رأی شماره ھای ٧٧٩ الی ٧٨١ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ سازمان تامین اجتماعی
شماره ٩۶/٢٠٩/ھـ ١٣٩۶/٩/٢۶
بسمه تعالی
جناب آقای جاسبی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٧٧٩ الی ٧٨١ مورخ ١٣٩۶/٨/١۶ با موضوع:
«ابطال بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ سازمان تامین اجتماعی.» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال
می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٣٩۶/٨/١۶
شماره دادنامه: ٧٧٩ الی ٧٨١
کلاسه پرونده: ٩۶/٢٠٩ ،٩۶/٢۶۶ ،٩۶/٢۶٩
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شاکیان: آقایان ١ـ مھدی یوسفی ٢ـ صلاح الدین بھزادی سام ٣ـ محمدرضا شاه ملکی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ سازمان تامین اجتماعی
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست ابطال بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی را
خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده اند که:
«الف ـ به موجب جزء «ب» بند ١ ماده واحده قانون اصلاح تبصره ٢ الحاقی ماده٧۶ قانون اصلاح مواد ٧٢ و ٧٣ و تبصره ماده ٧۶ قانون
تامین اجتماعی مقرر شده است: «افرادی که حداقل ٢٠ سال متوالی و ٢۵ سال متناوب در کارھای سخت و زیان آور اشتغال داشته
باشند و در ھر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند می توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. ھر سال
سابقه پرداخت حق بیمه در کارھای سخت و زیان آور یک و نیم سال محاسبه خواھد شد.»
ب ـ در اجرای بند ۵ ماده واحده فوق الذکر اختیار تھیه آیین نامه اجرایی قانون یاد شده مشتمل بر تشخیص مشاغل سخت و زیان آور،
نحوه احراز توالی و تناوب اشتغال، نحوه تشخیص فرسایش جسمی و روحی و سایر موارد مطروحه بر عھده ھیأت وزیران قرار گرفته و
مرجع اخیرالذکر بر حسب تکلیف قانونگذار، آیین نامه اجرایی را به تصویب رسانده است. در ماده ١٣ آیین نامه چنین آمده است: «شرایط
بازنشستگی در کارھای سخت و زیان آور به شرح زیر می باشد:
١ـ بیمه شدگانی که حداقل ٢٠ سال سابقه کار متوالی یا ٢۵ سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارھای سخت و زیان آور
داشته باشند بدون شرط سنی می توانند درخواست بازنشستگی از سازمان تامین اجتماعی نمایند.
٢ـ ……… ٣ـ ……… ۴ـ ………
۵ ـ افرادی که حداقل ٢٠ سال متوالی یا ٢۵ سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور مربوط به قبل از تاریخ
تصویب قانون را داشته باشند و یا در آینده شرایط مذکور را احراز نمایند می توانند درخواست بازنشستگی خود را با رعایت بند١ این
ماده به سازمان تامین اجتماعی تسلیم نمایند.»
ج ـ شغل پرستاری به موجب مصوبه شماره ۴۵۶۶۴ ـ ١٣۶٨/۵/٣٠ ھیأت وزیران به عنوان یکی از مشاغل سخت و زیان آور شناخته شده
است و در نتیجه دارندگان این شغل با رعایت شرایط مربوط می توانند درخواست بازنشستگی نمایند. به موجب مقررات مذکور
متقاضی استفاده از امتیازات قانونی فوق الذکر با داشتن ٢٠ سال متوالی یا ٢۵ سال متناوب در کارھای سخت و زیان آور می تواند
درخواست بازنشستگی خود را به سازمان تامین اجتماعی اعلام تا سازمان مذکور در صورت داشتن شرایط قانونی فرد متقاضی نسبت
به صدور حکم بازنشستگی و تعیین مستمری اقدام نماید. علیرغم مصرحات مقررات یاد شده مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی به
موجب بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ چنین مقرر کرده است:
«با عنایت به ضرورت مدیریت منابع انسانی در پیشبرد اھداف سازمان و لزوم نگھداشت نیروھای تخصصی و با تجربه در راستای ارتقاء
سطح کیفیت خدمات درمانی و افزایش رضایتمندی مراجعین و بیمه شدگان و با توجه به وجود مشکلات جذب نیروھای درمانی کارآمد
در حوزه بھداشت و درمان کشور که امکان جایگزینی نیروھای خروجی را در حال حاضر دچار چالش نموده است، لذا ضروری است
مدیریت درمان استان صرفاً نسبت به ارسال درخواستھای بازنشستگی کادر پرستاری با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان آور با
سنوات خدمتی ٢۵ سال اقدام نمایند.»
