویی و اخذ نتایج اقدامات انجام شده توسط اعضای گروه بررسی صحنه جرم و ثبت در پرونده و گزارش
به مقام قضایی.
ماده١۵ـ وظایف و حدود اختیارات پزشک قانونی در صحنه جرم عبارت است از:
الف ـ حضور در صحنه قتل، فوت مشکوک، خودکشی، حوادث منجر به مرگ و صحنهھای مربوط به صدمات و جراحات بدنی , روانی و
تجاوزات جنسی مطابق با دستور بازپرس؛
ب ـ معاینه اولیه شخص برای بررسی علایم حیاتی یا تأیید مرگ؛
پ ـ معاینه ظاھری جسد و در صورت نیاز نمونه برداری برای کمک به تعیین ھویت، علت و نحوه حدوث واقعه و جمع آوری مدارک و
بررسی شواھد در حوادث فردی و جمعی؛
ت ـ تخمین زمان وقوع مرگ؛
ث ـ تعیین تقدم و تأخر زمان فوت یا سایر صدمات بدنی اشخاص؛
ج ـ تفکیک جراحات و صدمات قبل و پس از مرگ؛
چ ـ مطابقت آلات و ادوات مکشوفه با جراحات و صدمات موجود در بدن قربانی؛
ح ـ کمک به بازسازی صحنه جرم در صورت لزوم؛
خ ـ نظارت بر نحوه انتقال جسد؛
د ـ در صورت اقتضاء، جمع آوری نمونه ھای زیستی به جامانده روی قربانی یا متھم؛
ذ ـ عنداللزوم جمع آوری نمونه ھای غیر زیستی از صحنه جرم که در تعیین علت فوت موثر باشد؛
ر ـ جمع آوری سایر ادله ای که در تعیین علت و نحوه فوت موثر باشد.
ماده١۶ـ اختیارات و وظایفی که در این آیین نامه برای بازپرس ذکر شد، در مورد سایر مقامات قضایی ذی صلاح در مواجھه با صحنه
جرم نیز جاری است.
ماده ١٧ـ ضابطان دادگستری پس از حضور مقام قضایی در صحنه جرم، تحقیقاتی را که انجام دادھ اند به وی تسلیم و بر اساس
دستور وی عمل می کنند.
ماده١٨ـ دولت مکلف است در اجرای ماده ۵۶٧ قانون آیین دادرسی کیفری اعتبارات مورد نیاز اجرای این آیین نامه را حسب مورد در
ردیف مستقل در بودجه سالیانه پیش بینی و درج نماید.
ماده ١٩ـ این آئین نامه در ١٩ ماده و ٨ تبصره در تاریخ ١٣٩۶/۶/٢٨ به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید.
رئیس قوه قضائیه ـ صادق آملی لاریجانی