رأی شماره ۶۴٢ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال تبصره یک بند الف جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چھاردھم مجموعه مقررات
اداری استخدامی کارمندان صنعت نفت به لحاظ مغایرت با قانون

شماره ٩۵/۴۴۴/ھـ ١٣٩۶/٧/٢٩

بسمه تعالی

جناب آقای جاسبی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

با سلام

یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۶۴٢ مورخ ١٣٩۶/٧/١١ با موضوع:

«ابطال تبصره یک بند الف جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چھاردھم مجموعه مقررات اداری استخدام کارمندان صنعت نفت به لحاظ
مغایرت با قانون.» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩۶/٧/١١

شماره دادنامه: ۶۴٢

کلاسه پرونده: ۴۴۴/٩۵

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای احمدرضا صالح نژاد

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره (١ (بند (الف) جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چھاردھم مجموعه مقررات اداری و
استخدامی کارمندان شرکت ملی نفت

گردش کار: شاکی به موجب دادخواست ابطال تبصره (١ (بند (الف) جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چھاردھم مجموعه مقررات اداری
و استخدامی کارمندان شرکت ملی نفت را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«در مورد بازنشستگی مشمولان «قانون حفاظت در برابر اشعه» موضوع بخش ٢ـ الف از قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل ١۴ مجموعه مقررات
اداری و استخدامی ١٣٨٩ کارکنان شرکت ملی نفت ایران، در تبصره ١ آن شرط سن برای متقاضیان مطرح شده که خلاف روح قانون
حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ است این تبصره شرط سن را برای متقاضیان بازنشستگی لازم دانسته است، در حالی که
کسانی که با استفاده از قوانین حمایتی از بازنشستگی ھای پیش از موعد استفاده می کنند بعضاً نمی توانند حداقل شرط سنی
یعنی ۵٠ سال را دارا باشند.

پرتوکاری جزو مشاغل سخت و زیان آور است و قرار دادن شرط سن برای متقاضیان بازنشستگی، جلوی استفاده آنھا از قوانین
حمایتی و حفاظتی را می گیرد. لازم به ذکر است که در ماده ١ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ که اھداف تدوین این
قانون را بیان می کند به ضرورت حفاظت کارکنان در برابر اثرات زیان آور اشعه اشاره شده است و برای حمایت از پرتوکاران مزایایی را
قائل شده است که یکی از آنھا بازنشستگی پیش از موعد نسبت به دیگر کارکنان بخش ھای دولتی و خصوصی است که در بند ٣
ماده ٢٠ به آن اشاره شده است.

اینجانب پرتوکار شاغل در شرکت ملی نفت ایران با بیش از ٢٢ سال سابقه کار می باشم که به مدت ۵ سال پرتوکار گروه الف و مدت
١٢ سال پرتوکار گروه ب (جمعاً ١٧ سال و چھار ماه) بوده ام و مطابق مقررات می باید بتوانم با استفاده از مزایای این قانون با ١٠ سال
سنوات ارفاقی بازنشسته شوم اما به دلیل وجود قانون ذکر شده در مجموعه مقررات شرکت نفت، تلاشھای بنده برای کسب
بازنشستگی در ۴ سال گذشته بی ثمر مانده است. از آنجا که تبصره مذکور، خلاف نظر قانونگذار در قانون حفاظت در برابر اشعه است
و با وجود آن امکان استفاده از شرایط ارفاقی برای عده ای که در سنین زیر ۵٠ سال به ٢٠ سال سابقه کار می رساند فراھم نیست،
خواھشمندم با نقض تبصره ١ بخش ٢ـ الف قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل ١۴ امکان بھره مند شدن از مزایای قانونی را فراھم آورید ضمناً مورد
مشابه این شکواییه قبلاً در مورد سازمان تأمین اجتماعی در دادنامه شماره ۵١٣ کلاسه پرونده ١٨٧/٩٠ ـ ١٣٩١/٧/٢۴ مطرح گردیده و
دیوان رأی به حذف شرط سنی برای پرتوکاران آن سازمان داده است.»

