رای شماره ۱۳۰۲ هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال قسمت (ب) بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مبنی بر اینکه پذیرفته شدگان روزانه چه در دانشگاه قبولی ثبت نام کرده و چه ثبت نام نکرده باشند، سال بعد از سال قبولی اجازه شرکت در آزمون را ندارند و یک سال محروم از آزمون هستند

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۳۰۲ مورخ ۱۴۰۰/۵/۵ با موضوع: «ابطال قسمت (ب) بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی مبنی بر اینکه پذیرفته شدگان روزانه چه در دانشگاه قبولی ثبت نام کرده و چه ثبت نام نکرده باشند، سال بعد از سال قبولی اجازه شرکت در آزمون را ندارند و یک سال محروم از آزمون هستند.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال میگردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یدالله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه : ۱۴۰۰/۵/۵ شماره دادنامه: ۱۳۰۲ شماره پرونده : ۹۹۰۲۲۶۴

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی : آقای نیما نجفی

موضوع شکایت و خواسته : ابطال قسمت (ب) بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی

گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال قسمت (ب) بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: ” احترامًا همان گونه که مستحضرید حق بر تحصیل یکی از حقوق اساسی افراد بوده که اصل ۳۰ و بند سوم اصل ۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز موید این مهم میباشد و این موضوع در قوانین حقوق بشری و بین المللی از جمله ماده ۹ اعلامیه حقوق بشر اصلاحی مورد تأکید قرار گرفته است و بر همین اساس اعمال محدودیت در حقوق اساسی افراد به طور کلی حتی از سوی قانونگذار نیز امکانپذیر نمیباشد و اعمال محدودیت جزئی در حقوق اساسی افراد از جمله محدود نمودن حق بر تحصیل افراد منوط به حکم قانونگذار میباشد و هیچ مرجع دیگری نمیتواند بدون جواز قانونگذار حقوق اساسی افراد را تحدید نماید. طبق بند (د) دفترچه راهنمای آزمون ورودی دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۴۰۰ شورای سنجش و پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی در مصوبه چهارمین جلسه خود مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ مقرر نموده است افرادی که در دوره های روزانه دانشگاه دولتی مورد پذیرش قرا رگیرند حق شرکت مجدد در آزمون کارشناسی ارشد سال آینده را ندارند که متاسفانه این مصوبه به صراحت حق بر تحصیل افراد را محدود نموده است. بنابراین مرجع شورای سنجش و پذیرش دانشجو، مصوبه مورد شکایت را خارج از صلاحیت و اختیارات خود تصویب نموده است. زیرا همان طور که معروض گردید تحدید جزئی حقوق اساسی افراد از جمله حق بر تحصیل نیازمند جواز یا حکم خاص قانونگذار است که چنین جوازی برای مرجع مذکور وجود ندارد. ضمنًا شایسته ذکر است که پذیرش در دانشگاه لزومًا به معنای بهره مندی از حق آزموش رایگان نمیباشد زیرا که بسیاری از افراد پس از پذیرش در دانشگاه متوجه اشتباه در انتخاب رشته یا عدم علاقه به رشته مورد نظر میگردند و در دانشگاهی که در آن پذیرفته شده اند ثبت نام نمی نمایند که در این صورت مصوبه مذکور مانع از شرکت مجدد آنها در آزمون سال آینده شده و موجب ورود خسارت های مالی و معنوی بسیاری به آنها میگردد. “

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

” ب ـ پذیرفته شدگان روزانه چه در دانشگاه قبولی ثبت نام کرده و چه ثبت نام نکرده باشند، سال بعد از سال قبولی اجازه شرکت در آزمون را ندارند و یک سال محروم از آزمون هستند. ” در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره ۲۹۷۵۸۳ـ ۱۳۹۹/۱۲/۱۹ توضیح داده است که:

” مطابق ماده یک قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، اعتلای موقعیت آموزشی، علمی و فنی کشور و ارتقاء سطح علمی کشور، اهداف وزارت علوم است و به استناد ماده ۲ قانون یاد شده، پیشنهاد ضوابط و معیارهای کلی پذیرش دانشجـو به مـراجع ذیصـلاح،… تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشتـه ها و مقاطع تحصیلی…، از مأموریت های اصلی و اختیارات این وزارت میباشد. مطابق مـاده ۲ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور، شورای سنجش و پذیرش دانشجو به منظور برنامه ریزی، تصویب مقررات، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش علمی و پذیرش دانشجو برای کلیه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور در مقاطع کاردانی، کارشناسی، ارشد پیوسته، دکترای حرفه ای و دکترای پیوسته با ترکیب مندرج در ماده مذکور تشکیل شده است. بنابراین نظارت بر امر پذیرش دانشجو یکی از وظایف شورا میباشد. علاوه بر آن مطابق بند (الف) ماده ۳ قانون سنجش و پذیرش دانشجو «برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی در امر سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاهها از وظایف و اختیارات شورا است.» بر خلاف نظر شاکی مصوبه معترض عنه کاملاً در راستای رعایت قانون اساسی کشور، حفظ حقوق تمام داوطلبان، توزیع عادلانه فرصتها و مضافًا جلوگیری از تبعیض و پایمال شدن نابحق حقوق شهروندان تهیه و ابلاغ شده است. اصل ۳۰ قانون اساسی بر لزوم گسترش آموزش رایگان تا تحصیلات تکمیلی تأکید نموده که مغایرتی با مصوبه یاد شده نداشته بلکه مصوبه اهمیت بیشتری برای اصل مذکور قائل شده است. یادآوری میشود در صورت قبولی فرد در رشته مورد نظر و عدم ادامه تحصیل، حق ادامه تحصیل به دلایل ذیل از دیگران سلب میشود:

الف ـ همان گونه که قضات مستحضرند تحصیل در دوره روزانه رایگان بوده و هزینه آن توسط دولت تأمین میشود. بدین سبب و با توجه به سایر دلایل تمامی داوطلبان تمایل به تحصیل در دوره روزانه رشته و دانشگاه مورد نظر خود را دارند. از سوی دیگر با توجه به ظرفیت محدود پذیرش دانشجو تعدادی از داوطلبان حد نصاب لازم را کسب نمی نمایند. بدیهی است در صورت قبولی فرد در رشته و عدم اشتغال به تحصیل در رشته مزبور و به واقع بی توجهی یا انتخاب رشته ناآگاهانه با توجه به ظرفیت محدود در رشته و دانشگاه موجب تضییع حقوق سایر داوطلبان علاقمند به آن رشته و دانشگاه میشود. از سوی دیگر از متقاضی که دوره کارشناسی را طی نموده و تمایل به ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی را دارد انتظار میرود شناخت بیشتری نسبت به رشته ها و دانشگاه ها داشته باشد.

ب ـ مصوبه در دو مرحله قبل از ثبت نام و قبل از انتخاب رشته به اطلاع تمامی داوطلبان رسانده میشود و داوطلبین باتوجه به آگاهی از مفاد مصوبه میبایست نسبت به انتخاب رشته اقدام نماید. در پایان لازم به ذکر است که استناد شاکی به دادنامه مورد اشاره (دادنامه ۱۴۰۴ـ ۱۳۹۷/۶/۱۳ هیأت عمومی) بلاوجه است. چرا که محرومیت مذکور در دادنامه که منجر به ابطال شده است به صورت دائمی و محرومیت موضوع مصوبه معترض عنه صرفًا به مدت یک سال و آن هم به دلیل پیشگیری از تضییع حقوق سایر داوطلبین مطرح شده است. “

رئیس سازمان سنجش آموزش کشور نیز به موجب لایحه شماره ۸۱۷۵۷ـ ۱۳۹۹/۱۲/۹ توضیح داده است که:

