تاثیر سرنوشت برجام بر روند توسعه علمی کشور

برجام سبب رفت و آمدهای زیاد دانشگاهیان خارجی به کشور شد و بسیاری از مراودات علمی را تسهیل کرد، اما نظر به نسبت شاخص های علمی ایرانیان بر اساس آمارهای جهانی، قطار رشد علمی کشور به هر صورت روی ریل گذاری های از پیش تعیین شده به حرکت خود ادامه می دهد.

رییس جمهوری آمریکا اعلام کرده است که 12 ماه مه (22 اردیبهشت) درباره ماندن یا نماندن بر سر عهد و پیمان بین المللی برجام تصمیم می گیرد، تصمیمی که صرف نظر از ماهیت آن، جمهوری اسلامی ایران برای هر حالتی و برای سناریوهای مختلف آماده است.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری روز شنبه در پاسخ به سوال خبرنگار علمی ایرنا در مورد عواقب خروج احتمالی آمریکا از برجام اظهار داشت: معتقدم که در زمینه های علمی دانشمندان ایرانی به واقعیات و حقیقت مطالب بیشتر توجه می کنند و لذا این تصور را از محققان و دانشمندان سایر کشورها را هم داریم.
منصور غلامی گفت: اغلب همکاری ها در مباحث علمی، به شکل همه جانبه پیش می رود و تاکنون نیز در همکاری های بین دانشگاه های کشورمان با کشورهایی که به شرایط فعلی دنیا فعالیت می کنند؛ همکاری های بسیار مطلوب، مثبت و نزدیکی داشته ایم.
وی افزود: اغلب این پروژه های علمی مشترک دانشگاه های ایران توسط شرکت های همکار طرف مقابل تامین اعتبار شده و در برخی نیز ایران به صورت 50 درصدی مشارکت مالی کرده است؛ لذا این همکاری ها با شکل معقولی وجود داشته و معتقدم فارغ از این که در فضای سیاسی دنیا احیانا اتفاقاتی روی دهد که در حقیقت از جانب کشورهای معدودی نیز پیگیری می شود؛ در روابط بین المللی مراکز علمی کشورمان خدشه ای وارد نخواهد شد.
غلامی خاطرنشان کرد: کشورهایی که در پی بهم زدن فضای امن دنیا هستند؛ اکنون نیز همکاری های عملی در زمینه تحقیقاتی و علمی با دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران ندارند اما به لحاظ شخصی ممکن است برخی از شهروندان این کشورها با همکاران ایرانی کار مشترک کنند.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تاکید کرد: آنان هر چند مقیم کشوری دیگر هستند اما از لحاظ تعصب، دنباله روی حاکمان کشور خودشان نیستند و لذا این نشان می دهد که در فعالیت ها و همکاری های علمی می توان روی محققان و دانشمندان بیشتر از سیاستمداران حساب کرد.

** خدشه ای بر کمیت و کیفیت همکاری های دانشگاهی با خروج آمریکا از برجام وارد نمی شود
همچنین سیداحمدرضا معتمدی رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر در همین زمینه به ایرنا گفت: هر چند ارتباط مستقیم علمی با دانشگاه های آمریکا نداشته ایم اما با سایر مراکز معتبر اروپایی و آسیایی همیشه در حالت مبادله علمی هستیم.
وی گفت: این همکاری های علمی با دانشگاه های برجسته اروپایی قبل از برجام نیز بوده و در این زمینه با مشکل حادی مواجه نبوده ایم.
رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: خوشبختانه هم اکنون ارتباطات علمی و همکاری های گسترده و مناسبی با دانشگاه های برجسته دنیا داریم و طبیعتا هر چه این روابط علی الخصوص با مراکز علمی معتبر آمریکایی نیز گسترش یابد؛ به نفع علم و اندیشمندان است.
وی ادامه داد: معتقدم در صورت نقض پیمان و خروج احتمالی آمریکا از برجام ، مشکلی در زمینه آموزش عالی کشور نخواهیم داشت.
معتمدی یادآور شد: همکاری های کنونی علمی با دانشگاه های معتبر اروپایی و آسیایی بسیار مناسب و مطلوب است و فکر نمی کنم خروج آمریکا از برجام بتواند بر کمیت و کیفیت این همکاری های دانشگاهی، خدشه ای وارد کند.