با عنایت به اینکه به موجب بخشنامه مذکور شرط قانونی داشتن ٢٠ سال متوالی در کارھای سخت و زیان آور به داشتن حداقل ٢۵
سال برای پرستارانی که تمایل به استفاده از بازنشستگی براساس قانون مشاغل سخت و زیان آور دارند، افزایش داده شده و مانع
ارسال کلیه درخواستھای متقاضیان شده است، بنابراین بخشنامه مورد شکایت خلاف جزء «ب» بند ١ ماده واحده قانون اصلاح تبصره
٢ الحاقی ماده ٧۶ قانون اصلاح مواد ٧٢ و ٧٣ و تبصره ماده ٧۶ قانون تامین اجتماعی و با توجه به بند ۵ ماده واحده قانون مزبور خارج از
حدود اختیارات سازمان تامین اجتماعی می باشد در نتیجه درخواست ابطال آن را دارم. ھمچنین با عنایت به اینکه اجرای بخشنامه
مورد شکایت موجب تضییع حق افراد زیادی شده است ابطال آن را براساس ماده ١٣ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت
اداری از تاریخ تصویب را خواستارم.»
متن بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ مورد شکایت به قرار زیر است:
«احتراماً، با عنایت به ضرورت مدیریت منابع انسانی در پیشبرد اھداف سازمان و لزوم نگھداشت نیروھای تخصصی و با تجربه در
راستای ارتقاء سطح کیفیت خدمات درمانی و افزایش رضایتمندی مراجعین و بیمه شدگان و با توجه به وجود مشکلات جذب نیروھای
درمانی کارآمد در حوزه بھداشت و درمان کشور که امکان جایگزینی نیروھای خروجی را در حال حاضر دچار چالش نموده است، لذا
ضروری است مدیریت درمان استان صرفاً نسبت به ارسال درخواستھای بازنشستگی کادر پرستاری با استفاده از قانون مشاغل
سخت و زیان آور با سنوات خدمتی حداقل ٢۵ سال اقدام نمایند. ـ مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و دعاوی سازمان تامین اجتماعی به موجب لایحه شماره ٧١٠٠/٩۶/٣٢٣٧ ـ
١٣٩۶/۶/۵ توضیح داده است که:
«احتراماً، بازگشت به اخطاریه مورخ ١٣٩۶/٢/١٧ صادره در پرونده کلاسه ٢٠٩/٩۶ و پیرو اعتراض اولیه شماره ٧١٠٠/٩۶/١١٢۴ ـ
١٣٩۶/٣/٣ ،موضوع دعوای آقای مھدی یوسفی به خواسته ابطال بخشنامه شماره ١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ سازمان
تامین اجتماعی، مستدعی است مقرر فرمایید با عنایت به دفاعیات ذیل نسبت به رد شکایت مطروحه در ھیأت عمومی دیوان عدالت
اداری اقدام لازم مبذول نمایند.
الف) شرح شکایت و خواسته شاکی
شاکی در دادخواست ارائه شده مدعی است که به موجب جزء (ب) بند ١ ماده واحده قانون اصلاح تبصره ٢ الحاقی ماده ٧۶ قانون
اصلاح مواد ٧٢ و ٧٣ و تبصره ماده٧۶ قانون تامین اجتماعی مقرر شده است: «افرادی که حداقل ٢٠ سال متوالی و ٢۵ سال متناوب در
کارھای سخت و زیان آور اشتغال داشته باشند و در ھر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند می توانند تقاضای
مستمری بازنشستگی نمایند. ھر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارھای سخت و زیان آور ١/۵ سال محاسبه خواھد شد.» در
حالی که علیرغم مقررات یاد شده، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی به موجب بخشنامه معترض عنه مقرر نموده که مدیریت درمان
استان صرفاً نسبت به ارسال درخواستھای بازنشستگی کادر پرستاری با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان آور با سنوات خدمتی
٢۵ سال اقدام نمایند، بنابراین به دلیل این که بخشنامه معترض عنه برخلاف جزء (ب) بند ١ ماده واحده قانون اصلاح تبصره ٢ الحاقی
ماده ٧۶ قانون اصلاح مواد ٧٢ و ٧٣ و تبصره ماده ٧۶ قانون تامین اجتماعی می باشد، تقاضای ابطال آن را دارد.