شاکی متعاقباً به موجب لایحه تکمیلی اعلام کرده است که:

«با توجه به این که قانونگذار در بند ٣ ماده ٢٠ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ ،افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک
سال به ازای ھر یک سال کار با اشعه و حداکثر تا ١٠ سال را منحصراً از نظر باز خرید، بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق
وظیفه برای افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودھی محیط کار، قابل
احتساب دانسته است و در این قانون شرط سنی در جھت بازنشستگی پیش بینی نشده است، بنابراین تبصره ١ بخش ٢ـ الف
قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل١۴ مجموعه مقررات شرکت ملی نفت ایران که بازنشستگی پرتوکاران را به رعایت شرط سنی مقید کرده
است، مغایر حکم قانونگذار به شرح پیش گفته است.»

متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:

٢ـ بازنشستگی قبل از موعد

الف) به اختیار کارمند

کارمندان ذکور می توانند با داشتن ۵۵ سال تمام سن یا بیشتر (۵٠ سال تمام یا بیشتر در مورد کارمندان اناث) و حداقل ٢٠ سال تمام
سابقه خدمت معتبر (١۵ سال تمام در مورد کارمندان اناث) تقاضای بازشستگی قبل از موعد نمایند که در این حالت به ازای ھر سال
باقیمانده تا سن بازنشستگی عادی معادل ٣ درصد از مستمری کارمند کسر می شود در مورد خدمت در مناطق بدآب و ھوا (گرمسیر)
حد نصاب سن مذکور برای ھر چھار سال خدمت در آن مناطق یکسال تقلیل می یابد، لیکن در ھر حال نباید سن کارمندان ذکور از ۵٠
سال تمام (۴۵ سال تمام در مورد کارمندان اناث)کمتر باشد.

تبصره١ـ کارمندانی که در برابر اشعه به کار اشتغال دارند، در صورتی که دارای ۵٠ سال (آقایان) یا ۴۵ سال (خانم ھا) سن باشند،
سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز (به ترتیب ٢٠ و ١۵ سال) برای بازنشستگی منظور
می شود.»

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران به موجب لایحه شماره ح/٣٧۶٠١١ ـ ١٣٩۵/٨/١۵ توضیح داده
است که:

«ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع: کلاسه پرونده ۴۴۴/٩۵

شماره پرونده ٩۵٠٩٠۵٨٠٠٠٠٠٢٢۶

با سلام

احتراماً عطف به ابلاغیه مورخ ١٣٩۵/۶/٢٨ کلاسه پرونده فوق، موضوع دادخواست آقای احمدرضا صالح نژاد به طرفیت شرکت ملی
نفت ایران، به خواسته نقض و ابطال تبصره (١ (ذیل جزء (٢ (بند (الف) قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل (١۴ (مجموعه مقررات اداری و
استخدامی کارمندان صنعت نفت، ضمن ایفاد تصویر نامه شماره ت ه م /٣٧٢٩١٧ ـ ١٣٩۵/٨/١٢ سرپرست تدوین و ھماھنگی مقررات
اداری و استخدامی وزارت نفت، مراتب ذیل را در جھت رد دعوی شاکی به استحضار می رساند:

١ـ اختیار وزارت نفت درتدوین نظامھای اداری و استخدامی شرکتھای تابعه:

طبق مفاد ماده (١٠ (قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب ١٣٩١ ،نظامھای اداری و استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای آن
دسته از کارکنان شرکتھای تابعه وزارت نفت که در واحدھای عملیاتی و تخصصی شاغل می باشند، با رویکرد تقویت رقابت پذیری و
سرعت بخشیدن به بھره برداری از میادین مشترک و حفظ نیروی انسانی متخصص، تابع آیین نامه خاصی است که بدون الزام به رعایت
قانون مدیریت خدمات کشوری با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوطه و با پیشنھاد وزارت نفت و تأیید معاونت توسعه مدیریت و
سرمایه انسانی رئیس جمھور تھیه می شود و حداکثر ظرف شش ماه پس از لازم الاجراء شدن این قانون به تصویب رئیس جمھور
می رسد. از طرفی، آیین نامه یادشده، تحت عنوان «آیین نامه نظام ھای اداری و استخدامی کارکنان صنعت نفت، توسط وزارت نفت
تھیه و به تأیید و توشیح ریاست جمھور رسیده و طی نامه شماره ٩٢٢٩٢ـ١٣٩٣/٩/١ رئیس دفتر و سرپرست نھاد ریاست جمھوری،
جھت اجرا به وزارت یاد شده ابلاغ گردیده است که حسب مفاد ماده (۴٠ (آیین نامه مذکور اعلام گردیده، مقررات اداری و استخدامی
صنعت نفت که تا تاریخ تصویب این آیین نامه و در چارچوب مفاد آن مجری و ملاک عمل بوده است، کماکان قابلیت اجرا خواھد داشت.