** بستگی میزان تاثیر خروج آمریکا از برجام به رفتار سایر شرکای علمی ایران
محمود نیلی احمد آبادی رییس دانشگاه تهران در همین زمینه به ایرنا اظهار داشت: این گونه تاثیرات در حوزه توسعه علمی بروز و ظهور سریعی ندارند بلکه با تاخیر خودشان را در آثار و فعالیت های علمی در قالب محصولات پژوهشی، شرکت ها و مقالات و غیره نشان می دهند.
وی گفت: دسترسی پژوهشگران و اندیشمندان ایرانی به منابع حوزه های علم و فناوری باعث توسعه علمی کشور می شود و هیچ نظامی نمی تواند مرزهایش را روی دانش و علم محصور کند.
رییس دانشگاه تهران افزود: طبیعی است که توسعه علمی کشور بستگی به دستیابی منابع تحقیقاتی است و برجام در زمینه بهبود ارتباطات و توسعه مراکز علمی کمک موثری داشت.
وی ادامه داد: در هر صورت، برنامه های پژوهشی، علمی، آموزشی دانشگاه ها به ویژه دوره های دکتری نیازمند تعاملات با جهانیان است چرا که در زمینه تجهیزات با محدودیت هایی مواجه هستیم.
نیلی احمدآبادی خاطرنشان کرد: برجام همچنین سبب افزایش تبادلات دانشجو و استاد شد و کمک به کیفیت فعالیت های علمی در حوزه های فناوری داشت چرا که هدف این معاهده بین المللی در حقیقت بهتر شدن روابط با سایر کشورهای جهان بوده است.
وی ادامه داد: آمریکا از جمله کشورهایی است که در حوزه علمی توسعه پیدا کرده است و ایران نیز از گذشته با اندیشمندان خارجی در ارتباط بوده است و ایرانیان زیادی هستند که در دانشگاه های آن کشور تدریس می کنند.
رییس دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: به واقع، تاثیر خروج آمریکا از برجام بر روند علمی کشورمان بستگی به رفتار سایر کشورها خواهد داشت که به چه میزان تاثیر خواهند پذیرفت.
نیلی احمدآبادی تصریح کرد: به طور حتم هر اقدامی که امکان ارتباط اندیشمندان ایرانی را با خارج محدود کند؛ می تواند در فعالیت های علمی اثرگذار باشد؛ منتهی میزان این تاثیرگذاری چندان زیاد نخواهد بود.
جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 تیرماه ۱۳۹۴/ ژوئیه 2015 پس از 22 ماه مذاکره فشرده، به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دست یافتند؛ بر اساس این برنامه که از دی 94/ ژانویه 2016 اجرا شد، ایران مجموعه ای از محدودیت ها را در برنامه هسته ای خود در ازای لغو کامل تحریم های هسته ای پذیرفت.
با وجود این، دولت آمریکا از زمان ریاست جمهوری باراک اوباما (2009 تا 2017/ 1387 تا 1395) و در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ (2015 تاکنون/ 1395) با تصویب قوانین تحریمی جدید بارها این توافق را نقض کرده است.
با آنکه آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی 10 بار در گزارش های مختلف تعهد ایران را به برجام تایید کرده است، ترامپ گفته است که در صورت اعمال نشدن تغییرات اساسی در برجام، 12 ماه مه (22 اردیبهشت) درباره ادامه تعلیق تحریم‌ های هسته‌ ای ایران تصمیم ‌گیری می کند.
مقامات ایران از جمله رئیس‌ جمهوری و وزیر امور خارجه بارها اعلام کرده اند با اضافه و یا کم کردن یک کلمه از توافق هسته‌ ای مخالف هستند و ایران هیچ محدودیتی را در زمینه برنامه موشکی‌ و توان دفاعی خود نخواهد پذیرفت.