ب) دفاعیات ماھوی:
شاکی در دادخواست ارائه شده مدعی است که بخشنامه معترض عنه مغایر جزء (ب) بند ١ ماده واحده قانون اصلاح تبصره ٢ الحاقی
ماده ٧۶ قانون اصلاح مواد ٧٢ و ٧٣ و تبصره ماده ٧۶ قانون تامین اجتماعی می باشد در ارتباط لازم به ذکر است قانون موصوف مقرر
نموده، «افرادی که حداقل ٢٠ سال متوالی و ٢۵ سال متناوب در کارھای سخت و زیان آور اشتغال داشته باشند و در ھر مورد حق
بیمه مزبور را به سازمان پرداخته باشند می توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. ھر سال سابقه پرداخت حق بیمه در
کارھای سخت و زیان آور یک و نیم سال محاسبه خواھد شد.»
بنابراین با عنایت به اینکه مطابق جزھای ١ و ٢ بند الف ماده واحده فوق کارھای سخت و زیان آور تعریف شده و تکلیف کارفرمایان نیز
تبیین گردیده است و از آن جایی که این امر حکایت از این دارد که کارگران مشمول قانون تامین اجتماعی مجاز به استفاده از این مزایا
ھستند، لذا موضوع مشمول قانون بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور نسبت به مشمولین قانون کار می باشد و
از این حیث شکایت شاکی به لحاظ عدم ارتباط قانون مورد استناد، قابل رد می باشد، ضمناً لازم به ذکر است که این امر به موجب
دادنامه ھای شماره ۵١۵ ـ ١٣٨٧/٨/۵ و شماره ٩۴۵ ـ ١٣٩٢/١٢/۵ ھیأت عمومی و دادنامه شماره ۶۴ ـ ١٣٩٢/١١/۶ ھیأت تخصصی
دیوان عدالت اداری مورد تأیید قرار گرفته است.
٢ـ به موجب ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل
سخت و زیان آور، کلیه وزارتخانه ھا، شرکتھا، موسسات دولتی، شھرداریھا، بانکھا، موسسات و شرکتھای سازمانھایی که شمول
قانون بر آنھا مستلزم ذکر نام است و ھمچنین بنیاد شھید و امور ایثارگران انقلاب اسلامی ایران می توانند مستخدمین معلول (اعم از
جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی، معلولین حوادث ناشی از کار، بیماران ناشی از شرایط خاص کار و معلولین عادی) ….
با عنایت به مفاد ماده واحده و این که در متن آن به واژه (می توانند) تصریح شده، لذا دستگاھھای مشمول قانون مزبور مخیرند شرایط
بازنشستگی پیش از موعد را اعمال کنند.
٣ـ از آنجایی که سازمان تامین اجتماعی یک نھاد عمومی غیردولتی با استقلال اداری و مالی است که به موجب ماده ١١٧ قانون
مدیریت خدمات کشوری از قانون مذکور خارج شده است و دارای آیین نامه استخدامی خاص خود می باشد، لذا با عنایت به این که در
قانون تامین اجتماعی و آیین نامه استخدامی سازمان مقرره ای در خصوص احراز شرایط بازنشستگی پیش از موعد کارکنان پیش بینی
نشده است، لیکن حسب ماده ١١۴ قانون تامین اجتماعی «ضوابط سنی و مدت خدمت برای احتساب مستمری بازنشستگی کارکنان
سازمان قبل از موعد مقرر تابع ضوابط و مقررات قانون استخدام کشوری و تغییرات و اصلاحات بعدی آن خواھد بود.» از آن جایی که
قانون مدیریت خدمات کشوری اکنون جایگزین قانون استخدام کشوری شده است لذا جھت احراز شرایط بازنشستگی کارکنان
سازمان در صورتی که پیش از موعد باشد بایستی حسب قانون مزبور اقدام نمود. حسب تبصره ١ ماده ١٠٣ قانون مدیریت خدمات
کشوری، مقرر گردیده سابقه مذکور در بند الف و ھمچنین شرط سنی مزبور در بند (ب) برای متصدیان مشاغل سخت و زیان آور و
جانبازان و معلولان تا پنج سال کمتر می باشد و شرط سنی برای زنان منظور نمی گردد.