٢ـ مقررات و ضوابط ناظر بر بازنشستگی پرتوکاران صنعت نفت:

مطابق با مجموع مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت و در راستای ماده (٢٠ (فصل پنجم قانون حفاظت در برابر اشعه
مصوب ١٣۶٨/١/٢٠ و نیز ماده (٢٠ (آیین نامه اجرایی قانون مذکور موضوع تصویب نامه شماره ١١٢٠٢۶/ت۵٧ ھـ ـ ١٣۶٢/٢/٢٩ ھیأت
وزیران، کلیه مزایای مقرر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودھی محیط کار به تشخیص واحد قانونی (سازمان انرژی اتمی) و طبق
آیین نامه ھای مربوطه به کارمندانی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند، تعلق گرفته و سوابق کار با اشعه آنان
جھت باز خرید، بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه لحاظ می شود لکن بر اساس مفاد تبصره (١ (ذیل جزء (الف) بند
(١ (از قسمت ۵ـ١ـ١۴ مجموعه مقررات یادشده، کارمندانی که به کار با اشعه اشتغال دارند، در صورتی که دارای حداقل ۵٠ سال
(آقایان) و یا ۴۵ سال (بانوان) سن باشند، سنوات خدمات ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز برای
بازنشستگی منظور می شود.

با عنایت به مراتب فوق و نظر به اینکه حفظ و نگھداری متخصصین، کارشناسان و کارمندان با تجربه یکی از دغدغه ھای اصلی صنعت
نفت می باشد، حذف شرط سنی و یا کاھش آن جھت بازنشستگی، ضمن تحمیل ھزینه ھای غیر ضرور به کارفرمایان جھت پرداخت
مقرری/ مستمری به بازنشستگان پیش از موعد، به صلاح و صرفه صنعت نفت نبوده و از طرفی منجر به کاھش دریافتی صندوق ھای
بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت از بابت کسور بازنشستگی سھم کارمند و کارفرما تا سن تقاعد گردیده و در نتیجه
افزایش مدت زمان پرداخت مستمری، موجبات تضعیف مالی و بلکه ورشکستگی صندوق ھای مذکور را فراھم می سازد رسیدگی و
صدور رأی شایسته مبنی بر رد شکوائیه شاکی استدعا می گردد.

ضمناً، بدین وسیله آقای اسکندر حمیدیان به عنوان نماینده حقوق این شرکت، جھت حضور درآن ھیأت و ثبت مرقومه حاضر، معرفی
می گردند.»

متن نامه شماره ت ھـ م/ ٣٧٢٩١٧ ـ ١٣٩۵/٨/١٢ سرپرست اداره کل تدوین و ھماھنگی مقررات اداری و استخدامی وزارت نفت به
قرار زیر است:

«با سلام

احتراماً، بازگشت به نامه ھای شماره ح /٣٢۴۶۶٢ ـ ١٣٩۵/٧/١۴ و شماره ح/٣۵٠۴٩۵ ـ ١٣٩۵/٨/٢ در خصوص ابلاغیه مورخ
١٣٩۵/۶/٢٨ کلاسه پرونده ۴۴۴/٩۵ صادره از دفتر ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در ارتباط با دادخواست نامبرده بالا، به استحضار
می رساند:

١ـ بر اساس اطلاعات موجود در سیستم جامع نیروی انسانی، نامبرده متولد ١٣۴٧/١/١ با مدرک تحصیلی کارشناسی برق با تاریخ
اولیه استخدام ١٣٧۴/٩/٢۶) تاریخ استخدام رسمی ١٣٧۶/٩/٢۶ (بوده که ھم اکنون سن وی ۴٨ سال و ٧ ماه و سابقه خدمت معتبر
او از نظر بازنشستگی ٢٢سال و ۵ ماه می باشد. ایشان از تاریخ ١٣٩٢/١٠/٢١ لغایت ١٣٩٣/١١/١٣ دارای غیبت غیر موجه (١ سال و ۶
ماه و ٢۵ روز بوده و از آن زمان (تاکنون ١٠ ماه) انفصال موقت از خدمت گردیده است.