” همان گونه که مستحضرید ظرفیت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی در دوره روزانه بسیا محدود میباشد این امر اقتضا میکند کلیه پذیرفته شدگان دوره های روزانه در کد رشته محل قبولی ثبت نام کنند با توجه به ظرفیت پایین دوره های روزانه چنانچه تعدادی از قبول شدگان در کد رشته محل قبولی ثبت نام نکنند با توجه به ممنوعیت تکمیل ظرفیت در دوره روزانه امکان تشکیل آن دوره برای دانشگاه میسر نخواهد شد به عنوان مثال چنانچه از ۶ ظرفیت یک کد رشته محل ۲ نفر ثبت نام و چهار نفر دیگر ثبت نام نکنند چگونه میتوان برای دو دانشجو کلاس تشکیل داد؟ با توجه به دغدغه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی در این خصوص شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی در تاریخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ مصوب نمود، پذیرفته شدگان نهایی دوره های روزانه آزمون کارشناسی ارشد سال ۱۳۹۵ به بعد در صورت عدم ثبت نام یا حتی انصراف از رشته قبولی اجازه ثبت نام و شرکت در آزمون کارشناسی ارشد سال بعد را نخواهند داشت این مصوبه موجب میشود داوطلبان در زمان انتخاب رشته دقت کافی داشته باشند و چنانچه علاقه ای به آن کد رشته محل ندارند آن را انتخاب نکنند شایان ذکر است سابقًا نیز به موجب مصوبـه شـورای عالی انقلاب فرهنگی چنین ممنوعیتی پیش بینی شده بود. شاکی در آزمون کارشناسی ارشد سال ۱۳۹۹ شرکت و در دوره روزانه پذیرفته شده است پس طبق مقررات حق شرکت در ازمون کارشناسی ارشد سال ۱۴۰۰ را ندارد. لازم به ذکر است چنانچه اشتباه داوطلب در انتخاب رشته، برای بررسی شورای موارد خاص این سازمان احراز شود مجوز شرکت در آزمون سال بعد را صادر مینماید. شاکی نیز میتوانند در خواست مکتوب خود را به شورای موارد خاص ارسال تا در خصوص احراز شرایط صدور مجوز آزمون کارشناسی ارشد سال ۱۴۰۰ وی تصمیم مقتضی اتخاذ گردد. با عنایت به مراتب مذکور و اینکه ممنوعیت شورای سنجش و پذیرش دانشجو قبل از سال ۱۳۹۵ و بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز اجرا شده است لذا صدور قرار رد شکایت مورد تقاضا است. “

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۵/۵ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً: وظایف و اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی براساس ۷ بند در ماده ۳ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال ۱۳۹۴ احصاء شده و از هیچ یک از بندهای فوق محرومیت از شرکت در آزمون به مدت یک سال برای پذیرفته شدگان دوره روزانه که در دانشگاه قبولی ثبت نام کرده و یا نکرده باشند، استنباط نمیشود و از طرفی، برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش علمی و پذیرش دانشجو برای کّلیه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد پیوسته، دکتری حرفه ای و دکتری پیوسته که به موجب صدر ماده ۲ قانون فوق الذکر به عنوان هدف تشکیل شورای سنجش و پذیرش دانشجو تعیین شده، مجوزی بر ایجاد تضییق برای شرکت در آزمون برای سال بعد از قبولی نیست. ثانیًا: ایجاد محدودیت برای شرکت در آزمون سال بعد از قبولی موجب اعمال محدودیت حق بر آموزش به عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندان است و با بند سوم اصل سوم و اصل سی ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایر است. بنا به مراتب فوق، حکم مقرر در قسمت «ب» بند (۲) مصوبه چهارمین جلسه مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی که براساس آن مقرر شده پذیرفته شدگان روزانه چه در دانشگاه قبولی ثبت نام کرده و چه ثبت نام نکرده باشند، سال بعد از سال قبولی اجازه شرکت در آزمون را ندارند و یک سال محروم از آزمون هستند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

ـ مهدی دربین معاون قضایی دیوان عدالت اداری