بنابراین با توجه به بندھای الف و ب ماده ١٠٣ قانون مدیریت خدمات کشوری، در صورتی که شاغلین در مشاغل سخت و زیان آور و
جانبازان و معلولان ٢۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، زنان بدون لحاظ شرط سنی و مردان با داشتن ۵۵ سال سن
می توانند بازنشسته شوند و ھمچنین در صورتی که این افراد در مشاغل غیر تخصصی شاغل باشند با ٢۵ سال سابقه پرداخت حق
بیمه و چنان چه در مشاغل تخصصی شاغل باشند با ٣٠ سال در صورت تحصیلات دانشگاھی کارشناسی ارشد و بالاتر می توانند در
مشاغل سخت و زیان آور بازنشسته شوند. ضمناً لازم به ذکر است، کارکنان دستگاھھای اجرایی از جمله سازمان تامین اجتماعی در
صورتی که مشمول قانون کار باشند می توانند حسب قانون اصلاح تبصره ٢ ماده ٧۶ قانون تامین اجتماعی و آیین نامه اجرایی آن
(آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور) با ٢۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه به صورت متوالی و یا ٢۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه به
طور متناوب و احراز شرایط مقرر قانونی بازنشسته شوند. مضافاً اینکه تبصره ماده ١ آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور مصوب
١٣٨۵/١٢/٢۶ مقرر نموده، مشمولین قانون «نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی معلولین عادی و
شاغلین مشاغل سخت و زیان آور مصوب ١٣۶٧ و اصلاحات بعدی آن» و ھمچنین مشمولین قانون «حفاظت در برابر اشعه مصوب
١٣۶٨ و اصلاحات بعد آن» تابع قوانین و مقررات مربوط خواھند بود. بنابراین کارکنان دستگاھھای اجرایی از جمله کارمندان رسمی و
پیمانی سازمان منصرف از قانون اصلاح تبصره ٢ ماده٧۶ قانون تامین اجتماعی و آیین نامه اجرایی مشاغل سخت و زیان آور می باشد.
ضمناً اضافه می نماید سازمان تامین اجتماعی در اجرای دستور اداری شماره ٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣١ مبنی بر بازنشستگی مشاغل سخت
و زیان آور کادر پرستاری، متقاضیانی که دارای شرایط خاص می باشند را براساس دستور اداری شماره ٢٠٠٠/٩۶/۴٧٠ ـ ١٣٩۶/٢/٣١
مورد بررسی قرار داده و در صورت احراز شرایط و موافقت، مراتب را با رعایت سایر ضوابط و مقررات جاری جھت اقدام به اداره کل امور
اداری ارسال می نمایند. با عنایت به مراتب فوق و اینکه بخشنامه معترض عنه کاملاً منطبق با قوانین و مقررات مربوطه بوده و موارد
استنادی شاکی بلادلیل می باشد تقاضای رسیدگی و رد شکایت مطروحه مورد استدعاست.»
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۶/٨/٢٣ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان
شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی ھیأت عمومی
نظر به اینکه کارکنان سازمان تامین اجتماعی بر حسب آیین نامه استخدامی سازمان، مشمول آیین نامه استخدامی مذکور و یا بر
حسب ماده ٢٠ آیین نامه مزبور از شمول آیین نامه خارج و مشمول قانون کار می باشند و از حیث مقررات مربوط به نحوه بازنشستگی
مشاغل سخت و زیان آور تابع مقررات مربوط به دستگاھھای اجرایی براساس ارجاع ماده ١١۴ قانون تامین اجتماعی و یا قانون اصلاح
تبصره ٢ ماده ٧۶ قانون تامین اجتماعی مصوب ١٣٨٠ می باشند و در قانون اخیرالذکر بازنشستگی به لحاظ اشتغال در مشاغل سخت و
زیان آور با داشتن ٢٠ سال سابقه کار متوالی و یا ٢۵ سال متناوب پیش بینی شده است بنابراین دلالت حصری بخشنامه شماره
١٠٠٠/٩۶/٧٢١ ـ ١٣٩۶/١/٣٠ سازمان تامین اجتماعی مبنی بر اینکه مدیریتھای درمان سازمان تامین اجتماعی صرفاً نسبت به ارسال
درخواستھای کادر پرستاری سازمان موصوف که دارای حداقل ٢۵ سال سابقه می باشند اقدام نماید، خلاف قانون فوق الذکر تشخیص
و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی
جهت مشاوره با وکیل متخصص با شماره ۹۰۹۹۰۷۲۹۵۷ از خطوط ثابت تماس حاصل نمایید .
جهت نگارش لایحه ، درخواست وکیل ، مشاوره حضوی و تنظیم قرارداد با شماره ۸۸۹۶۸۳۷۲ تماس حاصل نمایید .
لطفابا ثبت نظرات خود در دیدگاه وب سایت یا بخش نظرات اپلیکیشن دادورزیار در کافه بازار ما را حمایت کنید .
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