٢ـ در شرکت ملی نفت ایران مطابق با ماده (٢٠ (فصل پنجم قانون حفاظت در برابر اشعه به افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه
اشتغال داشته باشند، کلیه مزایای مقرر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودھی محیط کار به تشخیص واحد قانونی طبق
آیین نامه ھای مربوطه تعلق گرفته و موردی مغایر با مقررات مورد اشاره اعمال نمی گردد. ھمچنین براساس ماده (٢٠ (آیین نامه اجرایی
قانون حفاظت در برابر اشعه (تصویب نامه شماره ١١٢٠٢۶/ت۵٧ ھـ ـ ١٣۶٩/٢/٢٩ ھیأت وزیران) احتساب سوابق کار با اشعه جھت
بازخرید بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه لحاظ می شود.

٣ـ براساس مقررات موضوعه مربوط با بازنشستگی قبل از موعد (تبصره ١ذیل جزء الف بند (١ (از قسمت ۵ـ١ـ١۴ مجموعه مقررات
اداری و استخدامی صنعت نفت) کارمندانی که در برابر اشعه به کار اشتغال دارند، در صورتی که دارای ۵٠ سال (آقایان) و یا ۴۵ سال
(بانوان) سن باشند، سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز (به ترتیب ٢٠ و ١۵ سال) برای
بازنشستگی منظور می شود، لیکن نامبرده به دلیل نرسیدن به حداقل سن (۵٠سال) نمی توانند از بازنشستگی پیش از موعد مربوط
به کار با اشعه استفاده نمایند.

۴ـ در راستای تحقق سند چشم انداز ٢٠ ساله، از آنجا که یکی از دغدغه ھای مدیران صنعت نفت حفظ و نگھداری متخصصین،
کارشناسان کارمندان با تجربه می باشد، پیشنھاد مطروحه مبنی بر حذف شرط سنی و یا کاھش آن جھت بازنشستگی این کارمندان
(در معرض کار با اشعه)، ضمن مغایرت با مقررات مجری به دلیل تحمیل ھزینه ھای غیرضرور به کارفرمایان (جھت پرداخت مقرری/
مستمری به بازنشستگان پیش از موعد)، به صلاح و صرفه صنعت نفت نمی باشد. این اقدام موجب می شود افراد با شرایط متفاوت
کار در برابر اشعه و سنوات ارفاقی متفاوت (از یک تا ده سال) به صرف یک سال کار در برابر اشعه، با ٢٠ سال سابقه کار در سایر
مشاغل بتوانند درخواست بازنشستگی پیش از موعد ارائه نمایند. خاطر نشـان می گردد موضوع رعایت شرط سنی، منحصر به
مقررات بازنشستگی صنعت نفت نبوده بلکه در قوانین کشوری نظیر قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ١٣٨۶ مجلس محترم
شورای اسلامی و نیز قانون تأمین اجتماعی کشور مجری می باشد.

بنابراین با امعان نظر به توضیحات بالا و بالاخص عدم تحقق شرط سن، طرح و موضوع بازنشستگی مشارالیه فاقد محمل مقرراتی
بوده، امکان پذیر نمی باشد.»

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۶/٧/١١ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان
شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

نظر به اینکه در ماده ٢٠ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ ،شرط سنی بر تعلق مزایای مذکور در ماده قانونی یاد شده
برای افراد مشمول تعیین نشده است و در ماده ١٠ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال ١٣٩١ ،نظامھای اداری و
استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای کارکنان شرکتھای تابعه وزارت نفت که در واحدھای عملیاتی و تخصصی شاغل می باشند تابع
آیین نامه خاصی است که صرفاً بدون الزام به رعایت قانون مدیریت خدمات کشوری و با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط به تصویب
رئیس جمھور خواھد رسید، بنابراین تبصره ١ بند الف جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چھاردھم مجموعه مقررات اداری و استخدامی
کارمندان صنعت نفت که در اعمال سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه شرط سنی ۵٠ سال برای آقایان و ۴۵ سال برای
خانمھا را لحاظ کرده است، مغایر قانون تشخیص می شود و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان
عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.