تغییر، عنصر تغییرناپذیر آیین تشیع است
نشست نقد و رونمایی کتاب «تراژدی جهان اسلام» نوشته «محسن حسام مظاهری» با حضور استادان تاریخ شیعه در بنیاد دعبل خزایی برگزار شد و نویسنده این اثر، تغییر را عنصر تغییرناپذیر آیین تشیع دانست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی، «محمدرضا سنگری» روز سه شنبه در نشست رونمایی تراژدی جهان اسلام با اشاره به منابع بررسی شده توسط مولف، گفت: تلاش‌های بسیاری که برای دیدن منابع و دقت بر نسخه‌های اصلی بوده است، این کار را ویژه می‌کند. هدف نویسنده اثر از این کار بزرگ، تلاشی برای فهم تحول و پیدایش آیین‌های مذهبی بوده است و سیاحانی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند، از سه حجاب عادت، تکرار و تعلق آزاد بوده‌اند و میراث شرق‌شناسی محسوب می‌شوند.
وی افزود: نگارنده، پیشینه کار را مشخص کرده، مطالب و معادل‌ها را به‌گزینی کرده و ترجمه‌ها را نیز نقد کرده است، او با نقد برخی اطلاعات نادرست، عناصر تاثیرگذار را به چالش کشیده است.
این استاد ادبیات خاطرنشان کرد: دوره‌های تاریخی را به خوبی روشن و گزارش سفرها را در چارچوب آن مشخص کرده است، جدول‌های مختلف این کتاب اهمیت زیادی دارد و بر اساس آن عناصر مهم در سفرنامه‌ها را تحلیل کرده، مواردی چون مدت اقامت، ارتباط با زبان فارسی، هدف سفر، هویت، جنسیت و مواردی از این دست، مورد توجه قرار گرفته است.
سنگری به تعداد زیاد نمایه‌ها در این کتابها اشاره کرد و ادامه داد: ارزش دیگر این کتاب نمایه‌های گوناگونی است که برای آن تهیه شده، 10 نمایه در موضوعاتی مثل اشخاص، کشورها، مکان‌ها، نهادها، کتابها و موضوعاتی از این دست، کیفبت پژوهشی کتاب را بالا می‌برد، من فکر می‌کنم که این کتاب می‌توانست رساله دکتری باشد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: برای بهتر شدن کتاب پیشنهادهایی را می‌توانیم مطرح کنیم، در این کتاب با همه ویژگی‌هایش رصد تحول اتفاق نیفتاده و گفته نشده که چرا آیین‌ها تغییر کرده است؟ عناصر سوگ و تعزیه مطرح نشده و درباره تفاوت سوگ در قشرهای مختلف نیز سخنی به میان نیامده است، دسته‌بندی مستشرقین از نظر اعتقادی نیز برای این کتاب لازم بوده است و در نهایت نیز تفاوت دیدگاه ایرانشناسان و مستشرقان موضوعی است که به آن پرداخته نشده است.
«سعید طاووسی مسرور» استاد دانشگاه و منتقد کتاب با اشاره به کتاب پیشین محسن مظاهری؛ رسانه و تشیع، گفت: نسبت به آن کتاب، قلم نویسنده پخته‌تر و دقتش بیشتر شده است، این کتاب ارزش‌های متعددی دارد، در دوره دکترای تاریخ تشیع، درسی به نام تشیع در آثار مستشرقان داریم و ادبیات شیعه داریم که مقدمه، جدول‌ها یا پیش‌درآمدهای این کتاب می‌تواند در آن واحد درسی تدریس شود، حتی همین ترتیبی که برای دوره‌های فکری تشیع آورده شده، می‌تواند مرجعی برای پژوهشگران باشد.
وی ادامه داد: در بخش منابع نیز کتابشناسی شیعه پژوهی غربی، بسیار با ارزش است و نمایه‌ها نیز به استفاده بهتر از کتاب کمک می‌کند. کتاب از نظر محتوا، تولید و چاپ، صفحه‌آرایی و جلد مطلوب است، این پژوهش روی اسنادی صورت گرفته که حجم قابل توجهی دارند اما کمتر کسی به سراغ‌شان رفته است.
به گفته این منتقد ادبی، از این مجموعه می‌توان پایان‌نامه، رساله و پژوهش استخراج کرد، مثلا اگر تنها روی بانوان و نقش آیینی‌شان تمرکز و تحلیل تطبیقی شود، می‌تواند بسیار با ارزش باشد.
طاووسی به برخی کمبودها در کتاب اشاره کرد و افزود: من نمی‌توانم به حاصل هفت سال تلاش مظاهری نقد زیادی وارد کنم اما در برخی جاها یک‌دستی در بیان تاریخ از میان رفته و روش تاریخی بیان آن مغشوش است، مطلبی کم نیست اما اگر جدولی مثلا برای وقایع مهم مطرح می‌شد، به مخاطب کمک می‌کرد که در محتوای مفصل کتاب گم نشود، من هر کجای کتاب را خواندم حس نکردم چیزی جا مانده و مطلب مهمی از دست رفته است.
محسن حسام مظاهری، مولف کتاب نیز در این مراسم در توضیح سال‌هایی که برای به دست آوردن اسناد و منابع تلاش کرده است، بیان کرد: من 17 سال است که درگیر این پرسش هستم که تحولات عزاداری در ایران چگونه بوده است؟ هدف و سوال من از انجام این پژوهش‌ها، ترسیم تغییرات و بازگویی مفهوم تغییرات در آیین‌های مذهبی در طول تاریخ بوده است.
وی ادامه داد: اساسا آیین‌ها متاثر از جامعه پیرامون خود هستند، تغییر عنصر تغییرناپذیر آیین تشیع است، شرایط اجتماعی، اقتصادی و حاکمیتی بر روند و سرعت تغییرات اثر می‌گذارند و آن را شکل می‌دهند. در تاریخ اجتماعی ایران سابقه ندارد که به موضوعات جزیی پرداخته شود، تاریخ اجتماعی ما معمولا یا به بزرگان مذهبی پرداخته یا به شخصیت‌های سیاسی با این که در گوشه و کنار آن مردم حضور دارند، حضورشان پررنگ نیست.
مظاهری با اشاره به اینکه تا دوره مشروطه، تعریفی از حضور اجتماعی مردم نداریم، افزود: مهم شدن زیست انسانی، پس از مشروطه به وجود می‌آید، تغییر و تحول در آیین‌ها را به طور رسمی در دوره مشروطه می‌توان دید. بر همین اساس من ناگزیر شدم که به سفرنامه مراجعه کنم، چون اطلاعات دیگری در دست نیست. البته در مراجعه به سفرنامه‌ها باید محتاط و منتقد بود اما از کنار هم گذاشتن گزارش‌ها، مطالب جالب توجهی دریافت می‌کنیم.
وی در پایان گفت: من 10 سال پیش این کار را آغاز کردم و حدود هفت سال، با هزینه‌های شخصی خودم، به طور مداوم بر آن وقت گذاشته‌ام، حریصانه به دنبال مطالب بوده‌ام و دقت کردم بیشتر بر منابع ترجمه شده تمرکز کنم،
بخشی از کتاب اسناد و تصاویر است که تهیه آن‌ها سخت بوده است و امیدوارم تا 1405 بتوانم پروژه‌های مکمل این کار را انجام بدهم و برنامه‌های دیگر را هم پیش ببرم.
کتاب «تراژدی جهان اسلام» در 1749 صفحه و در 3 جلد توسط نشر آرما به چاپ رسیده است.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
دانلود اپلیکیشن اندروید دادورزیار
منبع خبر : ایرنا